İKTİSADİ KALKINMA

Çeşitli teknoloji tanımlarında;
• yararlı ürünler üretmeye ve yeni ürünler tasarlamaya yarayan bilgiler bütünü,
• belirli bir teknik alanda, bilimsel ilkelere
dayanan tutarlı bilgi ve uygulamalar,
• bilimin pratik hayatın ihtiyaçlarının karşılanmasına ya da insanın çevresini denetleme, şekillendirme ve değiştirme çabalarına
yönelik uygulamalar,
• sanayinin çeşitli dallarında kullanılan işleme yöntemlerinin ele alındığı görülebilir

Yenilik Grupları: Ekonomik, bilimsel ve teknik açılardan birbiriyle ilişkili, bir dizi
köklü ve zaman içerisinde ortaya çıkan yeniliklerdir. Ekonomideki eski faaliyet alanlarının ortadan kalkmasına neden olurlar.

Teknolojinin yayılmasını ve transfer edilmesini etkileyen bilgiyi, üretim sürecinde
kullanılan diğer faktörlerden ayıran üç temel özellik rekabete konu olmaması, dışlanamazlığı ve birikimli olma niteliğidir.

"İkame/Rakip Olma" bu aşamalar arasında yer almamaktadır.

Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları, Bir ülkeden diğerine transfer edilen sermayenin, o ülkede yatırıma dönüşmesidir. Bu tür yatırımlar, bir firmanın yabancı ülkede yatırımda bulunması, mevcut bir yerli firmayı satınalması ya da ortak olması şeklinde gerçekleşebilir.

Eğitim, Açık Bilgi Kaynakları ve  İşgücünün Dolaşımı dolaylı transfer yöntemleri arasında yer alır.

"Doğal afetler sonucu ortaya çıkan maliyetler" işlem maliyetleri arasında yer almaz.

Asimetrik Bilgi:
Alım satım işlemlerinde bir tarafın diğerine göre daha iyi veya daha fazla bilgiye sahip olmasıdır. Bu durum, alım-satım işlemlerinde güç dengesizliğine neden olur

Teknolojik açık genel olarak iki ülkenin teknoloji düzeyi arasındaki farktır. Teknoloji düzeyi ile belirtilen fark ülkeler arasındaki buluş ve yenilik düzeyleri arasındaki fark olarak değerlendirilebilir.

Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları
Bir ülkeden diğerine transfer edilen sermayenin, o ülkede yatırıma dönüşmesidir. Bu tür yatırımlar, bir firmanın yabancı ülkede yatırımda bulunması, mevcut bir
yerli firmayı satınalması ya da ortak olması şeklinde gerçekleşebilir. Özellikleri için bakınız; sayfa 195-96

Teknolojinin yayılmasını ve transfer edilmesini etkileyen bilgiyi, üretim sürecinde kullanılan diğer faktörlerden ayıran üç temel özellik rekabete konu olmaması, dışlanamazlığı ve birikimli olma niteliğidir. • Rekabete Konu Olmama: Bilgi, sermaye (makine, donanım, bina vb.) ve işgücü gibi geleneksel üretim faktörlerinden farklı olarak bir kişi veya işletme tarafından kullanılması durumunda değeri azalmamakta, tersine artırmaktadır. Diğer bir ifadeyle, bilginin değeri kullanıldıkça artmaktadır. • Dışlanamazlık: Bilginin sahibi veya işletme bu bilginin başka kişi veya işletmeler tarafından kullanılmasını kolayca engelleyememektedir. Fikri mülkiyet hakları yoluyla bilginin sahibi dışındakiler tarafından kullanılması üzerine sınırlamalar getirilebilse de bu sınırlamaların kısıtlı olduğu ve birçok durumda etkin bir şekilde uygulanamadığı bilinmektedir. • Birikimlilik: Bilgi birikimli olarak artış gösterir. Her bilgi daha önce ortaya konulan bilgilerin oluşturduğu havuza eklenerek yeni bilgilerin ortaya çıkmasına ortam hazırlamaktadır. Diğer bir ifadeyle, bilgi üretme süreci dinamik bir süreçtir. Yeni bilgiyle artan bilgi stoğunun daha da artırılmasının önünde bir engel bulunmamaktadır. Doğru cevap E'dir.

