İKTİSADİ KALKINMA

Dengeli kalkınma görüşünü benimseyen iktisatçılar öncelikle, ekonomi içinde kıt kaynakların optimal (en uygun) şekilde dağılımının nasıl olacağı sorunuyla ilgilenmişlerdir. Kaynakların dağılımı söz konusu olduğunda “yatırım kriterleri” veya “piyasa mekanizmasının kaynak dağılımındaki etkinliği” gibi sorunlar ön plana çıkmaktadır.
Temelde az gelişmiş ekonomileri konu edinen dengeli kalkınma teorileri, neoklasik iktisadi görüşün aksine, bu tip ekonomilerde piyasanın tek başına
kaynak dağılımını optimum şekilde sağlayamayacağını, dolayısıyla gelişmeye yeterli olamayacağını savunmaktadırlar. Bu nedenle piyasa mekanizmasına karşı çıkarak, değişik derecelerde piyasaya müdahale edilmesi gerektiğini savunurlar. Doğru cevap C seçeneğidir.

Paul Narcyz Rosenstein-Rodan (1902-1985) tarafından yazılan “Doğu ve Güneydoğu Avrupa’nın Sanayileşme Sorunları” (1943) adlı makalenin kalkınma ekonomisi alanında verilen ilk çalışma olduğu söylenebilir.

Geri kalmış toplumların kalkınabilmeleri için dengeli kalkınmayı öngören iktisatçılardan bir diğeri Ragnar Nurkse (1907-1959)’tür. Nurkse bir ekonominin geri kalmışlığını onun düşük gelir, düşük tasarruf, düşük yatırım, düşük verimlilik ve sonuç olarak tekrar düşük gelir seviyesine bağlanan tek yönlü zincirleme bir hareketle açıklayarak, bu
ülkenin bir kısır döngü içinde denge oluşturduğunu ileri sürmektedir. Ona göre, “az gelişmiş ülkeler yoksul oldukları için yoksuldurlar”. Nurkse, az gelişmiş ülkelerde düşük gelire bağlı tasarruf ve yatırım yetersizliğinin yanı sıra, piyasa koşullarının yeterince olgunlaşmamış olması ve buna bağlı olarak pazar darlığı, talebin düşüklüğü ve yatırım isteğinin yetersizliği gibi yapısal sorunlar üzerinde de durmuştur. Tüm bu olumsuzlukların, ekonomik kalkınmada engel teşkil ettiğini açıklamaya çalışmıştır.
Nurkse, az gelişmiş ekonomilerde dengeli kalkınma stratejisinin önemi üzerinde durmuştur. E seçeneğinde verilen bilgi  doğru değildir.Dengeli kalkınma teorisyenlerinden bir diğeri Hollis B. Chenery (1918-1994)’dir. Neoklasik iktisadın eleştirisini yapan Chenery, az gelişmiş ekonomilerin gelişmeleri konusunda “dinamik etkenleri” analize katarak birbirini tamamlar nitelikte iki grup çalışma yapmıştır.

Leibenstein’ın gelişme iktisadına yaptığı ikinci katkısı ise kritik minimum çaba tezidir. “düşük gelir tuzağı” adını verdiği kısır döngüdür. Kişi başına gelirin geçimlik düzeyde bulunduğu düşük gelir tuzağında, kişi başına gelirdeki küçük artışlar, geliri eski düzeyine döndürecek etkenleri harekete geçirerek, geliri kısa sürede tekrar eski düzeyine döndürür.

Dengesiz kalkınma bakış açısıyla, kamu müdahaleleri ve planlama, piyasa ekonomisinin dinamik araçlarından yararlanma olanaklarını kısıtlamaktadır. Oysa kalkınma, sıçramalar ve patlamalar sonucu gerçekleşebilir. Kısaca, dengesiz kalkınma görüşleri bu anlamda “az gelişmiş ekonomilerin kalkınmasının durgun ya da yumuşak bir biçimde gerçekleşemeyeceği aksine ekonomideki sıçramalar ve dalgalanmaların dinamik bir gelişme ortamı yaratacağı” temel ilkesine dayanmaktadırlar. Doğru cevap D seçeneğidir.

