HABERCİLİĞİN TEMEL KAVRAMLARI - Deneme Sınavı - 11

Dünyada “en çok bilinen” basın sınıflandırma sistemlerinin başında Fredrick Siebert, Theodore Peterson ve Wilbur Schramm’ın ilk basımı 1954 yılında yapılan Four Theories of the Press (Basının Dört Kuramı) adlı çalışması gelir. İkinci Dünya Savaşı’nın ardından başlayan iki kutuplu; yani Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB)’nin dünyanın iki büyük süper gücü olduğu yıllarda ABD’de yayımlanmış olan kitapta, dünyadaki medya sistemleri, basın ya da gazetecilik ekseninde dört ayrı kategoride tanımlanmaktadır. Bunlar Otoriter, Özgürlükçü (Liberal), Toplumsal (Sosyal) Sorumluluk ve Sovyet-Totaliter Kuram şeklinde dilimize çevrilebilir. Doğru cevap C'dir.

Temel olarak Marksist, Leninist, Stalinist düşünceye, Hegel ile birlikte 19. yüzyıl Rus düşüncesine dayanan Sovyet-Totaliter anlayış; medyanın, sosyalist devlet anlayışına dayanan Sovyet sisteminin devamlılığına ve başarısına katkıda bulunmasını öngörmektedir. Sosyalist devlet anlayışında işçi sınıfı ve onun temsilcisi parti, iktidarı elinde bulundurmaktadır. Dolayısıyla “bilinç üretim endüstrisi” olan medya işçi sınıfının, başta parti olmak üzere onun temsili kuruluşlarının elinde ve denetimindedir. Medya bir “üst yapı kurumu” olarak tanımlanır ve kamusal mülkiyet altında tutulur. Doğru cevap D'dir.

Gelişmeci anlayışa göre gelişmekte olan ülkelerdeki gazeteciler, modernleşmenin bir aracı olarak üst düzey bir rol üstlenebilirler. Aynı şekilde devlet de kalkınmayı sağlamak için medyayı yönlendirebilir ya da sınırlandırabilir. Doğrudan ya da dolaylı olarak medyayı denetleyebilir, sansür uygulayabilir, ekonomik yönden destekleyebilir ya da kayırabilir. Doğru cevap E'dir.

Katılımcı Demokratik Kuram, yönetime katılmayı ve yukarıdan aşağıya bir örgütlenme ve iletişim yerine yatay, aynı düzeyde ve eşitlikçi bir anlayışın yerleşmesi fikrine dayandırmaktadır. Bu çerçevede medya, “halkın siyasal katılımının aktif olmasını teşvik eder” bir konumda ifade edilmektedir. Jürgen Habermas’ın “kamusal alan” kavramından etkilenen kuram, genellikle postmodern toplumlarda görülmektedir.

Daha çok gelişmiş liberal toplumlarda görülen Katılımcı Demokratik Kuram, toplumun esası üzerindeki vurgulamaları ve yatay iletişimi benimsemesi dolayısıyla Gelişmeci Kuram’ın bazı özelliklerini de bünyesinde barındırır.

Katılımcı Demokratik Kuram’ın merkez noktası, siyasi toplumda aktif alıcının ihtiyaçları, ilgileri ve arzularına bağlıdır. Bu anlayışta hedef kitlenin yani gazete okuru, radyo dinleyicisi ya da televizyon izleyicisinin ihtiyaç, çıkar ve arzuları ön planda tutulur. Medyanın varlık nedeni olarak şirketler, gazeteciler ya da müşteriler değil; okuyucu, dinleyici ya da izleyiciler görülür. Tüm toplumsal kesimlerin, azınlıkların, alt kültürlerin, etnik veya dinsel grupların kendi medyasına sahip olabilme ve düşüncesini ifade edebilme hakkı esas alınır. Doğru cevap A'dır.

Basın özgürlüğü anlayışı açısından Marksist Model özgür basının yalnızca zenginlerin değil, tüm insanların görüşlerine yer verdiğini savunur. Doğru cevap B'dir.

Üçüncü model olan İlerleme Modeli’nde gazeteciliğin amaçları gerçeğe hizmet etmek, sosyal ya da toplumsal olarak sorumlu olmak, siyasi anlamda eğitmek, hükümetle işbirliği arayarak insanlara hizmet etmek, faydalı amaçlar için değişim ve barış aracı olarak hizmet etmek şeklinde sıralanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Bu model çerçevesinde tanımlanan ülkeler Fransa, Yunanistan, İtalya, Portekiz, İspanya gibi güney Avrupa ülkeleridir. Bu nedenle modele ikinci isim olarak “Akdeniz Modeli” adı verilmiştir. Doğru cevap D'dir.

Kuzey Atlantik, diğer adıyla Liberal Model'de medya piyasasının ölçütü ortadır. Bu modelde tanımlanan ülkeler şunlardır: Kanada, İrlanda, Britanya ve ABD gibi Kuzey Atlantik bölgesi ülkeleri. Bu ülkelerde gazetecilik endüstrisinde orta düzeyde tiraj görülür. Kitlesel ticari basının çok erken gelişimi burada da söz konusudur. Ticari yayıncılık 1950’lerden itibaren gelişmiştir. Siyasi paralellik anlamında ticari basının nötr tavrı söz konusudur. Bilgi yönelimli gazetecilik anlayışı esastır. Britanya dışında içsel çoğulculuk baskındır. Formel olarak özerk yayıncılığın yönetiminde profesyonel model uygulanmaktadır. Profesyonellik anlamında ise yüksek kurumsallaşmış özdüzenleme mevcuttur. Devletin rolü ise pazar / piyasa hâkimiyeti şeklinde tanımlanır. Ancak güçlü kamu hizmeti yayıncılığı geleneği olan İngiltere ve İrlanda bunun dışında tutulur. Doğru cevap E'dir.

kitle iletişimi

kitap

Toplumun amaçlarını ve değerlerini sunmaz.

Genel Yayın Yönetmeni

Yazı İşleri Müdürü

Bölgesel süreli yayın

Geleneksel Gazetecilik

Yurttaş Gazeteciliği

başyazı

Bomba haber

Elektrik dalgalarının özelliğinden yararlanarak seslerin kablo olmaksızın uzak mesafelere iletilmesine dayalı sistemin adı olan “radyo” teknolojisi, radyo istasyonları aracılığıyla radyo yayıncılığına olanak sağlamaktadır.

Sorumlu Müdür: Her gazete, dergi ile radyo ve televizyonda, haber yayımından yasal olarak sorumlu kişiye “sorumlu müdür” denir.