İŞ YAŞAMINDA RİSK ETMENLERİ VE YÖNETİMSEL FAKTÖRLER

Günümüzün çalışanları, rekabetçi, yenilikçi ve teknolojinin her türünün kullanıldığı, ister kamusal ister özel, tüm işletmelerde, bir taraftan küresel piyasaların baskısı, bir taraftan değişime ayak uydurmak zorunda olunması ve uyum güçlükleri, bir taraftan da performans değerlendirmeleri nedeniyle yoğun bir iş stresine girebilmektedirler.

Ancak stres bireyden bireye de farklılıklar gösterebilir. Aynı çalışma ortamında, aynı işi yürüten kişilerin olaylar karşısında verdiği tepkiler de farklı olabilir. Bunun yanı sıra, farklı çalışanlar aynı işi yürütürken, yüksek başarı amacı taşıyan biri için işle ilgili gerilimler onun başarı isteğini kamçılarken, bir başkası bu durumla başa çıkabilme yetersizliğinden stres duyabilir.

Özcan’ın (2008) belirttiği gibi, işi gerçekleştirmede ve mesleki başarı kapsamında yeteneksel düzey, kişilerin daha az ya da daha çok stres duymalarına neden olabilir. Çok yetenekli kişiler az yetenekli kişilere göre işlerini daha kolay yaptıkları için daha az stres yaşarlar. Hatta stres tepkisi, kişinin olaya verdiği tepkiye bağlı olarak ortaya çıkar ki, aynı olay farklı kişilerde, hatta bazen aynı insanda farklı zamanlarda farklı tepkilerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Kısaca, stres duymada kişisel farklılıkların önemi büyüktür.

Stres sonucunda ortaya çıkan ilk belirtiler, kısa dönem etkileri, beyinden gelen emirler yoluyla stres hormonlarının salınması sonucunda ortaya çıkar. Benzer mekanizmalar  sonucunda  başlıcaları aşağıda listelenmiş olan belirtiler ortaya çıkabilir.

Çarpıntı Kalp atım sayısının artması
Nefes darlığı Solunum sayısının artması
Göğüste ağrı Tansiyon yükselmesi
Baş dönmesi Baş ağrısı
Boğazda takılma Boğaz ağrısı
Sıcak basması Titreme

Uzun Dönem Etkileri- Psikosomatik Hastalıklar
Kalp – Damar hastalıkları
Solunum sistemi hastalıkları
Sindirim sistemi hastalıkları
Eklem ve kas hastalıkları
Genital ve idrar yolları hastalıkları
Cilt hastalıkları
Sinir sistemi bozuklukları
Kanserler

Nonülser Dispepsi olarak adlandırılan rahatsızlık, şişkinlik, yanma, ağrı, bulantı, geğirme hissi ve benzeri şikâyetleri içermektedir. Stres bu durumun hem tetikleyicisi hem de tablonun
ağırlaşmasına neden olan faktörlerden biridir.

Stresörlere karşı verilen psikolojik cevaplara “hostilite” denmektedir.

Mesleki tükenmişlik sendromu, işine yeni başladığında heyecanlı ve istekli olan çalışanlarda daha fazla görülebilir. Bu tip çalışanlar genellikle kısa zamanda çok büyük başarı kazanacaklarına inanırlar. Amaçlarına ulaşamayan kişilerin hayal kırıklığına uğradıkları için zamanla işe karşı istekleri ve heyecanları söner. Sonuç olarak kişiler gerçeği kabullenmek ve hedeflerini düşürmek yerine hayal kırıklığına sürüklenir.

Çalışma hayatında karşılaşılan stresin birey üzerinde oluşturduğu etkilerden biri de kişinin davranışlarında meydana gelen değişikliklerdir. Bunların başında konuşmada bozulma,
konuşmada zorlanma ve kekemelik gelmektedir. Stres altında kalan kişiler sert ve sinirli bir ses tonu ile konuşurlar.

Şimşek ve arkadaşları (2006) örgütlerde yabancılaşma kavramını, “genel düzeyde bireylerin var olan örgütsel yapılara bağlı beklentiler, değerler, kurallar ve ilişkilerden uzaklaşması hali” olarak tanımlamaktadır.

Özcan (2008) çalışmasında, iş hayatında strese neden olan faktörleri strese neden olma derecesine göre içten dışa doğru sıralandığında, bireysel stres kaynaklarının doğrudan çalışma hayatını etkilediğini vurgulamaktadır. Stres kaynakları;

III. Bireysel stres kaynakları

I. Grupla ilgili stres kaynakları

II. Örgütsel stres kaynakları

IV. Örgüt dışı stres kaynakları şeklinde içten dışa sıralanabilir.

Doğru seçenek B'dir.

Diğer seçenekler stresin biyolojik ve fizyolojik sonuçları olarak kabul edilirken C seçeneği stresin psikolojik sonuçlarından biridir.

Uykusuzluk,Örgütsel Stresin Psikolojik Sonuçlarından biridir. doğru yanıt E'dir.

Arı ve Bal (2008) tükenmişlik kavramının; duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarıda düşme hissi olarak üç alt boyutta incelenebileceğini bildirmektedirler. İki boyutta incelendiği doğru değildir. Doğru seçenek C'dir.

Terfi, çalışanlarda tükenmişliğe yol açan işle ilgili faktörler arasında sayılmaz. Doğru seçenek A'dır.

İş kazasına uğrayan personelin devrini sağlamak, personelin daha yoğun psikolojik sorunlar yaşamasına neden olabilir. Personelin iyileştikten sonra aynı iş ortamında, aynı birimde çalışması onu daha iyi hissettirecektir. Doğru seçenek D'dir.

Tükenme sendromu, stresin örgütsel değil bireysel etkilerinden biridir. Doğru seçenek E'dir.

D seçeneğinde Gülser Hanım'ın çocuklarına vakit ayıramaması, iş yaşamının getirdiği örgütsel stresin sosyal bir sonucudur.

Melahat Hanım'ın yetişmeyen işleri nedeniyle çay içememesi, iş yaşamının getirdiği davranışsal sonuçlardan biridir. Doalyısıyla doğru seçenek E'dir.

Örgütte verim ve performans düşmesinin yanı sıra, çalışanların işe devamsızlığı, personel devir hızının artması, örgütten soğuması, örgüt aleyhine çalışması, stresli, dalgın, konsantrasyonunu yitirmiş çalışanın iş kazalarına meyilli olması örgüt içinde maliyetlerin de artmasına neden olmaktadır