İŞ YAŞAMINDA RİSK ETMENLERİ VE YÖNETİMSEL FAKTÖRLER - Deneme Sınavı - 10

Genel Koşullar : İş ilişkisi, çalışma biçimi, iş piyasası, toplu sözleşmeler, iş güvenliği, ücret sistemi , mekan (ışık, gürültü ,iklim)vb.

a,b,c ve e şıkları kısa vadeli tepkiler arasında yer almaktadır.

İşlev odaklı iş analizinde çalışanların sıkı denetimle verimli olacaklarına, bir işi yapmanın tek bir yolu olduğuna inanılır. Özerklik odaklı iş analizi ise çalışanların kendi kendilerini yöneteceklerine inanır.

İş analizi süreci, ideal koşullarda birbiri ardından gelen sekiz adımdan oluşur.

1. Araştırma amaçlarının belirlenmesi: İlk olarak iş analizinin amaçları ve
kapsamı örgüt yetkilileri ile birlikte belirlenir; örgütün tümü hakkında fikir
edinilir, iş analizinin yapılacağı alan/birim sınırlanır,
2. Araştırma yöntem ve araçlarının seçimi: Kullanılabilir ve amaca uygun
yöntemler arasından seçim yapılır; yöntem ve araçlar araştırma yapılacak
alana uyarlanır; uygulayıcılar eğitilir,
3. İş analizinin gerçekleştirilmesi: Psikolojik görev ve faaliyet analizi uygulanır
(malzeme ve enformasyon akışı, çalışma sürecini kesintiye uğratan
nedenler, zayıf noktaların saptanması vb.),
4. Verilerin değerlendirilmesi: Veriler amaçlar doğrultusunda sınıflandırılır,
sunuma hazır hale getirilir,
5. Sonuçların örgüt yönetimine aktarılması: Analizin yapıldığı örgütün ilgililerine
sonuçlar sunulur, tartışılır,
6. Çalışma süreçlerini (yeniden) tasarlama önlemlerinin geliştirilmesi: İş analizine
zemin oluşturan alanlar/birimler için üzerinde çalışılan sonuçlar ve
başlangıç amaçları doğrultusunda çalışma sistemini (yeniden) tasarlama
önlemleri geliştirilir; önlemler yazılı olarak sabitlenir,
7. İş tasarımının uygulanması: Geliştirilen önlemler ilgili birimde hayata geçirilir;
8. Uygulanmış iş tasarımının değerlendirilmesi: İş tasarımı hedefler ışığında
değerlendirilir; yeni bir iş analizine ihtiyaç olup olmadığına karar verilir.

Anketler, uygulamada en çok kullanılan yapılandırılmış bir yöntemdir. Anketler,
yazılı ve sözlü olarak düzenlenebilirler.

İş tasarımında çalışma sistemine “insancıl” ya da “insana yakışır” denilebilmesi için sistemde bulunması gereken temel özellikler üzerinde 70’li yıllar Almanya’sında birçok çalışma yapılmıştır. Bunlardan en dikkate değerlerinin ortak noktaları şu dört ölçüt üzerinde yoğunlaşmaktadır (Rohmert, 1972; Hacker ve Richter, 1980):
1. Yapılabilirlik: Bu ölçütte görevin çalışma ortamı koşulları, araç-gereçleri ve görev tanımı dikkate alınarak çalışan birey tarafından ne ölçüde sorunsuz gerçekleştirilebileceği sorusuna yanıt aranır. Verilecek kararlarda çıkış noktaları olarak genellikle ergonomik norm ve tavsiyeler kullanılmaktadır.
2. Zararsızlık: Burada görevin çalışan bireye herhangi bir fizyolojik sağlık sorunu çıkarmaksızın, zarar vermeden gerçekleştirilebilirliği ön plandadır. Olası iş kazası, hastalık ya da meslek hastalığı riskleri saptanır ve analiz edilir. Çalışma sistemi hakkında yargıya varırken örneğin, bazı zararlı maddelerin havada en fazla hangi oranlarda bulunabileceğine ilişkin kurallar dikkate alınır.
3. Yüklenebilirlik: Yüklenme ve zorlanmanın uzun vadede ruhsal sorunlara yol açmaması, görev başında iyilik halini olumsuz etkilememesi gereğinden yola çıkarak, çalışma sistemine bireye olası etkileri açısından yaklaşılır ve görevin stres yaratma düzeyi vb. özellikleri incelenir.
4. Kişilik/yetenek geliştiricilik/çalışma mutluluğunu sağlayabilirlik: Çalışma sistemi ve koşullarının sahip olunan bilgi, beceri ve yetkinlikleri kullanmaya olanak vererek ne ölçüde koruduğu, geliştirdiği, iş başında öğrenme ve kişisel gelişime ne ölçüde katkıda bulunduğuyla ilgilidir. Çalışma mutluluğuna katkıda bulunacak beklentilerin (ihtiyaçların) karşılanma düzeyi de bu ölçütün kapsamında değerlendirilir.

