HADİS TARİHİ VE USULÜ

Tasnif döneminde yani hicrî II-IV. asırlarda İslam coğrafyası Abbasî Devleti (H.132655/M.750-1258) hükümranlığı altındadır. Abbasîlerin ilk yüz elli senelik yükseliş ve güç dönemi, hicretin ikinci ve üçüncü yüzyıllarını kapsar. Bu da tasnif döneminin başlama ve olgunlaşma dönemine tekabül eder.

İlk tasnifçilerin yaşadıkları tarihler dikkate alındığında tasnifin hicri ikinci asrın ilk yarısında başladığı söylenebilir. Çünkü bu şahıslar isimlerinin karşısında belirtilen ölüm tarihlerinin öncesinde faaliyetlerini yürütmüşlerdir. Her birinin kaç yaşında bu işe başladığı şu an tam bilinmiyorsa da ölümlerinden önce olduğu kesindir. Bu durumda bu ilk tasnifçilerin faaliyetlerine ölümlerinden kabaca on veya yirmi yıl önce başladığını varsayarsak Tasnif faaliyetinin hicretin ikinci yüzyılının ortalarına gelmeden başladığını tartışma götürmez bir şekilde görürüz.

Sıra hadis malzemesinin tasnifine yani düzenlenmesine gelince, tedvîn çalışmalarında olduğu gibi hadislerin korunması en temel amaç olmaya devam etmiştir. Bu nedenle, hadisleri tasnif edenlerin çoğunluğu, sağlam çürük demeden bütün hadisleri kitaplarına almışlardır. Muhaddisler öncelikle bütün hadisleri yazıyla kayıt altına alarak bir sünnet arşivi oluşturmayı, hadis tenkidine yönelik her türlü veriyi ve bilgiyi gelecek nesillere aktarmayı, ileride hadislerin sağlam olanlarının olmayanlardan ayrılması için yapılabilecek her türlü çalışmanın bu veri tabanına dayanmasını amaçlamışlardır.

Tasnif dönemi kitaplarının, hadisleri konularına göre gruplandıran türleri şunlardır: 1. Tek bir konudaki hadisleri toplayan kitaplar, 2. Birden çok alt konu barındıran tekbir ana konuda yazılmış kitaplar, 3. Tartışma ve reddiye kitapları, 4. Muvatta’lar, 5. Sünenler, 6. Câmî’ler, 7. Musannefler.

Musannefler de sünenlerle aşağı yukarı aynı konuları kapsarlar. Fakat Sünen’lerle aralarındaki en önemli fark, Sünen’lerin ağırlıklı olarak Hz. Peygambere ait söz fiil ve takrirleri içerirken, Musannef’lerin bunlara ilave olarak mevkuf hadis denen sahâbe sözleri ve uygulamaları ile, maktû’ hadis denen tâbiûn sözleri ve uygulamalarını da içermeleridir.

Hicrî üçüncü asırda ve sonrasında da çok sayıda sünen yazılmıştır. Bunlardan el Kütübü’s-Sitte denilen altı kitabın üçü, hicrî üçüncü yüzyılda yazılmış sünenlerdir. Bunların müellifleri, Nesaî diye meşhur olan Ebû Abdürrahmân Ahmed b. Şuayb (ö.303/915), Ebû Dâvûd diye meşhur olan Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî (ö.275/888), İbn Mâce diye meşhur olan Ebu Abdullah Muhammed b. Yezîd (ö.273/886) dir. Bunlara Tirmizî diye meşhur olan Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ’nın (ö.279/892) el-Câmi‘u’s-sahîh isimli eseri eklenerek dört sünen anlamına gelen es-Sünenü’l-Erbea ismi verilmiştir.

Müsnedler içinde en meşhuru ve klasikleşmiş olanı Ahmed b. Hanbel’in Müsned’idir.

