İNFAZ HUKUKU - Deneme Sınavı - 12

Topluluk sisteminin sakıncaları şu noktalarda toplanabilir:
• Bu sistemde mahkûmlar“en azılı” mahkûmların etkisi altında kalmaktaydı. Bu durum ilk defa suç işleyen mahkûmların da bir süre sonra itiyadi suçlu hâline gelmesine neden olmaktaydı.
• İdareciler, mahkûmları bir bütün olarak göz önüne almak zorunda olduklarından iyiyi kötüden, ıslah olanı olmayandan ayıramamaktaydı.
• Suçlular sürekli iletişim içinde bulunduklarından eğilimlerini, “uzmanlık”larını
birbirlerine aktarmakta, birbirlerine önerilerde bulunmaktadır. Bu da cezanın ıslah edici etkisini ortadan kaldırmaktadır.
• Aynı koğuşta kalan hükümlüler salıverildiklerinde diğer hükümlülerce tanınma
utanç ve tehlikesine maruz kalmakta; bu da onların topluma uyumlarını önlemektedir.
• Hükümlülerin tahliye sonrası yeni suç ortağı bulmasına katkı sağlamaktadır.
• Etkileşim ve toplu davranışlara sebebiyet vermektedir.

Ceza geri alınabilir ve düzeltilebilir olmalıdır.

Yine işlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezası ertelenebilir. Bu sürenin üst sınırı, fiili işlediği sırada on sekiz yaşını doldurmamış veya altmış beş yaşını bitirmiş olan kişiler bakımından üç yıldır (TCK m.51). Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı suçlarda uzlaşmanın varlığı hâlinde kamu davası açılmaz ya da açılmış olan davanın düşmesine karar verilir (TCK m.73). Uzlaşma kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, yalnız adli para cezasını gerektiren veya kanun maddesinde öngörülen hapis cezasının yukarı sınırı üç ayı aşmayan suçların faili öngörülen para cezasını öderse, hakkında kamu davası açılmaz; açılmışsa düşer (TCK m.75). Nihayet, belli suçlar bakımından kamu davasının açılmasının ertelenmesine (CMK m.171), hükmün açıklanmasının geri bırakılması (CMK m.231) da hapis cezalarına önemli bir alternatiftir. Bununla birlikte hapis cezalarının hâlen koğuş sistemi içinde infaz edilmesi infazın hükümlünün iyileştirilerek (ıslah ve terbiye edilerek) topluma iadesini sağlamak amacı ile bağdaşmamakta; tersine, topluma kazandırılarak sosyalleştirilmesini olanaksız kılmaktadır.

Dava zaman aşımı, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda otuz yıldır.

Taşımış olduğu özellikler sebebiyle ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının infazı ayrıca düzenlenmiştir. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının infaz rejimine ait esaslar şunlardır (CGTİHK m.25; Tüzük m.47):
a. Hükümlü, tek kişilik odada barındırılır.
b. Hükümlüye, günde bir saat açık havaya çıkma ve spor yapma hakkı tanınır.
c. Risk ve güvenlik gerekleri ile iyileştirme ve eğitim çalışmalarında gösterdiği gayret ve iyi hâle göre; hükümlünün, açık havaya çıkma ve spor yapma süresi uzatılabileceği gibi kendisi ile aynı ünitede kalan hükümlülerle temasta bulunmasına sınırlı olarak izin verilebilir.
d. Hükümlü, yaşadığı yerin olanak verdiği ve idare kurulunun uygun göreceği bir sanat veya meslek etkinliğini yürütebilir.
e. Hükümlü, kurum idare kurulunun uygun gördüğü hâllerde ve on beş günde bir kez olmak üzere (f) bendinde gösterilen kişilere, süresi on dakikayı geçmemek üzere telefon edebilir.
f. Hükümlüyü; eşi, altsoy ve üstsoyu, kardeşleri ve vasisi, belirlenen gün, saat ve koşullar içerisinde on beş günlük aralıklarla ve günde bir saati geçmemek üzere ziyaret edebilirler.
g. Hükümlü hiçbir suretle ceza infaz kurumu dışında çalıştırılamaz ve kendisine izin verilmez.
h. Hükümlü, kurum iç yönetmeliğinde belirtilenlerin dışında herhangi bir spor ve iyileştirme faaliyetine katılamaz.

i. Hükümlünün cezasının infazına, hiçbir surette ara verilemez. Hükümlü hakkında uygulanacak tüm sağlık tedbirleri, tıbbi tetkik ve zorunluluklar hariç ceza infaz kurumlarında, mümkün olmadığı takdirde tam teşekküllü Devlet ya da üniversite hastanelerinin tek kişilik ve yüksek güvenlikli mahkûm koğuşlarında uygulanır.

