HASTA ÇOCUKLARIN GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ - Deneme Sınavı - 14

Bebeklik dönemi, çocukların bir daha asla bu kadar hızlı büyüyemedikleri ve gelişmedikleri dönem olarak ifade edilir (Hubbuck, 2009). Bu dönem Bowlby, Erikson ve Freud’un belirttiği gibi özellikle duygusal gelişim açısından ebeveynler ve çocukları arasında güvenli bağın kurulması açısından oldukça önemli bir süreçtir ve bu dönemde inanılmaz bir değişim ve gelişim görülür. Bebek için bakımın bir kişi tarafından ve tutarlı olarak verilmesi önemlidir. Bakım veren kişinin aktif bir şekilde konuşması ve etkileşimde bulunması çocuğun güven duygusunu geliştirir. Bebek, annesinin ona sarılmasıyla, kucaklamasıyla,
ses tonuyla sevildiğini hisseder. Bu nedenle hastane yaşantısına hazırlanma ve sonraki süreçte bebek ağrı ve sıkıntıdan kurtulmak için anneye yönelik geliştirdiği güvenli bağlanma sonucunda hastane yaşantısına hazırlanma sürecinde problem yaşamayabilir.

Depresyon: Hasta çocuklar, yalnızlık, belirsizlik, ayrılık, öfke, sosyal ilişkilerden uzaklaşma ve içe çekilme, korku, engellenme ve üzüntü duygularını yoğun olarak yaşamaktadır. Bu belirtilerin uzun süreli olması, bir duygu durum bozukluğu olan ve çok küçük yaşlardan itibaren çocuklarda da görülebilen depresyonun varlığına işaret ediyor olabilir. Doğru cevap B'dir.

Ebeveyn, hasta çocuğun bu gelişim özelliği nedeniyle çocuğun gözüyle onun yaşadıklarını anlamaya çalışmalı ve ona sakin bir şekilde yaklaşmalıdır. Bu dönemde çocuklarda cansız nesnelere canlılık özellikleri yükleme yani animizm özelliği ve sembolik oyun özelliği de görüldüğü için bu iki özellik çocukların hastane yaşantısına hazırlanmasında rahatlama açısından kullanılabilecek ve oyunlarına aktarılabilecek özellikler arasında yer alır.

Türkiye’deki ilk çocuk hastanesi ise 1899’da, II. Abdülhamit’ in altı aylık kızının ölümü üzerine kurduğu Şişli Etfal Hastanesidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Çocuğun hastane yaşantısına hazırlanma sürecinin kolay ve zor geçmesini etkileyen nedenler; çocuğun yaş ve gelişim özellikleri, çocuğun mizacı, daha önceki hastalık deneyimleri, hastalığı ve hastanede yatmayı algılayışı, tanının ciddiyeti,hastalığın süresi ve türü/tipi,ağrı ve hareket kısıtlılığının derecesi, tanı ve tedavi amacıyla yapılan müdahalelerin tipi ve sıklığı, ebeveynlerin hastalığı algılayışı ve stres düzeyleri, çocuk ve ailenin sahip olduğu destek hizmetleri, hastane yaşantısına hazırlayıcı eğitim programları ve niteliği ve  önceki stresörlerdir. Çocuğun sahip olduğu kardeş sayısı bu nedenlerden biri değildir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Hastane yaşantısında ebeveynin özellikle annenin önemi 1950’li yıllarda görülen değişimlerde dikkati çekmektedir. Bu yıllarda hasta çocuklara yönelik gerçekleştirilen çalışmalarda hasta çocuğun sürekli bakımının en güvenli ve önemli teması olan anne tarafından verilmesi gerektiği kabul edilmiş ve hasta çocuklar ile ebeveynleri arasındaki ilişkinin sağlıklı yürütülmesi için destek olunmuştur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Çocuğun hastane yaşantısına hazırlanmasında ilk olarak ebeveynlerin korku ve endişesini ortadan kaldırmak çok önemlidir. Bu görev de hastane personeline düşmektedir. Bu görevler; • Ebeveynlerin çocuğun hastalığı ve tedavisi hakkında bildiklerinin belirlenmesi ve eksik bilgilerine yönelik eğitim yapılmalıdır. Tedavi işlemleri sırasında yaşanan anksiyeteyi azaltmak için ebeveynlerin çocukla birlikte olmalarına izin verilmelidir. • Ebeveynlerin kendilerini yeterli hissetmelerini sağlamak ve anksiyete düzeylerini azaltmak için çocuğun bakımına aktif olarak katılmalarına izin verilmelidir. Ebeveynler, çocuğun beslenmesine, banyosuna, ilaçların verilmesine, yatağının değiştirilmesine, bağırsak hareketlerinin ve idrar miktarının izlenmesine yardım edebilir. Ancak ebeveynlerin, çocuğun bakımında aktif rol üstlenmeleri için ısrar edilmemedir. Onların zaman zaman dinlemeye ihtiyacı olabilir. • Ebeveynlere, çocuklarının iyileşmesine önemli ölçüde katkıda bulundukları vurgulanmalıdır. • Ebeveynler, çocuğun ayrılık kaygısına ilişkin davranışları konusunda eğitilmelidir ve çocuktan ayrılma anında onlara destek olunmalıdır. • Eğer ebeveynlerin, çocuğun yanında kalmaları mümkünse, onlara seçme hakkı verilmeli ve bakıma katılmaları desteklenmelidir. Çocuğun yanında sürekli olarak aynı ebeveynin kalması çok yorucu olabilir ve çocuğa karşı etkililiği azalabilir. Bu nedenle aile üyelerinin, çocuğun yanında dönüşümlü olarak kalmaları desteklenmelidir. Ayrıca ziyaret saatleri açık tutulmalıdır, çünkü aile üyelerinin ziyaretleri çocuğun hastane yaşantısına hazır olabilmesi için gereklidir. • Ebeveynlere çocuk, hastane ve hastalık konusunda bilgi verilmelidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

