İNSAN HAKLARI VE DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİ

Fragmentasyon

Belediyeler

Sosyal sorumluluk projeleri geliştirme

Dört yılda bir seçim yapılması

Kurumsal tercihler

1965-1975

Siyasi çoğullaşma

Samuel Huntington

Kitapta net olarak ifade edilmemiştir

1. Küreselleşme ekonomik büyümeyi etkiler, 2. Küreselleşme uluslararası ticaret ve iş birliğini arttırır, 3. Küreselleşme liderlerde otoriter eğilimleri azaltır, 4. Küreselleşme bilginin maliyetini azaltmakta, diğer demokratik ülkelerle ilişkileri arttırmakta ve demokrasi yanlısı uluslararası sivil toplumu daha etkin bir hâle getirmektedir, 5. Küreselleşme otoriter ülkeleri güç paylaşımına zorlar, 6. Küreselleşme demokrasiyi destekleyen iç kurumları güçlendirir, 7. Küreselleşme demokratik fikirlerin yayılmasını sağlar.

Küreselleşme sürecinin devletlere etkisi konusunda farklı görüşler vardır. Bu kapsamda Jolanda Koorevaar dört farklı bakış açısından bahseder. Birincisi “Yeniden Adam Smith” denen bir görüştür ki buna göre piyasaya güvenilmeli, devlet ve siyasetin piyasaya müdahalesi asgari noktaya çekilmelidir. İkinci görüşe ise “Fragmentasyon” denir ki buna göre de devletler eninde sonunda geleneksel fonksiyonları na döneceklerdir. Küreselleşme sonuçsuz kalacaktır, çünkü ekonomik, siyasi ve kültürel çatışmalar ortaya çıkacaktır. Üçüncüsü, Pax Americana’dır. Buna göre de mevcut kaotik küresel yapı Amerika hegemonyasında düzene kavuşacaktır. Sorunlar Amerika liderliğinde Amerikanvari yollarla çözülecektir. Son görüş ise “küresel koordinasyon”dur. Bu modelde devletler, bölgesel ve uluslararası örgütler değişik roller oynamaktadır. Gerçek dünyada ise bu dört farklı modelin karışımı bir düzen görülmektedir.

Devlet-dışı aktör kavramının kendisi de aslında devlet merkezli bir ifade biçimidir. Yani devlet ve diğerleri, devlet merkezde diğer objelerin hepsi yekpare ve periferide kabul edilmektedir. Alston buna “kedi-değil” sendromu demektedir. Alston, 18 aylık kızının tavşan, fare ve kanguru gibi bütün hayvanları “kedi değil” diye tanımladığını anlatır; çocuk kediyi biliyor, diğer bütün hayvanları da “kedi değil” diye tanımlıyor.

Çok uluslu şirketlerin hem sayı hem de faaliyetlerinin astronomik büyümesi beraberinde yeni sorunlar da doğurmuştur. Öncelikle, sayılarındaki artış uluslararası piyasalarda acımasız bir rekabete neden olmuştur. Bu büyük rekabet beraberinde kârını arttırmak için maliyetleri düşürmesi gereken daha küçük şirketler üzerinde büyük bir baskı oluşturmuştur. Sonuç olarak bütün şirketler iş gücü daha ucuz olan bölgelerde üretim yapmaya yönelmek durumunda kalmıştır. Bu gelişme beraberinde çoğu yerde işçi hakları ihlalleri, çocuk işçi kullanımı ve sosyal bir takım dengesizlikler dahil olmak üzere insan hakları sorunlarına neden olmaktadır.

Devlet dışı aktörleri tek tek saymak mümkün değil, fakat literatürde genel olarak beş ayrı gurupta sınıflandırılmaktadır: Bunlar a) devletlerarası örgütler, b) uluslararası sivil toplum kuruluşları, c) sınır aşan şirketler, d) dinî topluluklar ve e) diğer kategoride ise silahlı gruplar, meslek kuruluşları ve diğer amaçlı özel aktörlerdir.

Fhilip Cerny’e göre, uluslararası piyasa yapısında meydana gelen değişimler, “rekabetçi devlet” olarak tanımlanan yeni bir devlet tipinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Cerny’e göre devlet ulusal pazarda ekonomik faaliyetleri korumak ya da ulusal ekonomileri uluslararası pazarlarda rekabetçi hâle getirmek için piyasaya önem vermiştir. Cerny, rekabetçi devletin hem değişime cevap vermeyi hem de devletin görevlerini yeniden tanımlamayı içerdiğini iddia etmektedir. Başka bir ifadeyle devlet, varlığını korumak ve devletler dâhil diğer uluslararası aktörlerle rekabet edebilmek için kendisini yeniden yapılandırmıştır.

Geçiş teorisi daha çok siyasi elit üzerinde durur ve siyasi elit tercihlerinin demokratikleşmeyi etkilediğini iddia eder. Bu yaklaşım, demokratikleşme hareketlerinin hep elit inisiyatifiyle gerçekleştiğini öne sürer

Birinci dalga ülkeleri şunlardır: İngiltere, ABD, Fransa, İsveç, İsviçre, Avustralya, Yeni Zelanda, Kanada, İtalya, Şili, Arjantin ve Almanya

1922-1942 tarihlerinde demokrasileri ortadan kaldıran veya azaltan ters bir dalga olmuştur. Milliyetçilik temelli faşizm ve Nazizm’in bu dönemde ortaya çıkması ve bu ilkel anlayışların yaygınlaşması dünya demokrasisi adına talihsiz bir durumdur.

1970 ve 80’lerde başlayan üçüncü demokrasi dalgası Soğuk Savaş’tan sonra hız kazanmış ve demokratikleşmeyi destekleme ve yaygınlaştırma yardımları dış politika ve kalkınma yardımlarının ana unsuru hâline gelmiştir.

Genel olarak kabul edilen tehditlerden bazıları şöyledir: a) hukukun üstünlüğü ilkesinin zayıf olması: Bu durumda yolsuzluklar, hak ihlalleri, şiddet, suç ve hukuksuzluklar yoğun bir şekilde görülür; b) zayıf ekonomik performans: Bu durumda da fakirlik, eşitsizlik ve adaletsizlikler artar; c) etnik ve dinî ayrımcılık durumlarında toplumda şiddet, hukuksuzluk, adaletsizlik ve şiddet artabilir; d) zayıf ve etkisiz siyasi kurumlar (partiler, parlamento ve yatay sorumluluk; e) otoriter liderleri sınırlayan unsurların zayıf olması. Örneğin, sivil toplum ve uluslararası aktörler; f) kötü yönetişim.