Örgütsel davranış disiplini de kısaca (ÖD) şeklinde belirtilirse, konusu insan odaklı olan bir bilim dalıdır. Örgütsel davranış örgüt içindeki insan davranışlarıyla ilgili bir disiplindir. Amacı, örgüt içindeki insan davranışlarını anlamak, çalışanı daha etkin ve başarılı kılmaktır. Örgütsel davranış birey, grup ve örgüt düzeyinde analizler yapar. Örgütsel davranış, örgüt içindeki insan davranışlarını ve bunu etkileyen faktörleri bilimsel bir biçimde irdelemektedir. I, II, III. maddeler örgütsel davranışı doğru olarak tanımlamaktadır. Doğru cevap C’dir. Sayfa: 33

Örgütsel davranış dört temel karakteristiği şunlardır: Birincisi örgütsel davranış bilimsel yöntemi kullanarak araştırmalar yapar, İkincisi birey, grup ve örgütler üzerinde odaklanır, üçüncüsü doğası gereği disiplinler arası bir yapıdadır ve dördüncüsü ise örgütsel davranışın örgütün etkin bir biçimde çalışması ve bireyin başarısı üzerinde durmasıdır. Şimdi bunları kısaca açıklayalım: Örgütsel davranış yönetimsel sorunların çözümünde bilimsel yöntemi uygular. Bu disiplinin davranışsal süreçler üzerinde bilimsel çalışmalar yaptığını daha önce belirtmiştik. Buna göre örgütsel davranış, davranış bilimlerinin temel disiplinlerinin bir araya gelmesine ve bunların dayandığı temele bağlıdır. Bu disiplinler arasında sosyoloji ve psikoloji insan davranışları ve toplum yapısı üzerinde bilimsel yöntemi kullanarak araştırmalar yapar. Örgütsel davranış fizik veya kimya gibi gelişmiş bir temele dayalı ve uzun bir geçmişi olan bir disiplin değildir, ancak bilimsel temelli bir disiplindir. Doğru cevap E’dir. Sayfa:35

Tabloya göre I,IV,V. Maddelerde verilen katkılar psikoloji alanını kapsamaktadır. Doğru cevap B’dir. Sayfa:37

Örgütsel davranış yönetimsel sorunların çözümünde bilimsel yöntemi uygular. Bu disiplinin davranışsal süreçler üzerinde bilimsel çalışmalar yapar. Buna göre örgütsel davranış, davranış bilimlerinin temel disiplinlerinin bir araya gelmesine ve bunların dayandığı temele bağlıdır. Bu disiplinler arasında sosyoloji ve psikoloji insan davranışları ve toplum yapısı üzerinde bilimsel yöntemi kullanarak araştırmalar yapar. Örgütsel davranış fizik veya kimya gibi gelişmiş bir temele dayalı ve uzun bir geçmişi olan bir disiplin değildir, ancak bilimsel temelli bir disiplindir. Doğa bilimlerinin kullandığı bilimsel yöntemi kullanarak araştırmalar yapar ve olaylar arasındaki değişmez ilişkileri ortaya koyarak kanunlara ulaşmaya çabalar. Yani ampiriktir; sistematik gözleme ve incelediği konuları ölçümlemeye çalışır. Saha araştırması, deneysel yöntem, doğal gözlem ve vaka etüdü teknikleriyle ilgilendiği konuları inceler. Doğru cevap D’dir. Sayfa:35

