İNSAN HAKLARI VE DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİ - Deneme Sınavı - 4

Hakim parti sisteminde de bir parti baskın ve güçlüdür. Rakip partiler hukuken ve fiilen serbesttir fakat seçim kazanmaları nadiren mümkün olur.

Hukuk devletinin özelliklerinden biri mahkemelerin kendi başına harekete geçmemesi, savcılık veya vatandaşların başvuruları tarafından harekete geçmesidir.

Hukuk kuralları yürürlüğe girdiği andan itibaren geriye doğru yürütülemez. Geçmişi kapsamaz.

Vekilliklerin partilere dağılımının partilerin aldığı oy oranına bağlanmasına dayanan sistem nispi çoğunluk sistemi olarak tanımlanır.

Partiler grup çıkarlarını birleştirir, tadil eder, birbirine uydurur, bütünleştirir. Böylece partizan grup menfaati arayışlarını evcilleştirir ve sisteme zarar verici olmaktan çıkartır.

Siyasi partilerin üç karakteristik özelliği vardır: Siyasi karar oluşturma gücünü tek başına veya bir koalisyonla ele geçirme doğrultusunda bilinçli bir hedef tercihi, bu amaç doğrultusunda seçimler yoluyla halk desteği arayışı ve daimi bir örgüt yapısının olması.

Geri çağırma: Seçilmiş temsilcinin belli usul ve şartlarla temsilcilikten azledilmesi olarak tanımlanmaktadır.

Bu tanımda sözü edilen kavram zarar ilkesi olarak adlandırılır.

Delegasyon modelinde seçilenler, seçmenler tarafından verilen açık talimatları yerine getirmek üzere yine seçmenler tarafından seçilen kimselerdir. Delegelerin kendi başlarına hareket etmeleri düşünülemez. Onlar ancak onları seçenlerin çizgisinde hareket edebilirler. Temsilcilerin seçicilere tam bağlılığını sağlamak için “geri çağırma” gibi yollar kullanılır. Bu sistemin amacı, politikacıların halka değil kendi menfaatlerine hizmet etme eğilimini frenlemesi ve sınırlamasıdır.

Çoğunluk yönetimi, eşitliğe ve adalete daha uygundur çünkü onu ortaya çıkaran sistemde herkes seçmen olarak eşittir ve iktidar daha çok insanın onayına dayanır. Ayrıca, çoğunluğun yönetme hakkı azınlığın yönetmesine göre daha fazla meşruluk taşır ve fiilen daha kolay gerçekleştirilir. Yönetme hakkına azınlığın sahip olması halinde, azınlığın yönetme işini icra etmesini engelleyecek ölçüde yaygın ve güçlü bir muhalefetle karşılaşması mukadderdir. Bunun sonucunda ortaya çıkacak olan şey, kaçınılmaz olarak kaostur. Kısaca demokrasi, bir azınlık değil bir çoğunluk (veya çoğunluk adına icra edilen) siyasi yönetim biçimidir.

Bu ilişki durumu sıfır toplamlı oyun olarak adlandırılır.

Partiler grup çıkarlarını birleştirir, tadil eder, birbirine uydurur, bütünleştirir. Böylece partizan grup menfaati arayışlarını evcilleştirir ve sisteme zarar verici olmaktan çıkartır. Diğer seçeneklerdeki işlevler, siyasi partilerin temel işlevleri arasında yer alır.

Kadro partileri, yaygın bir toplumsal destek sağlama peşinde koşmayan, onun yerine, seçimlerde etkili olmak için, mahallî seçkinleri ve nüfuzlu kimseleri partiye kazandırmaya çalışan siyasi yapılardır. Bu partiler üye sayısını artırmaya çalışmaz. Etkili kişileri saflarında toplayıp seçim kazanmaya gayret eder. Buna paralel olarak yaygın parti örgütü kurmadığı gibi siyasi faaliyetlerini de seçim döneminde yoğunlaştırır. Kitle partileri birçok bakımdan kadro partilerinin tersi özelliklere sahiptir. Yaygın ve yoğun şekilde teşkilatlanır ve olabildiğince çok üye kaydetmeye çalışır. Faaliyetleri de buna paralel olarak geniş ve devamlıdır. Mümkün olduğunca geniş bir toplumsal tabana oturmaya çabalar.

Bu sınıflandırmayı M. Duverger yapmıştır.

Bu sistem, hâkim parti sistemi olarak adlandırılır.

Çoğunluk sistemine göre temsilde adaleti daha fazla önemseyen nispî temsil sisteminde, milletvekilliklerinin aldıkları oya göre partilere dağıtılmasından sonra değerlendirilmemiş oyların olması ve bazı milletvekilliklerinin açıkta kalması kaçınılmazdır. Bunun çözülmesi için üç yöntem kullanılır: En büyük artık sistemi, en yüksek ortalama sistemi ve barajlı d’Hondt sistemi. En büyük ortalama sisteminde bütün partilerin ilk adımda kazandığı milletvekili sayısına bir sayı eklenir ve her bir partinin aldığı oy bu sayıya bölünür. Açıkta kalmış olan milletvekilliği bu şekilde ulaşılan en yüksek sayıyı bulan partiye yazılır. Aynı işlem açıkta kalan milletvekillikleri bitinceye kadar yenilenir ve her defasında bölme işlemi bir önceki aşamadaki sayıya “bir” eklemek suretiyle gerçekleştirilir

Hukuk devletinde hukuk kuralları yasama, yürütme organları tarafından değil bağımsız ve tarafsız mahkemelerce uygulanmalıdır. Bu bağlamda kuvvetler ayrılığı ilkesi geçerli olmalıdır.

Egemenlik modern siyasi teorideki anlamını büyük ölçüde Fransız filozofu Jean Bodin ile almaya başladı. Bodin, bölünmez, devredilmez, tek bir egemenliğin bulunduğunu öne sürdü. Bu egemenlik devlete ait olmalıydı.

Negatif kelimesinin ima ettiği, bireyin özgürlüğünü engelleme gücü olanların bunu yapmaması, hareketsiz kalmasıdır. Özgürlük ancak bu şekilde doğar ve yaşar.

Özgürlük her tartışıldığında gündeme gelen bir konu özgürlüğün sınırlarının olmasının gerekip gerekmediği ve olacaksa ne olacağıdır. şüphesiz, özgürlüğün sınırsız olması düşünülemez. Ancak bu, özgürlüğün gelişigüzel sınırlanması durumunda da yaşayabileceği anlamına gelmez. Bu yüzden, özgürlüğün nasıl sınırlanabileceğiyle ilgili ahlaki-felsefi bir ilkeye ihtiyaç duyulur. Böyle bir ilke geliştirilmiştir. Bu ilkeye zarar ilkesi adı verilir.