İKTİSADİ BÜYÜME

Uluslararasında dolaşan iş gücü miktarı yani iş gücü göçleri, belirli dönemlerde yükselmekte, belirli dönemlerde ise azalmaktadır. Bu sürece iş gücünün küreselleşmesi adı verilir. Uluslararası iş gücü göçleri; savaşların yol açtığı göçler, doğal afetler, devletin politik düzeni ile ters düşme, gezi ve macera arzusuyla yapılan göçler gibi iktisadi olmayan sebepler ve insanların iş bulmak ve daha kaliteli koşullarda yaşayabilmek için yaptıkları iktisadi nitelikli göçler gibi çok farklı nitelik ve neden dayalı olarak tarihin tüm dönemlerinde karşılaşılmış bir olgudur.

Lisans anlaşmalarının sayısı ve dış ülkelerce finanse edilen AR-GE’nin derecesi teknolojik küreselleşmeye ilişkin göstergelerdir. Teknolojinin küreselleşme düzeyi ile ilgili başka göstergeler de kullanılmaktadır. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:

Korsanlıklar, uluslararası monopoller, dışa kapalı Sosyalist rejim ve ulusalcılık küreselleşme derecesini azaltıcı faktörler iken, pozitif göçmen politikaları iş gücünün küreselleşmesi açısından küreselleşme derecesini arttırıcı faktörler arasında yer alır.

Klasik büyüme teorisine göre: Dış ticaret uzmanlaşmayı sağladığı için büyümenin motorudur. Dış ticaret sayesinde üretim fazlası satılabilir. Dış ticaretin teknoloji ve bilgi transferi gibi dinamik kaynakları teoriye dahil edilmemiştir.

Yoksullaştırıcı büyüme dünya ekonomisinde sınırlı sayıda ürün üreterek bunu piyasalara süren ülkeler için geçerli olabilmektedir. Örneğin önemli bir bakır üreticisi olan Zambiya veya kahve üreticisi Brezilya için düşündüğümüzde bu ülkelerin bu ürünleri çok miktarda üreterek uluslararası piyasaya arz etmesi fiyatları düşürerek bu ülkelerin ihracat gelirlerinin azalmasına yol açabilir. Ama bu gelişmelerin ortaya çıkabilmesi için büyümenin mutlaka ihracat sektöründe ortaya çıkması, ülkenin ihraç mallarına dönük dış talebin fiyat esnekliğinin sert olması, dolayısıyla ihracat artışının fiyatlarda düşmeye yol açması ve ülkenin dış ticarete bağımlılığının yüksek olması gerekmektedir.

Karşılaştırmalı üstünlükler teorisi özellikle tam rekabet ve ölçeğe göre sabit getiri varsayımları nedeniyle önemli eleştiriler almasının ardından bu varsayımları kapsamayan yeni dış ticaret teorileri geliştirilmiştir. Bu teoriler çerçevesinde serbest ticaretin sağlayacağı diğer faydalar ise şunlardır:

Küreselleşme, ulusal (yerel) unsurların tüm dünyaya yayılması, uluslararası unsurların ise ulusal (yerel) hale gelmesidir.

Ekonomik Küreselleşme
Ticaretin, üretimin, yatırımın, finansal faaliyetlerin, teknolojinin, ekonomik sistem ve ideolojilerin uluslararasılaşması ve bağımlılaşması sürecidir.

Siyasal Küreselleşme
Ulusal toplum düzeyinde geçerli olan siyasal yönetim modellerinin küresel düzeyde geçerlilik kazanması ve yaygınlaşmasıdır.

Toplumsal Küreselleşme

Toplumların birbirine yaklaşarak homojenleşmesi ve dünya genelinde mevcut olan tüm toplumların içinde bulunulan zaman diliminde egemen olan toplum tipine benzer özellikler kazanmaya başlamasıdır.

Kültürel Küreselleşme
Ulusal kültürlerin farklı ulusal kültürlerden etkilenmesi veya onları etkilemesi, belirli ulusal kültürlerin yaygınlaşması sürecidir.

Teknolojik Küreselleşme
Genellikle bilim ve teknolojide ileride olan ülkelerde ortaya çıkan yeniliklerin, üretim sistemlerinde ve iş süreçlerindeki değişikliklerin uluslararası hale gelmesi ve dünyaya yayılmasıdır.

Ticari küreselleşmenin diğer bazı göstergeleri şu şekilde sıralanabilir:

• Reel dış ticaretin büyüme oranı
• Ticari hizmetler ihracatının sanayi malları ihracatına
oranı
• İmalat sanayi ürünlerinin toplam ihracattaki payı
• Dış ticaret hacminin (ithalat + ihracat) GSYH’ye oranı
• İhracatın veya ithalatın GSYH’ye oranı
• İthalat vergilerinin toplam ithalat hacmine veya GSYH’ye oranı
• Gizli ithalat engelleri
• Kıtalar arası dış ticaretin büyüme oranı
• Ortalama tarife oranı ve değişimi

İşgücünün küreselleşme düzeyi ile ilgili çeşitli göstergeler kullanılmaktadır. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:
• Nüfusun yüzdesi olarak göçmen stoku
• Kıtalar arası göç miktarı
• Dünya göçmen stokunda kıtaların payı (%)
• Ülkelerin uygulamış olduğu ortalama ücretlerde yakınlaşma

Teknolojinin küreselleşme düzeyi ile ilgili çeşitli göstergeler kullanılmaktadır. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:
• Teknolojik Yayılım Oranı (Yabancı ülke firmalarının almış olduğu patentlerin yerli firmaların almış
olduğu patentlere oranı)
• Yüksek teknoloji ürünlerinin uluslararası ticareti
• Doğrudan yabancı yatırımların giriş ve çıkış miktarları
• Lisans anlaşmalarının sayısı
• Bilimsel ve teknolojik anlaşmaların şekli ve sayısı
• Dış ülkelerce finanse edilen AR-GE’nin derecesi
• Çok uluslu şirketlerin firma içi ticaret miktarları

Post-Keynesyen Büyüme Modelleri
Post-Keynesyenler ekonomik büyümede toplam talebin önemine dikkat çekerler. Uluslararası ticaretin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi değerlendirilirken talep artışındaki farklılıkların büyüme oranlarının da farklılaşmasına yol açtığı belirtilir. Talep üzerindeki en büyük kısıt ise ödemeler dengesidir. Ödemeler dengesinin durumu ise ülkenin ihracatının mı yoksa ithalatının mı baskın olduğuna göre değişir. Talepteki değişmeler ödemeler dengesi sorunu ortaya çıkarmadığı sürece üretim kapasitesinin kullanımını artırır ve daha fazla yatırım ve teknik değişmeye, dolayısıyla büyümeye neden olur.