İKTİSAT TARİHİ

19. yüzyıldaki bu hızlı nüfus artışının temel nedeni ortalama hayat süresinin uzamasıydı.

Yüzyıllarca 30 yılda sabit kalan Batı insanının ortalama hayat süresi 40’a yükseldi.

19. yüzyılda Avrupa’nın en önde gelen sanayi ülkeleri olan İngiltere ve
Almanya’da nüfus her yıl %1 artıyordu.

19. yüzyılın son çeyreğinde deniz aşırı bölgelerden büyük miktarlarda tahıl ithaline imkân verecek şekilde taşımacılığın gelişmesinden önce, Avrupa’da nüfus artışını sınırlayıcı önemli bir faktör zirai kaynakların yetersizliğiydi.

Ucuz ulaşım aynı zamanda göç hareketlerini de hızlandırdı.

Göçler hem ülkelerin içinde, hem de uluslararası ölçülerde cereyan ediyordu. 1815 i1e 1914 arasında 60 milyon insan Avrupa’dan ayrıldı. Avrupa içinde ülkeler arası göç hareketleri de oldu.

İspanya, İtalya ve Rusya gibi daha düşük ölçüde sanayileşmiş ülkelerde ise, okuryazarlık oranı 1850’lerde %10-20 arasında iken 1900’lerde %30-50’lere yükselmişti.

Bu ‘sosyal sabit sermaye’nin büyük bölümü limanlar, yollar, köprüler, kanallar, demiryolları gibi taşıma tesislerine yatırılmış sermayeden oluşur.

19. yüzyıl sanayinin Avrupa’da, özellikle de Batı Avrupa’da bir hayat tarzı olarak
kesin zaferine şahit oldu.

19. yüzyıl sanayinin Avrupa’da, özellikle de Batı Avrupa’da bir hayat tarzı olarak
kesin zaferine şahit oldu.

Sanayileşme ortaya çıktığı her yerde önemli bazı değişmelere yol açtı. Hızlı nüfus artışı, ulaşım ve haberleşmenin büyük ölçüde kolaylaşması, zirai prodüktivitede ve sınai teknolojide büyük bir gelişme bu değişmelerin en göze çarpanlarıydı.

19. yüzyılda Avrupa’nın en önde gelen sanayi ülkeleri olan İngiltere ve
Almanya’da nüfus her yıl %1 artıyordu. Avrupa’nın en az sanayileşmiş ülkelerinden biri olan Rusya, Avrupa ülkeleri içinde %2 ile en yüksek nüfus artış oranına
sahip ülkeydi. Bu rakamlar sanayileşme ile nüfus artışı arasında bir paralellik olmadığını göstermektedir.

Tarihsel olarak şehirlerin büyümesinin önündeki ana engel şehirli nüfusun
temel ihtiyaçlarının karşılanmasındaki güçlüklerdi. Sanayi öncesi toplumlarda
tarım dışı faaliyetlerle uğraşan nüfusun bile çoğu kırsal bölgelerde yaşıyordu.

Sanayileşme ve şehirleşme, nüfusun sosyal özelliklerinde de değişmelere yol açtı.
Orta Çağda Avrupa toplumu üç sınıfa ayrılmıştı: Asiller, din adamları ve sıradan halk. Modern Çağ’ın başlarında bu sınıflar çok az değişme göstermişti. Sosyal piramidin tepesindeki toprak sahibi yönetici sınıf içinde asiller ve yüksek din
adamları yanında soylu olmayan kişiler de bulunuyordu. Onların politik güçleriyle sosyal statülerinin ekonomik temeli toprak sahibi olmalarıydı. Sosyal piramidin
ikinci tabakasında büyük tüccarların, yüksek devlet memurları ile avukat ve noter
gibi meslek sahiplerinin yer aldığı üst orta sınıf bulunuyordu. Bunların mülkleri
de olmakla birlikte asıl güçleri özel bilgi ve hünerlerinden, ticari servetlerinden ve
asil sınıfa yakınlıklarından kaynaklanıyordu. Daha aşağıdaki alt orta sınıfa esnaf
ve sanatkar, perakendeci tüccar ve bağımsız küçük çiftçiler giriyordu. Piramidin
en altını ise kiracı çiftçilerle hizmetkarlar ve tarım işçileri oluşturuyordu.

19. yüzyılda köylüler sınıf olarak en kalabalık gruptu. Yüzyılın sonunda
Avrupa’nın bütününde hala çoğunluğu teşkil etmelerine rağmen sanayileşmiş
bölgelerde nispi oranları önemli ölçüde azalmıştı.

Sanayileşmiş bir ekonomiyi, sanayi öncesi bir ekonomiden ayıran en önemli özelliklerden biri de daha zengin bir sermaye stokuna sahip olmasıdır. Bu ‘sosyal sabit
sermaye’nin büyük bölümü limanlar, yollar, köprüler, kanallar, demiryolları gibi taşıma tesislerine yatırılmış sermayeden oluşur. Bu tür sermaye yatırımları olmaksızın bir ekonominin en zengin doğal kaynakları bile yararlanılamaz durumda kalabilir.

1830’da ilk başarılı buharlı tren demiryolu açıldı. On dokuzuncu yüzyılın ortalarından itibaren demiryolları sosyal sabit sermaye yatırımlarının önemli bir bölümünü oluşturdu.

Buharlı gemiler, lokomotiflerden daha önce gelişmekle birlikte yüzyılın sonuna kadar sınai ve ticari genişlemede daha sınırlı bir rol oynadılar. İlk başarılı buharlı gemi
l807’de yapıldı, fakat uzun yıllar kısa mesafeler arasında kullanılabildi: Öylesine çok
kömür sarf ediyorlardı ki, aldıkları yakıt uzun mesafeler için yeterli olmuyordu.

On dokuzuncu yüzyılın başında haberlerin yayılması oldukça yavaştı:
Hindistan’dan bir haberin İngiltere’ye ulaşması altı ayı buluyordu. 1844’te telgrafın
icadından sonra kısa sürede Amerika ve Avrupa’daki büyük şehirlerin önemli bir
bölümü telgrafla birbirine bağlandı.

19. yüzyılda dünya nüfusu % 70 artış göstermiştir.