Teknolojinin uluslararası yayılması birbirinden kesin olarak ayrılamayan dört aşamadan oluşmaktadır. • Edinme/Benimseme: Bu aşamada ihtiyaç duyulan teknolojinin seçimi, elde edilmesi, tanımlanması ve öğrenilmesi yer almaktadır. Teknolojinin alıcılar tarafından nasıl kullanılacağı ya da uygulanacağı bilinirse edinilmiş kabul edilir. Bu aşamada ülkeler için en önemli konu uygun teknolojinin seçilmesidir. • Özümseme/Uyarlama: Özümseme/uyarlama aşamasında, teknolojinin ulusal ihtiyaçlara ve koşullara uygun hâle dönüştürülmesi, yeni özelliklerin eklenmesi ve teknolojide gerekli mühendislik ve uygulama ayarlamalarının yapılması yer alır. Böylece üretimin sağlanabilmesi ve teknolojinin kullanılabilmesi mümkün hâle gelir. Diğer bir ifadeyle ülke, seçilmiş olan teknolojiyi kendi koşullarına uygulayabilmeye çalışır. Gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere teknoloji transferi incelendiğinde elde edilen teknolojinin çoğu zaman uyarlanması gerekmektedir. Bu uyarlama sırasında ülkenin ekonomik yapısı, sosyal yapısı, istihdam, hammadde, enerji, iklim, coğrafi yapı gibi unsurları göz önünde bulundurmalıdır. • İyileştirme/Geliştirme: Bu aşamada edinilmiş olan teknoloji geliştirilir. Bunun için teknolojiyi bir üst düzeyde yeniden üretebilme yeteneği gereklidir. Bu yetenek de özellikle AR-GE olanaklarıyla gelişmektedir. Transfer edilen teknolojinin sürekli geliştirilmesi yeni teknoloji ithalatını azaltır. • Yaratma/Yayma: Bu aşamada, ülkeler yalnızca teknoloji alıcısı olmak yerine, kendisi de teknoloji yaratmaya başlar. Transfer edilerek ulusal koşul ve gereksinimlere uyarlanan ve geliştirilen teknolojilerin en yaygın şekilde kullanımının sağlanması da önemlidir. Bu teknolojilerin sektör içinde ve sektörler arasında yaygınlaştırılmasına çalışılmalıdır. Ülkeler yurt dışından edinilen teknolojide köklü değişiklikler yaparak, kendisi teknoloji tasarlar ve geliştirir. Teknolojinin yaratılması ve yayılması aşamalarını birbirinden ayırmak güçtür. Doğru cevap B'dir.

Lisans Anlaşmaları doğrudan yatırım yöntemlerindendir. Lisans anlaşmaları, gelişmekte olan ülkelerin yaygın bir biçimde kullandıkları teknoloji transfer yöntemidir. Başka bir kullanıcıya ücret karşılığında belirli bir süre için çeşitli hakların devredilmesini kapsayan hukuki sözleşmelerle uygulanmaktadır. Kullanıcıya devredilen bu haklar marka, patent, sınai mülkiyet hakları ve teknik hizmetler gibi unsurlar olabilir. Gelişmekte olan ülkelerin daha çok tüketim mallarının üretim tekniğini satın aldığı görülmektedir. Doğru cevap C'dir.

Teknolojik açık genel olarak iki ülkenin teknoloji düzeyi arasındaki farktır. Teknoloji düzeyi ile belirtilen fark ülkeler arasındaki buluş ve yenilik düzeyleri arasındaki fark olarak değerlendirilebilir. Teknolojinin gelişim hızı, gelişmekte olan ülkelerde, gelişmiş ülkelere göre önemli farklılık göstermektedir. Bu farklılık özellikle yeni teknolojiler olarak adlandırılan bilişim teknolojileri, telekomünikasyon, biyoteknoloji, nanoteknoloji gibi alanlardaki ilerlemelerle daha belirgin hâle gelmiş ve gelişmekte olan ülkeleri teknoloji konusunda daha karmaşık sorunlarla yüz yüze getirmiştir. Bu yeni teknolojinin zengin ülkelerle yoksul ülkeler arasındaki teknoloji farkını daha da arttırarak yoksul ülkelerin borç, dış ticaret dengesizliği, korumacılık, mamul madde fiyatları, sermaye birikimi, yoksulluk gibi sorunlarla başa çıkmalarını daha da güçleştirmiştir. Gelişmekte olan ülkelerdeki teknolojik gelişmeye rağmen teknolojik başarılarda büyük farklar varlığını sürdürmektedir. Doğru cevap A'dır.

