HADİS TARİHİ VE USULÜ

Hz. Peygamber, Medîne’ye hicret ettikten sonra yaptığı ilk iş, bir mescid inşa etmek olmuştur. Mescid-i Nebevî, İslâm’ın ilk kurumsal binası olmak yanında ilk örgün eğitim kurumu niteliği taşır.

Hadis/sünnet mirasını asırlar ötesinden günümüze taşıyan asıl sır, sahâbîlerin Hz. Peygamber’in huzurundayken ve onu dinlerken bir sahabînin ifadesiyle “başlarına kuş konmuşçasına” sessiz, sâkin, dikkat ve ciddiyet içinde olmalarıdır.

Hz. Ebû Bekir, halife seçildiğinde ilk iş olarak Hz. Peygamber’in Şam’a göndermek üzere hazırladığı Üsâme komutasındaki orduyu, “Peygamber’in bağladığı bir sancağı çözmek bana yakışmaz” diyerek Şam’a göndermekte tereddüt etmemiştir.

Hicrî 150’li yıllardan itibaren daha önce tedvin edilen hadisler konularına göre tasnîf edilmeye başlamıştır. Ma’mer b. Râşid’in el-Câmi’ adlı eseri bunun ilk örneği sayılır.

Suffe, aslında yoksul sahâbîlerin barınması için mescidin inşası esnasında Hz. Peygamber tarafından yaptırılan bir barınaktır.

Tâbiûn neslinden olup Medîne’de yetişen büyük âlimler vardır. İslâm ilim tarihinde Fukahâ-i seb’a diye adlandırılan Medîneli yedi fıkıhçı bunların başında gelir. Bunlar; Saîd b. El-Müseyyeb, Kâsım b. Muhammed, Hârice b. Zeyd, Urve b. Ez-Zübeyr, Ubeydullah b. Abdullah b. Utbe, Ebû Bekir b. Abdurrahman ve Süleyman b. Yesâr’dan oluşmaktadır.

Hz. Ali ve İbn Mes’ûd, Kûfe’nin bir ilim merkezi olarak tanınmasında büyük paya sahiptir. Bu iki sahâbînin ilmi, yaşlı tâbiîlerdan olan Alkame, İbrahim en-Nehaî ve Hammâd b. Ebû Süleyman’a onlardan da genç tâbiîlerden sayılan İmam A’zam Ebû Hanîfe’ye ulaşmıştır. Dolayısıyla bazılarınca “Türklerin mezhebi” diye nitelendirilen Hanefî mezhebinin şekillenmesinde bu iki sahâbî kanalıyla gelen rivayetler merkezî bir yeri işgal eder.

Fetihlerle birlikte, Hicaz bölgesinden, özellikle Dâru’s-sünne (Sünnet yurdu) denilen Medîne’den ayrılıp; asker, idareci veya ilim adamı olarak İslâm coğrafyasının dört bir tarafına dağılan büyük bir sahâbe kitlesi, az veya çok, Hz. Peygamber’den işittikleri ve gördüklerine dair bildiklerini de tabiatıyla yanlarında götürmüşlerdi.