Örgütsel davranış bilimcilerine göre örgütler statik değil dinamik bir yapıya sahiptir. Bir diğer deyimle örgütler açık sistem özelliği taşırlar. Yani örgütler kendi devamlılığını sağlayan belirli parçalardan oluşurlar ve her parçanın devamlılığı bir diğerine bağlıdır. Örgütün açık bir sistem olarak nitelendirilmesi bu sistemin dışarıdan birtakım kaynaklara ihtiyacı olduğunu (ham madde, iş gücü, bilgi, finansal destek ve alet gibi) ifade eder. Örgüt kullandığı teknoloji ile bu girdileri çeşitli çıktılara veya ürünlere dönüştürmekte ve çevreye sunmaktadır. Örgüt daha sonra çevreden aldığı geri bildirim ile bu ürünlerin uygunluğunu ve sorunlarını öğrenmekte ve üretim sürecinde bunları düzelterek gelecekte daha iyi çıktılar üretmek için çabalamaktadır. Bu devinim ideal ve kendine yeterli olduğu sürece örgütler varlıklarını sürdürmeye devam ederler. II,IV,V. Maddelerde örgütlerin açık sistem özelliği doğru açıklanmaktadır. Doğru cevap B’dir. Sayfa :39

Kültüre uyum, küresel ekonomide başarı için en önemli etkenlerden birisidir. Başka ülkelerin kültürlerini ve farklılıklarını anlamada başarısız olan şirketlerin sorunlarla karşılaşmaları oldukça doğaldır.

Başarılı bir küresel yönetici her şeyden önce kozmopolit bir yapıya sahip olmalı, ben merkeziyetçi olmamalıdır. Diğer bir deyişle küresel yönetici başka kültürden gelen insanlara açık ve esnek olmalı, onları kategorileştirmeyip dışlamamalıdır. Küresel yönetici bu nedenle yoğun bir iletişim ihtiyacı içindedir. Çünkü, diğer kültürlerin sözel ve sözel olmayan iletişim biçimlerini öğrenmek ve bunların anlamlarını çözmek zorundadır. Böyle bir iletişim ise birçok insanla sık sık beraber olmayı, onların dillerini öğrenmeyi gerekli kılmaktadır. Küresel yönetici, kültür konusunda hassasiyete sahip, diğer kültürlerin farklı değer ve normlarına saygılı olduğundan, bu iletişim sürecinde farklı kültürdeki insanlarla daha iyi ve etkili iletişim kurabilmektedir. Bu tür bir etkili iletişim ise yöneticiyi kültür şokundan koruyacak, ona rehberlik edecektir. I,II,III maddeler iyi bir yönetici olabilme özelliklerindendir. Doğru cevap C’dir. Sayfa: 41

Modern anlamda yöneticinin üç tür rolü bulunmaktadır. Bunlar: 1. Bireyler arası rolü, 2. Bilgi rolleri ve 3. Karar verme rolleridir. Bireyler arası rollerin içinde örgüte başkanlık etme, örneğin politikacılara veya ziyarete gelenlere örgütü tanıtma, diğer şirketlerle ilişkileri düzenleme, çalışanları işe alma, eğitime cezalandırma ve güdüleme rolü vardır. Bilgi rollerinin içinde, diğer şirketlerden bilgi toplama, yeni dergileri ve yazılanları okuma, diğer şirketlerin yaptıklarını öğrenme gibi görevleri vardır. Buna Henry Mintzberg “monitoring roles” adını vermektedir. Aynı zamanda bu bilgilerin örgüt içinde çalışanlara duyurulması ve örgütün dışarıda temsil edilmesi rolü de bunun içinde yer alır. Karar verici roller grubunda ise yatırımcılık, kaynak ayırma, görüşmeci ve sorun çözücü fonksiyonları yerine getirilir. I,II,III maddeler yöneticilerin bireylerarası rollerini kapsamaktadır. Doğru cevap A’dır. Sayfa: 46-47

