İKTİSADİ BÜYÜME

Şikago Üniversitesi’ndeki Nobel ödüllü araştırmacılar T. W. Schultz ve Gary Becker eğitim harcamalarını fiziksel yatırım harcamalarına benzetmişler ve işgücüne yönelik eğitimlere ayrılan kaynakların zaman içerisinde geri döndüğüne ve ulusal üretime katkıda bulunduğuna dikkat çekmişlerdir.

Bir üretim sürecinde fiziksel ve finansal sermaye dışında üretimi etkileyen en önemli faktör üretim sürecinde çalışan işgücünün sahip olduğu bilgi ve becerilerdir. İşte işgücündeki bu bilgi ve beceriler toplamına beşeri sermaye adı verilir.

Lucas’a göre, üretim artışı sağlamak için daha çok çalışılmalı, çalışanlar daha çok bilgi ve beceriyle donatılmalı ve işgücü arzı (dolayısıyla nüfus) artırılmalıdır. Fakat burada önemli bir nokta daha vardır: Eğer (u = 1) olursa işçiler bütün zamanlarını çalışmaya, (u = 0) olursa tüm zamanlarını boş vakit değerlendirmeye veya kişisel gelişim-eğitim programlarına ayıracaktır. Dolayısıyla gerçekçi olan bu iki aşırı uç durum arasındaki bileşimlerdir.  O halde Lucas Modeli’nde 0≤u≤1’dir.  Lucas modelinde beşeri sermaye birikimi, bireylerin çalışma yerine eğitimi-okulu tercih etmeleri suretiyle gerçekleşir. Bu bağlamda bireyler ileride marjinal verimliliklerini artıracak olan beşeri sermaye birikimlerine zaman ayırırken aslında çıktı üretmeye zaman ayırmak ile bir değiş-tokuş (trade-off) yaşamaktadırlar. (1-u) işgücünün çalışmadan arta kalan kısmını, bu anlamda işgücünün öğrenim gördüğü süreyi göstermektedir.

Lucas’a göre, üretim artışı sağlamak için daha çok çalışılmalı, çalışanlar daha çok bilgi ve beceriyle donatılmalı ve işgücü arzı (dolayısıyla nüfus) artırılmalıdır. Fakat burada önemli bir nokta daha vardır: Eğer (u = 1) olursa işçiler bütün zamanlarını çalışmaya, (u = 0) olursa tüm zamanlarını boş vakit değerlendirmeye veya kişisel gelişim-eğitim programlarına ayıracaktır. Dolayısıyla gerçekçi olan bu iki aşırı uç durum arasındaki bileşimlerdir.  O halde Lucas Modeli’nde 0≤u≤1’dir.  Lucas modelinde beşeri sermaye birikimi, bireylerin çalışma yerine eğitimi-okulu tercih etmeleri suretiyle gerçekleşir. Bu bağlamda bireyler ileride marjinal verimliliklerini artıracak olan beşeri sermaye birikimlerine zaman ayırırken aslında çıktı üretmeye zaman ayırmak ile bir değiş-tokuş (trade-off) yaşamaktadırlar. Bir birey zamanının tümünü çalışmaya ayırırsa, Lucas’a göre o bireyin beşeri sermaye birikimi sıfır olacaktır. Çünkü eğitim alacak zaman bulamamaktadır.

AK Modeline göre, marjinal tasarruf oranı (s), nüfus artış oranı (n), işgücü başına gelir (y), işgücü başına sermaye stoku (k) ve işgücü başına amortisman (d) ile gösterilirse,işgücü başına çıktı büyüme oranı sA-(d+n) ifadesiyle ölçülebilir. Bu durumda, sA> (d+n) olduğu sürece işgücü başına yatırım (sermaye) yani “s.y” ve peşinden de işgücü başına çıktı artacaktır.