Bu beş esere altıncı olarak İbn Mâce’nin Sünen’ini ekleyerek bunlara el-Kütübü’s-Sitte ismi veren İbnu’l-Kayserânî’dir (ö.507/1113). Şurûtu’l-eimmeti’s-sitte ve Etrâfü’l-kütübi’ssitte isimli eserlerindeki altı imamdan ve altı eserden maksadı budur. Cemmâilî diye tanınan Ebû Muhammed Abdulğanî b. Abdulhamîd (ö.600/1203) el-Kemâl fî esmâi’rricâl isimli eserinde altıncı kitap olarak İbn Mâce’nin Sünen’ini dâhil ettiği altı kitabın râvilerinin hal tercümelerini bir araya getirmiştir.

Emiru’l-mü’minîn fi’l-hadîs, yani hadiste bütün Müslümanların başkanı ünvanıyla anılan Buhârî olağanüstü bir hâfızaya sahipti. Küçük yaşlardan itibaren hadis ezberlemedeki kabiliyeti, ezberindeki hadis sayısı, hadislerin incelikleri, gizli kusurları hakkındaki derin bilgisi çevresindeki herkesi hayrete düşürürdü. Fıkıh ilminde de çok derin ve geniş bir bilgiye sahipti.

Mâlikî Mezhebi’nin kurucusu olan Mâlik b. Enes 93/712’de “Sünnet Yurdu” denilen Medine’de doğdu, orada yaşayıp oradaki hocalardan ilim tahsil etti ve orada 179/795 yılında vefat etti. Hac ve umre dışında Medine’den ayrılmadı

Bilal ve Ebu Bekir ilk sahabilerdendir. Tasnif işlemi Hz. Peygamber’in vefatından sonra gerçekleşmiştir.

Tedvin yapılan toplama işlemine denir. Tasnif ise konularına göre gruplama işlemidir.

Tasnif döneminde İslam Coğrafyası Abbasi Devleti (750-1238) hükümranlığı altındadır. Abbasilerin ilk yüz elli senelik yükseliş ve güç dönemi, hicreti ikinci ve üçüncü yüzyıllarını kapsar. Bu da tasnif döneminin başlangıç ve olgunlaşma dönemine tekabül eder.

Abbasîler döneminin hadis tarihi ile ilgili en önemli olaylarından birisi İslam Tarihinde mihne (احملنة (diye bilinen, Me’mûn döneminde 218/833 tarihinde başlayıp 234/849’de Mütevekkil döneminde sona eren uygulamadır. Mihne Arapça’da sınama, imtihan etme, sorgulama, eziyet etme anlamlarına gelir. Dönemin Abbasî halifeleri, başta hadisçiler olmak üzere âlimleri, Mutezile Mezhebi tarafından savunulan Kur’ân’ın yaratılmış olduğu görüşünü benimsemeye zorlamışlar, kabul etmeyenlere, hapsetme dâhil çok değişik işkenceler yapmışlardır. Doğru cevap E'dir.

Tasnif işleminin en önemli sebebi Hz. Peygamber’in sünnetinin Müslüman toplumunda yaşayan bir gelenek olarak devamının sağlanmasıdır. Bunun için hadis malzemesinin her alanda ve farklı amaçlarla kullanılabilecek şekilde tasnif edilerek bütün güncel problemlerin çözümünde başvuru kaynağı haline getirilmesi gerekiyordu.

Müslim, İbn Huzeyme, Hıbban Sahihleri ve İmam Malik’in Muvatta’sı kendi kanaatlerine göre sadece sağlam gördükleri hadisleri bir araya getiren eserlere örneklerdir.

Ale’r rical ravilerine göre düzenlenmiş kitap türleridir.

Kitabü’l iman imamla ilgili kitaptır. El-Edebü’l müfred ahlakla ilgili kitaptır. Megazi savaşla ilgilidir. Siyer Peygamber’in hayatıyla ilgilidir.

Sünen sünnetler anlamına gelir. Muvatta üzerinde çok yürünmüş yoldur. Musannef tasnif edilmiş demektir. Mu’cem ise alfabetik olarak sıralanmış anlamına gelir .

Ebu Nu’aym, Hilyettü’l-evliya Tedvin Dönemi eseridir.