Edebiyat-ı Cedide Hikâyesi

Kırk Yıl: Halit Ziya Uşaklıgil'in 40 yaşına kadar olan hatıralarını içeren kitabıdır. Bu eser, Halit Ziya’nın bu hayat dilimini anlatmasının yanı sıra devrin sanat hayatını anlatması bakımından çok önemli bir eserdir.

Türk edebiyatında Batılı anlamda ilk uzun hikâyeler -geçiş dönemi eserleri bir tarafa bırakılırsa- Ahmet Midhat Efendi tarafından kaleme alınmıştır. Onun uzun hikâyeleri Letaif-i Rivayat adlı seride yer alan 25 kitap içindeki 27 hikâye ve üç romandan (Yeniçeriler, Çingene, Bahtiyarlık) meydana gelmiştir.

İç monolog: Eserde yer alan kişilerin iç dünyalarını ortaya koymada kullanılan tekniklerden biridir. Anlatılarda yer alan kişilerin kendi kendilerine sessiz bir şekilde konuşmasıdır.

Garam-ı Şebab, Mehmet Rauf’un Edebiyat-ı Cedide öncesi kaleme aldığı ilk uzun hikâyesidir.

Süha ve Pervin, Tevfik Fikret’in Edebiyat-ı Cedide topluluğunun ortak özelliklerin en iyi yansıtan manzum hikâye tarzındaki şiiridir.

Mehmet Rauf’un uzun hikâye olarak nitelendirebileceğimiz eserleri şunlardır: Garam-ı Şebab (1896), Ferda-yı Garam (1897), Serap (1909).

Türk edebiyatında küçük hikâye, Samipaşazade Sezai'nin yazdığı hikâyelerle gerçek kimliğine kavuşmuştur

Samipaşazade Küçük Şeyler adlı kitabında bir araya getirdiği kısa hikâyelerle bu türün önünü açmış; tür, Edebiyat-ı Cedide topluluğuna mensup yazarlar tarafından daha da geliştirilmiştir.

Edebiyat-ı Cedide topluluğu içinde hikâyeleriyle ön plana çıkan en önemli kişi yukarıda da belirtildiği gibi Halit Ziya'dır.

Bilindiği gibi Halit Ziya’nın romanlarında da ailenin özel bir yeri vardır. Özellikle Kırık Hayatlar aile konusunun en fazla irdelendiği romandır.

François Coppée: Tevfik Fikret’in çok etkilendiği Fransız romantik şair.

Balıkçılar: Tevfik Fikret’in fakir bir gencin ekmek parası uğruna fırtınalı bir havada balık tutmak için denize açılmasını ve ölümünü anlatan manzum hikâye tarzındaki şiiridir.

Çocukların karşılaştıkları olumsuzlukların okuyucuda merhamet duygusu uyandırması zaten doğal bir durumdur. Halit Ziya’nın çocuğu konu alan ve aynı zamanda hayal-gerçek çatışmasını işleyen “Küçük Levha” adlı hikâye bu açıdan dikkat çekicidir. Anlatıcı, bu hikâyede Taksim’de gezinti yaptığı sırada tesadüf ettiği küçük bir çocuk hakkındaki izlenimlerini aktarır. 

Mehmet Rauf, yazı hayatı boyunca yüz otuz iki (kırk altısı II. Meşrutiyet’ten önce, seksen altısı II. Meşrutiyet’ten sonra) hikâye yazmış ve bunları on iki hikâye kitabında bir araya getirmiştir.

Mehmet Rauf’un ilk hikâyesi Halit Ziya’nın Tevfik Nevzat’la İzmir’de çıkardığı Hizmet gazetesinde “Düşmüş” başlığıyla ve Rauf Vicdanî takma adıyla yayımlanır.

Evlilik, Mehmet Rauf’un önem verdiği temalardan bir diğeridir. Evlilikle ilgili çeşitli görüşleri erkek bakış açısıyla enine boyuna tartışıldığı “Bekârlar Arasında” adlı hikâyesinde on genç “Nasıl bir eş edinmeliyiz?” sorusunu tartışırlar.

Mehmet Rauf’un hikâyelerinde bir olay olmakla birlikte genellikle şahısların iç dünyaları üzerinde durulur. Bir yandan kişilerin iç konuşmaları, diğer taraftan psikolojik tahliller karakterlerin iç dünyasını okuyucuya yansıtırlar. Bu psikolojik tahlilleri Eylül romanında başarılı bir şekilde veren Mehmet Rauf, zaman zaman hikâyelerinde de bu yola başvurmuştur.

Hüseyin Cahit hikâyelerini üç kitapta toplamıştır: Hayat-ı Muhayyel (1899), Hayat-ı Hakikiye Sahneleri (1910), Niçin Aldatırlarmış (1922).

Bunun dışında Hüseyin Cahit oldukça iyi bir gözlemcidir. Çeşitli toplum kesimlerini gözlemlemiş ve bu gözlemlerini hikâyelerinde işlemiştir. Onun gözlemci yanını en iyi ortaya koyan “Görücü” ve “Köy Düğünü” hikâyeleri yerli hayatı en iyi yansıttığı hikâyeleridir.

Bu dönemde ismi anılacak bir diğer isim Müftüoğlu Ahmet Hikmet’tir. Onun Edebiyat-ı Cedide zevkiyle ve kelime kadrosuyla kaleme aldığı tek eseri Haristan ve Gülistan’dır.