Örgütsel davranış araştırmalarından elde edilen kuramsal bilgiyi pratiğe uygulamak için yöneticilerin belirli beceriler geliştirmeleri gerekir. Sahip olduğu yönetim bilgilerini geliştirmek ve bunları iş yaşamına adapte etmek için problem çözme sürecini anlamak ve bu konuda iyi bir sorun çözücü olmak gerekir. Bu ise dört aşamalı bir süreci içerir:

Teşhis: Problem çözümü teşhis ile başlar. Burada yöneticiler problem veya sorunla ilgili önce bilgileri toplar ve bunu problem cümlesiyle özetlemeye çalışırlar. Bilgi toplama yöneticiyi örgüt içinde gözlem yapmaya yönlendirir. Burada yönetici sorunla ilgili çeşitli olayları doğrudan gözlemler. Böylece birinci elden bilgi toplanmış olur. Yöneticiler aynı zamanda çeşitli görüşmeler veya mülakatlar yaparak çeşitli gerçekleri, fikirleri diğer çalışanlardan da öğrenmeye çalışırlar. Bilgileri problem cümlesi içinde özetlemek yöneticilerin çeşitli karmaşık kuramları, deneyleri hatta sezgilerini kullanmalarını gerektirir. Tıpkı tıp doktorlarının yaptığı gibi hastanın şikâyetleri ateşinin olup olmadığı, vücut ağrıları, öksürüğü olup olmamasının sorulması gibi yöneticiler de önce semptomları tespit eder ve bunları bir araya getirerek sorunu formüle ederler. Doğru cevap B’dir. Sayfa: 51

Laboratuvar Deneyi: Burada yapay bir ortam araştırmacı tarafından oluşturulur. Amaç, araştırmacının bağımsız değişkeni belirli bir biçimde bağımlı bir değişken üzerinde uygulamasıdır. Burada iki grup söz konusudur. Bunlar deney ve kontrol gruplarıdır. Kontrol grubunda şartlar aynen korunur, deney grubunda ise bağımsız değişken aracılığıyla bağımlı değişken manipüle edilir. Laboratuvar deneylerinin sonuçlarını genelleştirmek ve gerçek yaşama uygulamak oldukça zordur. Çünkü bu deneyler yapay ortamlarda hazırlanmaktadır, gerçek çalışma ortamlarına her zaman uygun düşmeyebilir. Doğru cevap C’dir. Sayfa 49-50

Haftalık çalışma süresinin 35 saatin altında olması yarı zamanlı çalışma olarak
tanımlanır.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Çalışma yaşamı ve özel yaşam ilişkisinde beş temel varsayımdan söz edilebilir. Bunlardan biri olan ikame varsayımında, çalışma yaşamı veya özel yaşamda yanıt bulamayan ihtiyaçlar diğer tarafa yönelir. Bu durumda doğru cevap D’dir.

İşin ne ölçüde karmaşık ya da monoton olduğu, bilgisayar kullanma durumu, işbaşında öğrenme olanakları vb. özellikler çalışma koşullarının bilişsel faktörleri ile ilgilidir. Bu durumda doğru cevap A’dır.

Aşırı yükleme ve eksik (yetersiz) yükleme ile sonuçları, ruhsal zorlanmanın iki ana türü olarak, işin nicelik (zamanla ilişkilendirilmiş iş miktarı) ve nitelik (işin içeri­ği, güçlük derecesi vb.) özellikleri de dikkate alınarak dört temel grupta incelenebilir: nicel aşırı yükleme, nitel aşırı yükleme, nicel eksik yükleme, nitel eksik yükleme. Nitel aşırı yükleme, çalışan insanın yeteneklerini ve beklentilerini aşan güçlükte karmaşık özelliklere sahip işlerin neden olduğu zorlanma türüdür. Bu durumda doğru cevap D’dir.

Görev ve görevin insanın ruhsal yapısı üzerine odaklanan psikolojik iş analizi, çevre koşulları ile birlikte görevin psikolojik açıdan yapısı ve yerine getirilme sürecinin sistematik olarak kavranması, değerlendirilmesi işlemidir. Bu durumda doğru cevap E’dir.