HABERCİLİĞİN TEMEL KAVRAMLARI

Piktogram: Bir kelime ya da deyime karşılık gelen basit resim ya da şekil.

Yazı kavramı, “sözü, şekillenmiş ve ortak anlam üretecek şekilde çizgilerle gösterme sistemi” anlamındadır.

Duygu ve düşüncelerin sözcüklerle ve kavramlarla ifade edilebilecek şekilde kayıt edilmesi biçimindeki yazı, M.Ö. 3000’lerde Mezopotamya’da, hemen sonra da Mısır’da ortaya çıkmıştır.

Papirüs: Eski Mısır’da, Nil kıyısında yetişen papirüs bitkisinin saplarından yapılan ve üzerine yazı yazılan kâğıttır.

Birbirinden bağımsız (oynar, müteharrik) harflerin bir araya getirilerek kelime ve satırların oluşturulduğu basımı ilk gerçekleştiren 1440’larda Almanya’da Johann Gutenberg’dir.

Osmanlı Devleti’nde Türkçe olarak çıkan ilk gazete 1 Kasım 1831’de Takvim-i Vekayi’dir. Bu gazete, Türk Basın Tarihi’nin başlangıç noktası olarak kabul edilmektedir.

Tefrika: Gazete veya dergilerde çıkan, birbirini tamamlayan yazılardan oluşan dizi (TDK Sözlük). Bir eserin uzun bir özetinin, parçalar ya da bölümler halinde gazetede yayımlanması.

24 Temmuz 1908’de İstanbul gazetelerinde yayımlanan resmi bildiride, Meşrutiyet’in ilan edildiği ve 1876 Anayasası’na göre seçimlerin yapılacağı açıklanıyordu. Bu bildiri üzerine gazeteciler Sirkeci’de toplanarak, ertesi günü gazetelere sansür memurlarının alınmamasını kararlaştırmışlardı. 25 Temmuz 1908 günü gazeteler 30 yıldan sonra ilk defa sansürsüz olarak yayımlanmıştır. Bu nedenle 24 Temmuz günü, Türk basınında “Basın Bayramı” olarak kutlanmaktadır.

Medya: “Kitle iletişim araçları” olarak da adlandırılmaktadır. Her çeşit bilgiyi, hedef kitleye aktaran, haber verme, bilgilendirme, eğitme, eğlendirme sorumluluğunu yerine getiren yazılı, görsel, işitsel araçların tümüdür.

Fonograf: Sesleri kaydederek istenildiğinde tekrar edilmesini sağlayan makine.

Bir kelime ya da deyime karşılık gelen basit resim ya da şekle piktogram denir. Doğru cevap A'dır.

Yukarıdaki seçeneklerde verilen tüm gelişmeler yazı için önemli gelişmelerdir. Ancak ilkçağda haberleşmenin ilk göstergelerinden biri olarak M.Ö. 1750'lerde Mısır papirüslerindeki haber ileten bazı papirüs ruloları kabul edilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Kâğıdı ilk yapanlar Çinlilerdir. M.S. 100’lerde, Avrupa’da Yunanlılar ve Romalılar, Mısır’dan getirilen papirüsler üzerine yazı yazarken, Çinliler kâğıt yapmayı biliyorlardı. M.S. 7. yüzyılda Araplar Semerkant’ı aldıklarında kağıt yapımını da öğrenmiş ve üretim yapmışlardı. Doğru cevap C'dir.

Papirüs; Eski Mısır’da, Nil kıyısında yetişen papirüs bitkisinin saplarından yapılan ve üzerine yazı yazılan kâğıt.

Piktogram: Bir kelime ya da deyime karşılık gelen basit resim ya da şekil.

Eski Yunan şehirlerinde tarihi olaylar “Ori”, günlük olaylar ise “Efimerit” olarak adlandırılan yüzeylere yazılmaktaydı. Eski Roma’da ise, yıllık olaylar din adamları tarafından beyaz levhalara yazılmıştı. Bu almanaklar, tapınak duvarlarına asılarak halka duyurulmaktaydı.

M.Ö. 59’da Sezar’ın emriyle, halkı ilgilendiren olayları duyurmak için Acta Diurna adıyla haber bültenleri yayımlanmıştı. Acta Diurna’lar, elle yazılmakta, önemli sosyal ve siyasal olaylar, evlenmeler, iflaslar, idamlar, cenaze törenleri, yangınlar, seçimler, kamuyu ilgilendiren anlaşmalar, kanunlar, askeri savunma ve ittifaklar gibi konulara yer veriyordu.

Süreli yayımlanan ilk gazete 1605’de Hollanda’da yayımlanmaya başlanan Wettlycke Tydinghen adlı Flamence ve Fransızca çıkan gazetedir.

Osmanlı Devleti’nde Türkçe olarak çıkan ilk gazete 1 Kasım 1831’de Takvim-i Vekayi’dir. Bu gazete, Türk Basın Tarihi’nin başlangıç noktası olarak kabul edilmektedir. Takvim-i Vekayi, II. Mahmut’un isteği doğrultusunda yayımlanmaya başlamıştır. Gazetenin başına Vakanüvis Esat Efendi getirilmişti. Bu gazete, Osmanlı Devleti olanaklarıyla çıkan ve resmi özellikte bir gazete idi.

Türk basınında özel sermaye ile kurulan ve devlet desteği olmayan ilk sivil gazete 1860 yılında yayımlanmaya başlayan Tercüman-ı Ahval’dir. Basında, o zamanlar rakipsiz olan Ceride-i Havadis gazetesinin halkı, siyasal ve sosyal olaylarla ilgili olarak yeterince aydınlatamaması sonucunda, Agâh Efendi tarafından Tercüman-ı Ahval gazetesi kurulmuştur.