İki ülke arasında teknolojik açık yaratan çok çeşitli faktörler bulunabilir. Teknolojik açığı yaratan temel unsurlar arasında teknoloji transferini zorlaştıran uygulamalar yer almaktadır. Bu uygulamalar patent hakları gibi birtakım hukuksal yaptırımlardan kaynaklanabildiği gibi genel bilgi düzeyinin düşüklüğü de etkilidir. Bir yatırım malının öncelikli olarak satın alınması, sonra da gereken bilgi düzeyine sahip olarak kullanılabilmesi gerekmektedir. Bu uygulamanın yapılamaması teknolojik açığı yaratmaktadır. Ayrıca gelir düzeyleri arasındaki fark da teknolojik açık yaratmaktadır. Gelir düzeyi yükseldikçe AR-GE harcamalarına daha yüksek pay ayrılabilmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde AR-GE harcamalarının oldukça düşük olduğu bilinmektedir. Ayrıca zaman boyutu ülkeler arasındaki teknolojik açığı yaratan bir diğer etkendir. Kalkınma sürecine daha önce başlamış olan ülkeler teknolojik gelişmenin ileri aşamalarında yer aldıklarından aradaki zaman farkını kapatmak da güçleşmektedir. Teknolojik açığı yaratan diğer unsurlar ise sosyal kurumlar, geleneksel davranışlar, rasyonel olmayan tutumlar ve siyasal istikrarsızlıklardır. Doğru cevap D'dir.

Bir ülkenin modern makineleri benimseme hızının şu ekonomik faktörlere bağlıdır. • Yeni makinenin eskisine göre üstünlük derecesi • Eski makinelerin amortisman süresi • Yeni makine fiyatının yüksekliği • Makinenin yenileneceği ülkedeki faiz oranının yüksekliği • Makinenin yenileceği ülkedeki ücret düzeyinin yüksekliği • Değiştirilecek makinenin hurda değeri • Makinenin yenileneceği sektörde rekabetin yoğunluğu. Doğru cevap B'dir.

Kalkınma literatürüne Horndal Etkisi olarak geçen bir olay yaparak öğrenme modeline iyi bir örnektir. İsveç’te Horndal demir işletmelerinde 15 yıllık bir süreçte hiçbir yatırım yapılmadığı, üretim yönteminde de önemli hiçbir değişiklik meydana gelmediği hâlde üretimin %30 oranında artığı tespit edilmiştir. Köklü sanayi kuruluşlarının hepsinde gözlenebilecek olan bu durum deneyimin, dolayısıyla yaparak öğrenmenin etkisini göstermektedir. Doğru cevap C'dir.

Ulusal yenilik sistemini oluşturan kuruluşlar temel olarak altı grup içerisinde değerlendirilmektedir. Bunlar bilim sistemi, araştırma kuruluşları, özel işletmeler ve kamu kurumları ile bunların oluşturduğu ağ biçiminde yapılanmalar, politika geliştiren, uygulayan ve değerlendiren kuruluşlar, destek ve köprü kuruluşları ve finansman kuruluşlarıdır. Doğru cevap E'dir.

Kurumlar ve kurumsal yapı konusunda önemli çalışmaları bulunan Douglas North’a göre kurumlar politik, ekonomik ve sosyal etkileşimi meydana getiren, tasarlanmış kısıtlar olarak tanımlanmıştır. Diğer bir ifadeyle, kurumlar bir toplumda oynanan oyunun kurallarıdır. İnsanlar arasındaki etkileşimi mutlaka etkin olması gerekmeyen bir şekilde biçimlendiren kısıtlamalardır. Bu anlamda kurumlar, bireylerin tercih kümesini belirler ve sınırlar. Bu noktada, kurumlar değişim ve üretim maliyetleri aracılığıyla ekonomik performansı etkiler. North’a göre kurumların göreceli etkinliği, üretim etkinliklerine ve ekonomik büyümeye yaptıkları marjinal katkıyla doğrudan bağlantılıdır. Doğru cevap D'dir.

Yeni kurumsal iktisat okulu, işleyen bir hukuk sistemine sahip olmayı iktisadi gelişmenin en önemli gereksinimlerinden biri olarak kabul etmektedir. Bu okulun önderlerinden North’un çabaları Dünya Bankası, BM gibi kuruluşların çalışmalarına etki etmiş ve gelişmekte olan ülkelerin aşama kaydetmelerine yönelik olarak iyi bir hukuki altyapının oluşturulması için birçok program başlatılmıştır. Doğru cevap B'dir.