II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 5

Namık Kemal, edebiyatın millet olmadaki rolünü belirtmek için “Edebiyatsız millet dilsiz insan gibidir” benzetmesini yapmıştı. Fecri Âtî mensuplarıbu özdeyişi özellikle vurgulamışlardır.

Yeni hayat: Hukuk, iktisat, ahlak, felsefe, eğitim öğretim, dil ve edebiyat gibi toplum hayatının bütün parçalarında taklit yerine ibda (yaratma) ve millîleşmeyi seçme felsefesi.

Yeni Lisan ve Millî Edebiyat Hareketi 1912 yılı ilk yarısında artık genel kabul görmeye başlamıştır. Bunun anlamı, Fecr-i Âtî etkisinin azalmasıdır. Bunun anlamı, Fecr-i Âtî etkisinin azalmasıdır. İşte bu durumu gören Şahabettin Süleyman, mensubu olduğu Fecr-i Âtî’nin edebî faaliyetlerini bir liste halinde göstermek maksadıyla “Bir Bilanço” adlı bir yazı kaleme almıştır. Aynı yazar daha sonra adeta bu yazıyı tamamlayan “Bataklıkta” başlıklı bir yazı daha yayımlamıştır Yazar burada karamsar bir tablo çizerek Fecr-i Âtî’nin bekleneni yapamadığını fakat onun yerini alacak birilerinin de ortada olmadığını söyler. Bunun üzerine Hakkı Tahsin, “Şahabettin Süleyman Bey’e: ‘Bataklıkta’ Münasebetiyle” başlıklı yazsında, Edebiyat-ı Cedide ve Fecr-i Âtî’nin artık yok olduğunu fakat yeni bir neslin yetiştiğini iddia eder. Arkasından Şahabettin Süleyman’ın ve ona cevap olarak Selahattin Enis (Atabeyoğlu), Hemedanîzade Ali Naci (Karacan) ve Halit Fahri (Ozansoy)’nin yazıları gelir Bütün bu münakaşalardan sonra Fecr-i Âtî’nin yıprandığına inanan bu gençler, kendilerini “Nesl-i Âtî Cemiyet-i Edebiyesi” adıyla edebiyat dünyasına tanıtan bir  beyannameyi neşrederler. Fecr-i Âtî karşısında varlık sınavına giren bu genç edipler, Nesl-i Âtî adı yanında kendilerine ikinci bir isim daha bulurlar: Yeni Nesil.

II. Meşrutiyet ortamının dernekçiliğe çok müsait havası Fecr-i Âtîcileri de resmî bir dernek kurmaya sevk etmiştir. Ancak beyannamede açıklanan bu niyet, belki de sanatı “şahsî ve muhterem” kabul eden, toplu çalışma disiplinine yanaşmayan üyelerin şahsi ve ayrı ayrı istikametlere yönelmelerinden ötürü gerçekleşememiştir.
Beyannamede belirtilen Fecr-i Âtî Kütüphanesi adlı bir yayın serisi, niyet safhasından uygulamaya geçirebildikleri bir teşebbüstür. Bu seriden beş kitap yayımlanmıştır:
Timsal-i Aşk (Cemil Süleyman), Hayat-i Fikriye (Köprülüzâde Mehmet Fuat), İnhizam (Cemil Süleyman), Ruh-ı Bî-kayt (Tahsin Nahit), Fırtına (Şahabettin Süleyman)

Edebiyat-ı Cedide, kendi devrinin siyasi ve toplumsal zeminine uygun bir edebiyat zümresidir. Fakat Fecr-i Âtî, dönemin siyasi ve toplumsal zeminine hiç de uygun olmadığı hâlde kurulabilmiştir.

Hakkı Tahsin, Nâyîler (Nesl-i Âtî) topluluğu gayretine katılan başlıca isimler arasındadır.

Kendi başlarına dergi çıkarmanın zorluğunu kavrayan Fecr-i Âtîciler, vaktiyle Edebiyat-ı Cedidecilerin yayın organı olan Servet-i Fünûn dergisinde edebî faaliyetlerini birleştirmeye karar vermişlerdir.

Fecr-i Âtî’nin teşekkülünü kolaylaştıran etkenler şunlardır: Daha önceden aralarında devam eden beraberlik, Batılı edebî mektepler ve Edebiyat-ı Cedide örneği, Halis edebiyat arayışı, Devrin her şeye politik bir gözlükle bakma alışkanlığına tepki.