Sanayi kuruluşlarının belirli bölgelerde toplanıp bölgesel farklılaşmaya yani kutuplaşmaya neden olmasının altında yatan unsurları şu şekilde sıralamak mümkündür:
• Hammaddeye yakınlık
• Satış ya da tüketim merkezlerine yakınlık
• Ulaşım olanaklarına (örneğin limana) yakınlık
• Vasıflı işgücüne yakınlık
• Altyapının var olması

Doğru cevap C seçeneğidir.

Kalkınmanın başlarında yeterli sermayenin olmaması yine girişimci, teknik bilgi ve teknik teçhizatın olgunlaşmamış olması az gelişmiş ekonomi için tarım öncelikli politikaların uygulanmasını zorunlu kılabilir. Az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerde kalkınma için gerekli olan yatırım (sermaye) mallarının üretilemiyor olması, bu malların ithalatını zorunlu kılmaktadır. Bu nedenle bu tip ülkelerde genel olarak dış ödemeler bilançosu zorlukları yaşanmaktadır. Tarım kesiminin ithalat gereğinin sanayi kesimine göre daha az olması, tarım kesiminin öncelikli olmasındaki bir başka önemli faktördür.  Doğru cevap E seçeneğidir.

Geliştirilmesi istenen veya gelişmekte olan sanayi dallarının korunmasında genel araçlar şunlardır: gümrük vergileri (veya eş etkili vergiler), ithal yasakları, sübvansiyonlar. Doğru cevap A seçeneğidir.

İthal ikamesi uygulanmasına geçilmesinin en büyük faydası özellikle ülkede ödemeler dengesi güçlükleri kronik bir hal aldığında önem kazanmaktadır. Böyle bir politika
ile daha az ithalat yapılıp, döviz tasarruf edileceği umulmaktadır. İthal ikamesi yoluyla milli gelir içerisinde sanayinin payı artar. İthal ikamesi ile sanayi üretiminin artması; sermaye birikiminin hızlanmasını, talebin genişlemesini ve tarım kesiminde var olan gizli işsizlere yeni iş olanakları yaratılmasını sağlayabilir. III.  seçenekte verilen bilgi stratejinin zararlarındandır.

İhracata dayalı sanayileşmede temel amaç olan döviz darboğazını atlatabilmek amacıyla ihracatı geliştirici politikalar uygulanırken kullanılan araçlar, genellikle “ihracatı özendirme önlemleri” adı altında açıklanmaktadır. Bu türden önlemlerin maliyeti düşürücü veya geliri artırıcı etkileri vardır. Söz konusu özendirme önlemlerini üç ana başlık
altında ele alabiliriz: Döviz kuru politikası, ihracata vergi iadesi ve diğer özendirmeler. Doğru cevap E seçeneğidir.

Az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkeler için uzun vadede amaçlanan kalkınma olduğuna göre, söz konusu olan "ekonominin gelişebilmesi için izlenmesi gereken yolu" tanımlayan kalkınma stratejisidir.

Rosenstein Rodan'a göre kalkınma ve sanayıleşme yavaş yavaş değil, büyük itişle başlatılabilir.

Dengesiz kalkınmada piyasanın önderliği ve etkinliği genel olarak kabul edilmektedir.

Hirschman, az gelişmiş ülkelerde bütün sektörlerde eşanlı bir kalkınma hamlesini gerçekleştirebilecek düzeyde sermaye birikimi ve piyasa genişliğinin bulunmadığını savunur.

Aşağıdakilerden hangisi Perroux'un sanayi kuruluşlarının belirli bölgelerde toplanıp bölgesel farklılaşmaya yani kutuplaşmaya neden olmasının altında yatan unsurları şu şekildedir:

Hammaddeye yakınlık

Satış ya da tüketim merkezlerine yakınlık

Ulaşım olanaklarına yakınlık

Vasıflı işgücüne yakınlık

Altyapının var olması

İthal ikamesi, toplam arz içinde ithalatın payının azaltılması ve azaltılan ithalatın yerini yerli üretimin almasıdır.

İthalatı belirli bir miktar veya değer olarak sınırlandıran uygulama kotalardır.

Toplam ihracat içinde sanayi malları payını ve ihracatı arttıracak politikaların uygulanmasına ihracat ikamesi denir.

İthalatta liberasyon, ihracata dayalı sanayileşme stratejisinin araçlarındandır.

Bütünleştirilmiş Sanayileşme Stratejisinde uzun dönemde ithalatı ikame edici bir sanayileşme politikası bazı sanayi alanlarında gelişme sağlayarak sanayi ürün ihracatına yol açacaktır.