II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 3

Önemli yazarlardan biri de Müftüoğlu Ahmet Hikmet’tir. Onun Edebiyat-ı Cedide zevkiyle ve kelime kadrosuyla kaleme aldığı tek eseri Haristan ve Gülistan’dır. Kitaba adını veren “Haristan ve Gülistan”, kadın ve erkeğin birbirini bütünlediğini anlatan şiirsel üslubun hâkim olduğu bir hikâyedir. Diğer hikâyelerin büyük bir çoğunluğunda kadın, aşk ve evlilik ön plandadır. Doğru cevap C’dir.

Halit Ziya’nın Bu muydu? hikâyesi, iki kız arkadaşın çeşitli olaylar yaşadıktan sonra birbirlerinin mutsuz olduklarını öğrenmelerini anlatan bir hikâyedir.

Halit Ziya’nın Deli adlı hikâyesinde birtakım vehimleri olan bir kişi anlatılmaktadır. Halit Ziya Kırk Yıl adlı hatıratında Şem’i Bey isimli bir hat komiserinin uyarısıyla Hizmet gazetesinde tefrika edilen bu eseri, yarıda bıraktığını söyler. Uyarı şöyledir: “-Deli isminden ürkmüyor musunuz? Bunun ismi sarahaten gösteriyor ki mevzuu da cinnete dair olacak. Bir kere bu kelime Türk lehçesinden silinmiştir. Sultan Murat’ın deli diye hall’olunduğunu ve Abdülhamit’in bu kelimeden korktuğunu bilirsiniz. O halde... İsmi değiştirmek de kâfi değil. Madem ki mevzu cinnettir.” Bu uyarı üzerine Halit Ziya tefrikayı yarıda keser.

Halit Ziya’nın uzun hikâyelerinin en önemli özelliği hepsinin acıklı bir atmosfere sahip olmasıdır. Bu açıdan “Bir İzdivacın Tarih-i Muaşakası” iyimser bir atmosfere sahip olması bakımından bir istisna teşkil eder.

Garam-ı Şebab, Mehmet Rauf’un Edebiyat-ı Cedide öncesi kaleme aldığı ilk
uzun hikâyesidir.

Ferda-yı Garam, Servet-i Fünun’da tefrika edildikten sonra kitaplaşmış bir hikâyedir.

Türk edebiyatında küçük hikâye, Samipaşazade Sezai’nin yazdığı hikâyelerle gerçek kimliğine kavuşmuştur.

Bilindiği gibi Halit Ziya’nın romanlarında da ailenin özel bir yeri vardır. Özellikle Kırık Hayatlar aile konusunun en fazla irdelendiği romandır. Bu roman, adeta aile sorunlarını ortaya koymak için yazılmış gibidir. Bunu kısmen yazarın diğer romanları için de söylemek mümkündür (Nemide, Bir Ölünün Defteri, Aşk-ı Memnu gibi)

Halit Ziya’nın romanlarında da ailenin özel bir yeri vardır. Özellikle Kırık Hayatlar aile konusunun en fazla irdelendiği romandır. Bu roman, adeta aile sorunlarını ortaya koymak için yazılmış gibidir. Bunu kısmen yazarın diğer romanları için de söylemek mümkündür (Nemide, Bir Ölünün Defteri, Aşk-ı Memnu gibi). Bu aile hikâyelerinde genellikle mağdur kadınların öne çıktığı görülmektedir. Bu mağduriyete çok zaman kocalar ve kaynanalar sebep olmaktadırlar.

Mehmet Rauf’un II. Meşrutiyet sonrası hikâyelerinde I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’nın etkisiyle vatanseverlik ve kahramanlık konularını ele alan “Halil Hoca”, “Bir Yiğit” gibi hikâyeler de yazdığı gözlemlenmektedir ki, bu hikâyeler Mehmet Rauf’un genel olarak işlediği temalardan oldukça farklıdır.

Ahmet Hikmet Müftüoğlu’nun alafrangalığın eleştirisi konumundaki “Üç Mektup” adlı hikâyesi de Edebiyat-ı Cedide zümresinin hikâyelerinden farklı özellikleriyle bu kitapta yer almaktadır.

Türk edebiyatında Batılı anlamda ilk uzun hikâyeler -geçiş dönemi eserleri bir tarafa bırakılırsa- Ahmet Midhat Efendi tarafından kaleme alınmıştır.

Edebiyat-ı Cedide topluluğunda uzun hikâye yazan ilk ismin Halit Ziya olduğu
görülür.

Edebiyat-ı Cedide topluluğunda uzun hikâye yazan ilk ismin Halit Ziya olduğu
görülür. Halit Ziya’nın uzun hikâye olarak adlandırabileceğimiz altı eseri vardır:
Bir Muhtıranın Son Yaprakları (1888), Bir İzdivacın Tarih-i Muaşakası (1888), Deli
(1888), Bu muydu? (1896), Heyhat (1897), Bir Yazın Tarihi (1898). Valide Mektupları (1909). Bunlardan Deli, yarım kalmış bir hikâyedir. Halit Ziya bu eserlerinin
bazıları için “küçük roman” tabirini kullanır.

Mehmet Rauf ’un uzun hikâye olarak nitelendirebileceğimiz eserleri
şunlardır: Garam-ı Şebab (1896), Ferda-yı Garam (1897), Serap (1909).

Türk edebiyatında küçük hikâye, Samipaşazade Sezai’nin yazdığı hikâyelerle gerçek kimliğine kavuşmuştur

Mai ve Siyah bir romandır.

Edebiyat-ı Cedide hikâyesinin önemli isimlerinden bir diğeri Mehmet Rauf ’tur.
Rahim Tarım’ın tespitiyle Mehmet Rauf, yazı hayatı boyunca yüz otuz iki (kırk
altısı II. Meşrutiyet’ten önce, seksen altısı II. Meşrutiyet’ten sonra) hikâye yazmış
ve bunları on iki hikâye kitabında bir araya getirmiştir (Tarım, 1998, 85). İhtizar
(1909), Âşıkane (1909), Son Emel (1913), Hanımlar Arasında (1914), Üç Hikâye
(1919), Kadın İsterse (1919), Pervaneler Gibi (1920), İlk Temas İlk Zevk (1922),
Aşk Kadını (1923), Gözlerin Aşkı (1924), Eski Aşk Geceleri (1927), Safo ile Karmen
(1920) adlı hikâye kitapları bulunan yazarın ayrıca diğer bazı kitapları içinde de
hikâyeleri yer almaktadır.

Hüseyin Cahit hikâyelerini üç kitapta toplamıştır: Hayat-ı Muhayyel (1899), Hayat-ı
Hakikiye Sahneleri (1910), Niçin Aldatırlarmış (1922).

Bu dönemde ismi anılacak bir diğer isim Müf­tüoğlu Ahmet Hikmet’tir. Onun
Edebiyat-ı Cedide zevkiyle ve kelime kadrosuyla kaleme aldığı tek eseri Haristan
ve Gülistan’dır.