İNŞAAT VE GAYRİMENKUL MUHASEBESİ

Mülkiyet Hakkı: Üretilen yapılar üzerinde “Sahiplik Hakkı”nın olmasını ifade eder.

Belirli ölçüleri aşan özel inşaat işletmelerinin bilanço esasına göre defter tutmaları gerekmektedir. Bu ölçüler şöyle sıralanabilir;
• Vergi Usul Kanunu (VUK) md 177’de belirlenen sınırları aşmış olmak
• Kendi isteği ile bilanço esasına göre defter tutmak isteyenler
• Kurumlar Vergisine tabi diğer tüzel kişiler

Gider hesapları uygulamada esneklik sağlamak üzere iki seçenek hâlinde 7/A ve 7/B olarak sunulmuştur.

Gider yerleri aşağıdaki gibi bölümlenir.
• Esas üretim gider yerleri
• Yardımcı üretim gider yerleri
• Yardımcı hizmet gider yerleri
• Yatırım gider yerleri
• Üretim yerleri yönetimi gider yerleri
• Araştırma ve geliştirme gider yerleri
• Pazarlama, satış ve dağıtım gider yerleri
• Genel yönetim gider yerleri.

7/B Seçeneğine Göre Maliyet Hesapları
Bu uygulamada maliyet hesap grupları aşağıdaki gibi bölümlenir:
79 GİDER ÇEŞİTLERİ
790 İlk Madde ve Malzeme Giderleri
791 İşçi Ücret ve Giderleri
792 Memur Ücret ve Giderleri
793 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler
794 Çeşitli Giderler
795 Vergi, Resim ve Harçlar
796 Amortismanlar ve Tükenme Payları
797 Finansman Giderleri
798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları
799 Üretim Maliyet Hesabı

İnşaat işletmelerinde ilk madde ve malzeme alındıklarında önce depolara konulur daha sonra da inşaat faaliyetlerinde kullanmak üzere depodan inşaatın yapıldığı alana gönderilir. İlkmadde ve malzeme alınıp depoya konulduğunda “150 İLKMADDE VE MALZEME HESABI”na kaydedilir.

Özel inşaat işleri için alınan ilk madde ve malzemelerin işletmeye getirilmesine kadar geçen süreçte yapılan harcamalar ilk madde ve malzemenin maliyetini arttırmaktadır. Bu nedenle yapılan harcamalar 150 İLKMADDE ve MALZEME HESABI”na borç kaydedilir.

Endirekt genel üretim giderleri bir inşaata doğrudan yüklenemeyen ve dağıtım gerektiren giderlerden oluşur. Bu gider “730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI”nın borcuna kaydedilir.

Bilanço esasında aşağıdaki defterler tutulur:
• Yevmiye defteri;
• Defterikebir;
• Envanter defteri

Gider yeri, üretim ve hizmetlerin yapıldığı ve maliyetlerin oluştuğu, örgütün bir birimini ya da birim içindeki bir yeri ifade eder. Giderlerin planlanması, kontrol edilmesi ve bu giderlerin dengeli bir biçimde toplanıp dağıtılmasını sağlar. Gider yerlerinin saptanmasında genellikle kuruluşların organizasyon şeması esas alınır. Gider yerleri aşağıdaki gibi bölümlenir.
• Esas üretim gider yerleri
• Yardımcı üretim gider yerleri
• Yardımcı hizmet gider yerleri
• Yatırım gider yerleri
• Üretim yerleri yönetimi gider yerleri
• Araştırma ve geliştirme gider yerleri
• Pazarlama, satış ve dağıtım gider yerleri
• Genel yönetim gider yerleri.

7/B Seçeneğine Göre Maliyet Hesapları
Bu uygulamada maliyet hesap grupları aşağıdaki gibi bölümlenir:
79 GİDER ÇEŞİTLERİ
790 İlk Madde ve Malzeme Giderleri
791 İşçi Ücret ve Giderleri
792 Memur Ücret ve Giderleri
793 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler
794 Çeşitli Giderler
795 Vergi, Resim ve Harçlar
796 Amortismanlar ve Tükenme Payları
797 Finansman Giderleri
798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları
799 Üretim Maliyet Hesabı

Özel inşaat işlerinde arsa ilk madde ve malzeme olarak dikkate alınır.

