İŞ VE YAŞAMDA MOTİVASYON - Deneme Sınavı - 19

İşletmelerde personelin büyük bir bölümünün verimli olmamasının nedeni uygulanan yöntemlerin aksaklığından değil, güdülerin yanlış teşhis edilmesinden kaynaklanmaktadır. Motivasyon kişisel bir olaydır.Çalışanları motive eden faktörler kişiden kişiye değişir.

Yaşam doyumu; kişisel amaçlar ve ulaşılan hedefler arasındaki uygunluğun yargısal değerlendirmesi olarak tanımlanmaktadır. Yaşam doyumu kişinin kendisini iyi hissetme hali olarak da tanımlanabilmektedir.

Bazı yöneticiler çalışanların çoğunun işini sevmediğini zanneder ve çalışanların ancak korku ya da parasal ödüllerle motive edileceğini düşünürler. Para kısa süreli motivasyonu sağlayabilir ancak uzun sürede bu çalışan kişiler için geçerli olmayabilir.Bunun için de yöneticinin personelinin ihtiyaçlarını bilmesi, davranışları analiz edebilmesi ve bütün insanların birbirlerinden farklı olduklarının bilincinde olması gerekir.

İhtiyaçlar Hiyerarşisi Yaklaşımı, Motivasyon kuramları arasında en bilineni Maslow’un “İhtiyaçlar Hiyerarşisi” yaklaşımıdır. Bu yaklaşım iki temel varsayıma dayanmaktadır. Bunlardan ilki Bireyin tüm davranışları; sahip olduğu ihtiyaçları gidermeye yöneliktir.

Temel Fizyolojik İhtiyaçlar: Açlık, susuzluk, seks, uyku gibi fizyolojik ve sonradan öğrenilmeyen ihtiyaçlardır. Bu tür ihtiyaçlar giderildikleri takdirde ortadan kalkarlar ve artık güdülenmezler.

Zaman zaman Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi ile ilgili yaklaşımına eleştiriler getirilirken her zaman için bireyin ihtiyaçlarının Maslow’un hiyerarşisindeki sırayı izlemediği görülmektedir. Örneğin bazı ailelerde ekonomik sıkıntılar sonucu ilk basamak olan temel fizyolojik ihtiyaçların giderilmesine ilişkin sorun yaşansa da aile birbirine daha çok kenetlenmekte ve daha üst basamağa ait bir arada bulunma (sosyal ihtiyaçlar) ihtiyacının giderildiği görülmektedir.

Motive edici faktörler: Çalışanların, motivasyon ve tatminin başlıca nedeni olarak belirttikleri unsurlardır. Başarı, tanınma, takdir edilme, statü, ilerleme, sorumluluk sahibi olma gibi motivasyonel faktörleri kapsamaktadır.

İlişki kurma ihtiyacı: İlişki kurma ihtiyacına göre birey, toplumsal niteliğe sahiptir. Bireylerin arkadaşlık grupları ve grup içi çeşitli seviyelerde arkadaşlık ilişkileri vardır. Bu nitelik insanlardan insanlara değişir. Bu güdüye sahip olan insanlar, sorumluluk almak isterler, amaca yönelirler. Başkalarıyla yakın ilişkiler kurma, çatışmadan sakınma ve sosyal ilişkiler geliştirirler.

Davranış Şartlandırma Kuramının temeli; davranışların karşılaştıkları sonuçlar tarafından şartlandırıldığı varsayımıdır. Birey, herhangi bir nedenle davranış gösterir. Önemli olan ise davranışın karşılaşacağı sonuçtur. Birey sonuca göre davranışı ya tekrarlayacak ya da tekrarlamayacaktır.

Amaç kuramı, davranışın temel nedeninin bireylerin bilinçli amaç ve niyetlerinde olduğunu öne sürmektedir. Birey işe başladığında amacına ulaşıncaya dek çalışır. Bu kurama göre belirgin ve zor hedefler daha yüksek performans gösterir.

Kişilik bir yanda bireyi diğerlerinden ayıran, onu kendisi yapan farklılıklardır; şu şartla; bu farklılıkların hep tekrarlanması ve uzun ömürlü olması gerekir. “Yedisinde ne ise 70’inde de odur” özdeyişi kişiliğin bu değişmezlik özelliğine işaret etmektedir.

Kişilik kavramının tanımı ve açıklaması dikkate alındığında üç özellik öne çıkmaktadır. Bunlar, Tutarlılık Biriciklik-kendine özgülük ve değişmezlik olarak sıralanabilir.

Psikodinamik Kuramlar; Bu ad altında yer alan kuramlar, davranışı kişideki bilinç dışı psikolojik dinamiklerle açıklamaktadırlar.

Freud’a göre İd haz ilkesine göre çalışır; isteklerinin hiç ertelemeden-hemen karşılanmasını ister. İdin itmeleri bilinçaltı dürtülerdir ve birey çoğu kez bu dürtülerin farkında değildir. İd, sonucu ne olursa olsun arzusunun hemen yerine getirilmesini ister.

Sadece id ve egodan oluşan bir kişilik yapısı çok bencil olurdu.

Süper-ego davranışların güdülenmesinde toplumsal ve ahlaki yapıyı temel alır.

Anal dönem 18 ay ile 3,5 yaş arasını kapsar. Bu dönemde tuvalet eğitimi önem kazanır.

Fallik dönem 3-5 yaş arası dönemi kapsar. Bu dönemde çocuklar cinsel organlarını keşfederler. Fallik dönemde kızlar babaya, erkekler anneye aşırı bağlılık duyarken; kızlar anneyi, erkekler ise babayı kıskanırlar. Freud Kızlardaki babaya duyulan aşk ve anneyi kıskanmayı içeren duyguya ise Elektra karmaşası demiştir.

Carl Rogers’a göre İnsanoğlu yaşamı boyunca geliştirebileceği gizil güçlerle doğar. Yaşamın amacı ve motive eden süreç bu güçleri geliştirmek ve olabileceğin en iyisi olmaktır. Rogers bireyi hep iyi olmaya iten biyolojik mekanizmaya “gerçekleştirme eğilimi” demektedir.

Makyavelizm, İtalyan düşünür ve politikacı Niccolo Machiavelli'nin düşünceleri üzerine kurulu bir yaklaşımın adıdır. Makyavelist özelliği yüksek olan insanlar yararcı, diğer insanlara mesafeli, sonuçlara göre davranan insanlardırlar. Bunlar çıkarları için başkalarını kullanırlar, ikna olması zor insanlardır, ama başkalarını kolayca ikna edebilmektedirler.