Hilal matbaasında gerçekleşen ve Fecr-i Âtî’nin temellerinin atıldığı ilk toplantı 20 Mart 1909 tarihinde yapılmıştır.

Fecr-i Âtî topluluğunun kuruluşu ile sonuçlanan ilk toplantısında başkanlığa Fâik Âli Ozansoy seçilmiştir.

Fecr-i Âtî topluluğu kendisine yayın organı olarak Servet-i Fünûn dergisi etrafında toplanma kararı almıştır. Şiir ve Tefekkür, Fecr-i Âtî’nin yayın organı olmak niyet ve ümidiyle çıkarılan bir mecmuadır. Fakat ancak iki sayı yayımlanabilmiştir.

Fecr-i Âtî topluluğunda sırası ile Fâik Âli Ozansoy, Fazıl Ahmet Aykaç, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Celâl Sahir Erozan başkanlık yapmıştır. Emin Bülent Serdaroğlu başkanlık yapmamıştır.

Fecr-i Âtî’nin geniş kadrosu II. Meşrutiyet ile birlikte edebiyat âlemine adım atan nesli temsil edebilecek nitelikte idi. Diğer seçenekler karşıt görüşlülerin ifade etmiş oldukları görüşlerdir.

Abdülhak Şinasi Hisar, Fecr-i Âtî topluluğunun kurucuları arasındadır.

Fransız Sembolist'leri serbest müstezadı türü birbirinden bütünüyle farklı hatta birbirinin zıddı olan her anı, her olayı ve her ifadeyi dile getirmek için yatkın gördüklerinden tercih etmişlerdir.

Fecr-i Âtî şairinin en çok işlediği temalar aşk ve tabiattır. Fakat bahsi geçen aşk insanla ilgili bir aşktır ve tanrı aşkı, vatan aşkı gibi toplumsal bir anlamı yoktur. Bu aşk hastalık derecesinde, melankolik ve platonik bir beşerî aşktır.

Fecr-i Âtî şairleri şiirlerinde tabiat ve aşk konularına sıkça yer vermiştir fakat burada bahsedilen aşk Tanrı ya da vatan aşkı değil insanla ilgili bir aşktır. Şiirlerinde hüznü vurguladığından sonbahar mevsimini ve tabiatın değişmesi anlamına geldiği için kış mevsimini kullanır ve tabiatı en küçük parçasına kadar resmetmek için uğraşırlar. Şiirlerindeki varlıkların hepsi bir aşk unsurudur ve daima bir hassasiyet ve zariflikle şiirlerini yazarlar.

Fecr-i Âtî'ciler şiirlerindeki dil ve üslûp açısından seçtikleri kelimelerde oldukça seçicidirler, bu kelimelerin ses gücünün şiirdeki musikiyi yakalamaya yardım etmesini isterler. Bu sebeple yumuşak ve zarafet ifade eden kelimeleri seçmeye çalışırlar, duygu yoğunluğu ifade eden nidalardan da faydalanırlar. Şiirlerinde yarı kapalı bir atmosfer olması gerektiğini düşünür ve herşeyi apaçık söylemekten kaçınırlar.

Sone İtalyan şiirinden Avrupa'ya yayılıp Edebiyat-ı Cedide ile Türk Edebiyatına girmiş dört bentlik nazım biçimidir. İlk iki bent dörder, son iki bent ise üçer mısradır. Kafiyelenişi abba abba ccd eed/edd/ede şeklindedir. Fakat her zaman bu kurallara uyulmamıştır. Diğer seçeneklerde ise Fecr-i Âtî'cilerin şiirlerinde severek kullandıkları kelime kadrosundan örnekler verilmiştir.

Şıklarda ismi geçen şairlerin hepsi Fecr-i Âtî topluluğu şairlerindendir. Fakat Nevin, Ahmet Samim ve Mehmet Rüştü'nün edebi hayatı Fecr-i Âtî'nin ömründen daha uzun olmamış, şairlikleri bir hevesten ibaret sayılmıştır. Ali Canip topluluğun önemli isimlerinden biri olmasına karşın Fecr-i Âtî şiirini kusursuz şekilde temsil eden kişi Ahmet Haşim'dir.