İnşaat faaliyetlerinde oluşan işçilik giderlerinin kayıt altına alınması önemlidir. Öncelikle işçilik giderlerinin doğrudan inşaat faaliyeti ile ilgili olarak yüklenebilen direkt işçilik ve doğrudan yüklenemeyen endirekt işçilik ayrımının yapılması önemlidir. İnşaata doğrudan yüklenebilen işçilik giderleri “720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HESABI”na, doğrudan yüklenemeyen işçilik giderleri ise “730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI”na borç kaydedilir.

Örneğin; elektrik, su tesisatı veya fayans döşenmesi gibi işler belirli uzmanlıklar ve yeterlilikler gerektiren işlerdir. Bu sebeple bu tür işler taşeronlara yaptırılabilir. Bu durumda inşaata doğrudan yüklenebilen ilk madde ve malzeme giderleri 7/A seçeneğinde “710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME HESABI”na, 7/B seçeneğinde “790 İLKMADDE VE MALZEME HESABI”na borç, işçilik giderleri ise 7/A seçeneğinde “720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HESABI”na, 7/B seçeneğinde “791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ HESABI”na borç kaydedilir.

Genel üretim giderleri üretimle doğrudan ilgili olmayan fakat üretimin sürdürülmesi için zorunlu  olan giderlerdir. Örneğin; şantiye binası, bakım onarım giderleri, şantiye şefi gibi. Genel üretim giderleri endirekt gider olarak da adlandılır. Endirekt giderlere örnek olarak şunlar verilebilir;
• Endirekt madde ve malzeme giderleri (çivi, tel, lehim, boya, badana malzemeleri,
akaryakıt, yedek parça, marangoz malzemeleri gibi)
• Endirekt işçilik giderleri (araç şoför ücretleri, temizlik işçilik ücretleri, yemekhane
görevlileri ücretleri, şantiye şefleri maaşları, sosyal yardım, fazla
çalışma, tatil, izin ücretleri gibi)
• Üretimle ilgili amortismanlar
• Üretim için dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler (elektrik, telefon, danışmanlık
vb.)
• Sigorta giderleri
• Vergi, resim ve harçlar (tapu harçları, damga vergileri, motorlu taşıtlar vergisi,
belediye rüsumları vb.)

Endirekt genel üretim giderleri bir inşaata doğrudan yüklenemeyen ve dağıtım gerektiren giderlerden oluşur. Bu gider “730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI”nın borcuna kaydedilir.

Genel üretim giderlerinden dağıtıma tabi tutulacak giderler belli ölçütlere göre
dağıtılır. Bu dağıtım ölçütleri şu şekilde sıralanabilir;
• Direkt ilk madde ve malzeme tutarı
• Direkt işçilik saatleri
• Direkt işçilik giderleri tutarı
• Gün sayısı
• Makine saatleri
• Bakım onarım saatleri
• Yüzdelere göre
• Eşit

Özel inşaat işletmeleri kendi ihtiyaçları için de inşaat yapmaları olanaklıdır. Bu durumda inşaat maliyetleri “258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HESABI”nda izlenir. İnşaat tamamlandığında Duran Varlıklar grubunda “252 BİNALAR HESABI”na aktarılır.

• Mülkiyet Hakkı: Üretilen yapılar üzerinde “Sahiplik Hakkı”nın olmasını ifade eder. Diğer bir deyişle özel inşaat faaliyetleri sonucu üretilen yapıların kendi nam ve adına yapılmasıdır. Arsanın daire veya iş yeri karşılığı yapılması sahiplik hakkını değiştirmez.

İşletme Hesabı Esasına Göre Tutulacak Defter

İşe yeni başlayan ve VUK md 177’de belirlenen ölçütlerin altında kalan özel inşaat işletmeleri işletme hesabı esasına göre defter tutabilirler. Ayrıca Kurumlar Vergisi mükelleflerinden işletme hesabı esasına göre defter tutmalarına Hazine ve Maliye Bakanlığınca müsaade edilenler işletme hesabı esasına göre defter tutabilirler. İşletme hesabı esasına göre tutulacak defter işletme hesabı defteridir.