AK modeli, ölçeğe göre sabit getiri koşulunu kabul etmektedir. Modele göre sermaye stoku arttıkça ekonomik büyüme de artacak ve fiziksel sermayenin beşeri sermayeyi de içerecek şekilde artması nedeniyle azalan verimler yasası işlemeyecektir. Rebelo, Neo-Klasik modelin koşullu veya koşulsuz yakınsama hipotezini reddetmekte ve dışsal teknolojik gelişmenin olmaması durumunda dahi sürdürülebilir ekonomik büyümenin görülebileceğini ileri sürmektedir. Üstelik ekonomik büyüme süreci teknolojideki ilerlemeyi de gerektirmemektedir, dolayısıyla AK modelinde teknolojik gelişme dışsal olarak kabul edilmektedir.

Aghion ve P. Howitt’in 1992 tarihli çalışmalarında “dikey teknolojik yenilik” adını verdikleri yenilik tarzının ekonomiyi etkileme şeklini Schumpeter’in “yaratıcı yıkım” kavramına benzetmiştir. Bu nedenle bu görüşler “Schumpeterci yaklaşım” veya “ürün niteliği yaklaşımı” olarak da bilinir.

Eğer yenilik süreçlerinde yeni ürünler eski ürünlerin yerini almıyorsa bu duruma “yatay teknolojik yenilik” adı verilir. Bu durumda yenilik ve buluşlar ürün sayısını artıracaktır ki bu nedenle bu yaklaşıma da “ürün çeşitliliği yaklaşımı” adı verilmektedir.

Kenneth J. Arrow, 1962 tarihli çalışmasında üretim sürecini incelediği bazı sektörlerde firmaların zaman içinde birim maliyetlerinin düştüğünü, ürün kalitelerinin arttığını ve üretim hızının yükseldiğini ve yeni ürünler geliştirdiğini belirlemiş, bunun firmaların kâr amaçlı bilinçli araştırma-geliştirme faaliyetlerinden değil artan tecrübelerinden kaynaklandığını ileri sürmüştür. Arrow, bu olumlu gelişmeleri içeren sürece “yaparak-öğrenme” adını vermiştir.

Keynesçi devlet “girişimci” ve “yatırımcı” olarak “ikameci” bir karakter taşırken kamu harcamaları modelindeki devlet özel sektöre “destek” niteliğinde işler yapan “tamamlayıcı” bir devlettir. Kamu harcamaları modelinde devlet özel girişimin önünü açacak olan politikalar izler. Örneğin özel sektörün ihtiyacı olan nitelikli işgücünü sağlayıcı eğitim politikaları izler, teknoloji ve araştırma-geliştirme faaliyetlerini destekler, teşvik önlemleri alır, özel mülkiyetle ilgili hukuksal altyapıyı kurar ve korur, özel sektörün önünü kesmeyecek bir “optimal vergi” sisteminin çerçevesini çizer, istikrarlı bir ekonomik ortam sağlar, dış ticareti serbestleştirir, tüm fiziksel altyapıyı özel sektörün hızlı ve verimli iş yapmasını sağlayacak şekilde oluşturur.

“Solow, uzun dönemli büyüme oranını açıklayan sermaye-işgücü dışındaki kısma “artık faktör” adını vermiş ve bu artığı dışsal bir unsur olarak nitelendirmiştir.”

“Neoklasik teori, ekonomik büyümeyi emek ve sermaye artışına bağlarken, sistemin dışında belirlendiği varsayılan ve bu nedenle “dışsal” olarak nitelendirdiği teknolojik gelişmeyi de buna eklemiştir.”

İçsel büyüme teorilerinin belki de en önemli ortak noktası iktisadi büyüme süreçlerinde “bilgi”ye verdikleri önemdir.

Kamusal mülkiyet temel unsurlardan değildir

içsel büyüme teorilerine dair ilk belirgin çalışma 1986 yılında Romer’in yapmış olduğu çalışmadır.

İş gücündeki bilgi ve beceriler toplamına beşeri sermaye adı verilir.

Ekonomideki büyümenin kaynaklarını, diğer bir deyişle üretim artışı üzerinde etkili olan faktörlerin her birinin etki derecelerini ayrıştırarak bulma yöntemine büyüme muhasebesi adı verilir

AK tipi modeller büyüme, sürecini nüfus artışı, tasarruf oranı ve yatırım oranı gibi faktörlere bağlarken kamu politikaların tasarruf ve yatırımları yönlendirerek büyüme oranı üzerinde aktif rol oynayabileceğinin de altını çizmektedir.