0-1 yaş arası bir bebeğin eğer annesi hastanede bebeğiyle kalamıyorsa bebeğin hastane yaşantısına hazırlanması için şunlar önerilebilir: • Hastanede bebeğin yanında tanıdığı bildiği bir oyuncağın getirilmesi sağlanabilir. Yeni oyuncak alınmasının bebek için bir anlamı yoktur. Evinden tanıdığı bir oyuncağı veya anneyi hatırlatan bir objenin getirilmesine izin verilebilir. • Bebek belirli aralıklarla servisteki ana kucağına konabilir ya da kucağa alınıp oda içinde dolaştırılarak çevreye alışması sağlanabilir. • Bebeklere uygulanan müdahale sırasında onların rahat olmaları için güler yüzlü, yumuşak bir ses tonu ile konuşarak ve dokunarak yaklaşılmalıdır. Ağrılı müdahalelerden sonra eğer bebek kullanıyorsa emzik verilebilir ve kucağa alınarak sakinleştirilir. Ayrıca tedavi ve tanı müdahaleleri, bebeğin uyanık olduğu zamana göre ayarlanmalıdır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Ayrılık protestosu: Çocuk ağlar, çığlık atar; anne babadan ayrılmaya ve hastaneye yatışa tepki gösterir. Bu aşamada çocuk, anne baba kaybının yarattığı yoğun bir kaygı yaşamaktadır. Hastane ortamının yabancı olması da çocuktaki kaygıyı arttırmaktadır.

Çocukların hastaneye yatışa gösterdikleri tepkiler çeşitli etmenlere göre farklılık göstermektedir. Bu etmenler şu şekilde sıralanabilir:

Çocuğun yaşı, önceki ayrılık yaşantıları, çocuğun duygusal özellikleri, ayrılığın süresi, anne babanın hastaneye yatışa gösterdiği tepkiler.

Travma, hiç beklenmeyen bir anda çocuğun dayanma gücünü zorlayan ya da aşan bir durum olarak tanımlanabilir.

Hastalık ve hastaneye yatış sürecinde çocuklarda en sık gözlemlenebilecek duygusal tepkiler şunlardır: Korku,  kaygı ,kızgınlık ve öfke, depresyon…

Depresyon, sık görülen bir duygu durum bozukluğudur. Yaşamın getirdiği stres yaratan birçok duruma gösterilen normal bir tepki olarak ortaya çıkar.

Hastalığın yarattığı yoğun üzüntü, sürekli bir mutsuzluk durumu ve neşesizlik, çocuklarda depresyon belirtileri olarak kabul edilebilir

Depresyonu olan bir çocuk, tipik olarak mutsuz görünür. Sürekli olarak ağlar, oyuna karşı ilgisiz davranır. Arkadaşlarından izolasyon, her zaman yapmaktan hoşlandığı faaliyetlere ilginin azalması, anneye aşırı bağlılık ve anneden ayrılma kaygısı, huzursuzluk ve öfke patlamaları şeklinde davranış değişiklikleri; baş ağrısı, karın ağrısı, kilo kaybı gibi fiziksel belirtliler birlikte görülebilir. Sıklıkla uyku ve iştah düzeni değişir, yorgunluk ve beden ağrılarından yakınmaya başlayabilir. Depresyonlu çocuklar, kendilerini sıkıntılı hissederler. Bitkin ve enerjisiz olabilirler. Konsantrasyon güçlükleri vardır.

Regresyon: Çocuğun yaşından küçük davranması şeklinde tanımlanabilecek regresyon, hastalık ve hastaneye yatışın çocuk üzerindeki en temel sonuçlarından biridir. İlginin artması, bakımın başkaları tarafından verilmeye başlanması, özellikle küçük çocuklarda yeni kazanılmış yeteneklerin zayıflamasına neden olabilmektedir.

Parmak emme ve yatak ıslatmaya başlama, sık görülen regresif tepkilerdendir.

Anne babaların bu süreçte çocuklarıyla iletişim kurarken dikkat etmesi gerekenler şunlardır: Dürüstlük, dinleme ve konuşma

Çocukların oyun ihtiyaçları için 1963 yılında dört anne tarafından Okul Öncesi Oyun Grupları Topluluğu ve NAWCH (National Association for the Welfare of Children in Hospital-Çocukların Sağlık Bakımının İyiliği Ulusal Topluluğu ancak bu topluluğun ismi 1990 yılında ismi “Hasta Çocuklar için Girişim”e (Action for Sick Children)değiştirilmiştir) kurulmuştur.

Çocuk Hakları Sözleşmesi hasta çocukların hakları açısından büyük önem taşır. Bu sözleşme’de yer alan çocuğun sağlıklı yaşama hakkı, sözleşme’nin 24. maddesinde güvence altına alınmıştır.