Avrupa Konseyi Ömür Boyu Hapis ve Diğer Uzun Süreli Cezalara Mahkûm Olanların
Cezaevi İdaresince Yönetimi Hakkında R (2003) 23 Sayılı Tavsiye Kararı
A. Ömür Boyu Hapis ve Diğer Uzun Süreli Cezalara Mahkûmların Yönetilmesi İçin Genel İlkeler
• Ömür boyu hapis veya uzun süreli mahkûmların farklı kişisel özellikleri dikkate alınmalı ve cezalar uygulanırken kişisel planlar yapılmasına dikkat edilmelidir.
• Cezaevi yaşamı, toplum içindeki hayatın gerçeklerine mümkün olduğu kadar yakın olacak şekilde düzenlenmelidir.
• Mahkûmlara, günlük cezaevi yaşamında bireysel sorumluluk alma olanağı sağlanmalıdır.
• Ömür boyu hapis veya uzun süreli mahkûmların, dıştoplum, kendileri, diğer mahkûmlar ve cezaevinde çalışan ya da ziyarete gelen kişiler açısından teşkil ettikleri riskler arasında açık bir ayrım yapılmalıdır.
• Ömür boyu hapis ve uzun süreli mahkumlar arasında sadece cezaları nedeniyle ayrım yapılmamalıdır.
• Ömür boyu hapis ve uzun süreli mahkûmların cezalarının yönetilmesi için yapılacak olan kişisel planlama, cezaevi sistemi içinde tedrici ilerleme sağlamayı hedeflemelidir

Tedbire Çevirme
Kısa süreli hapis cezalarının adli para cezası dışında aşağıdaki tedbirlere de çevrilebileceği kabul edilmiştir.
• Aynen İade, Suçtan Önceki Hâle Getirme veya Tazmin Suretiyle Tamamen Giderme
• Bir Eğitim Kurumuna Devam Etme
• Belirli Yerlere Gitmekten veya Belirli Etkinlikleri Yapmaktan Yasaklanma
• Ehliyet ve Ruhsat Belgelerinin Geri Alınması, Belli Bir Meslek ve Sanatı Yapmaktan Yasaklanma
• Gönüllü Olarak Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırılma

TCK adli para cezasının ne şekilde saptanacağını da düzenlemiş bulunmaktadır. Buna göre adli para cezası, beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hâllerde yedi yüz otuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanır.

Ceza infaz kurumuna alınan hükümlülerin adı/soyadı, işledikleri suç, cezalarının türü ve süresi, mahkumiyet ilamının tarih ve numarası infaza başlandığı gün hükümlü defterine kaydedilir.

Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'a göre ceza infaz kurumuna alınan hükümlünün tükürük örneğinin alınması zorunlu değildir.

Avukatların, Gözlem Sınıflandırma Merkezlerinde bulunması zorunlu değildir.

Ağırlaştırılmış müebbet hapis ve müebbet hapis veya iki yıldan fazla süreli hapis cezasına mahkum olanlar, haklarında uygulanacak rejimi ve gönderilmeleri gereken infaz kurumunu belirlemek için en fazla 60 gün gözlem altında tutulurlar.

Açlık grevlerinde esas amaç ölüm değildir ve hükümlü aslında ölmek istemez.

Cezaevilileşmenin, diğer hükümlü ve grupların kurallarını itirazsız kabul etme hususunda etkisi yüksek seviyededir.

Hükümlünün avukatı ile vekaletnamesi olmaksızın görüşmesi mümkündür. Vekaletname bu anlamda zorunlu bir unsur değildir. Bu durum savunma hakkı kapsamında değerlendirilir.

Hükümlülerin kuruma alındıklarında uygulanacak iyileştirme çalışmaları, disiplin suçları ve cezaları, bilgi edinme ve şikayet yolları gibi konular ile uyum sağlamaları için aydınlatılmaları, bilgilendirilme hakkı kapsamındadır.

Cezayı çekme ve iyileştirme programlarına uyma, sağlığın korunması kurallarına uyma ile bina ve eşyanın korunması hükümlüler için öngörülen yükümlülüklerdendir.

Çalışan hükümlülere, infaz kurumunda oldukları için, ürettiklerinden elde edilen gelirden ücret ödemesi yapılır, hükümlüler aynı zamanda sosyal haklardan da yararlandırılırlar.

Hükümde şu üç unsur bulunur:
• Mesele: Mahkemenin önüne gelen olay ve bundan kaynaklanan hukuki sorunu ifade eder.
• Sonuç: Mahkemenin hukuki soruna ilişkin olarak vardığı çözüm bu kısımda açıklanır.
• Gerekçe: Mahkeme yargılama boyunca yaptığı bütün incelemeleri ve hukuki değerlendirmelerini bu kısımda açıklar.

Olağanüstü itiraz, Yargıtay Ceza Dairelerinden biri tarafından verilen bir hükümdeki hukuka aykırılık sebebiyle re’sen veya talep üzerine 30 gün içinde Yargıtay Ceza Genel Kuruluna başvurulmasını ifade eder.