İŞ YAŞAMINDA RİSK ETMENLERİ VE YÖNETİMSEL FAKTÖRLER

Performansın azalması

Ekonomik koşulların iyileşmesi

İş stresi

Örgüt dışı politikalar

Sinir sistemi bozuklukları

Psöriasis

Örgüt rekabeti

Merkezileşme

Mğşteri şikayetlerinde artma

Bireyin iletişim bozukluğu

Örgütsel stresin bireyler üzerinde yaratacağı olumsuzlukları, bireylerin biyolojik ve fizyolojik yapıları, duyguları, davranışları ve sosyal tavırları üzerindeki etkiler olarak başlıca dört başlık altında inceleyebiliriz.

Stresin Biyolojik ve Fizyolojik sonuçları Kısa Dönem Etkileri – İlk Tepkiler

Uzun Dönem Etkileri- Psikosomatik Hastalıklar

Kalp – Damar hastalıkları

Solunum sistemi hastalıkları

Sindirim sistemi hastalıkları Eklem ve kas hastalıkları
Genital ve idrar yolları hastalıkları Cilt hastalıkları

Sinir sistemi bozuklukları

Kanserler

Stresin Psikolojik Sonuçları

Depresyon
Kaygı
Uykusuzluk Tükenme sendromu

Stresin Davranışsal Sonuçları Stresin Sosyal Sonuçları

Örgütsel stresin bireyler üzerinde yaratacağı olumsuzlukları, bireylerin biyolojik ve fiz- yolojik yapıları, duyguları, davranışları ve sosyal tavırları üzerindeki etkiler olarak başlıca dört başlık altında inceleyebiliriz.

Stresin Biyolojik ve Fizyolojik sonuçları Kısa Dönem Etkileri – İlk Tepkiler

Uzun Dönem Etkileri- Psikosomatik Hastalıklar Kalp – Damar hastalıkları

Solunum sistemi hastalıkları Sindirim sistemi hastalıkları Eklem ve kas hastalıkları
Genital ve idrar yolları hastalıkları Cilt hastalıkları

Sinir sistemi bozuklukları

Kanserler

Stresin Psikolojik Sonuçları

Depresyon
Kaygı
Uykusuzluk Tükenme sendromu

Stresin Davranışsal Sonuçları Stresin Sosyal Sonuçları

Sindirim sistemi hastalıkları: Stresin vücutta en fazla etkilediği sistemlerden biri sindirim sistemidir. Uzun süreli stres ile birlikte sindirim sistemi bozuklukları, kalın bağırsak uyarısı nedeni ile ishal, kabızlık, kramp ağrıları, şişkinlik görülebilir. Sindirimde rol oynayan asit üretimi nedeniyle ağrılı yanma şikâyetleri görülebilir. Stresin ülsere hazırlayan bir neden veya var olan ülserin sürekliliğinde rol oynadığı düşünülmektedir.

Stresörlere karşı verilen psikolojik cevaplara “hostilite” denmektedir. Uğur (2005) hostilite durumlarının özelliklerini aşağıdaki şekilde sıralamaktadır:

Şüphecilik,
Küskünlük,
Sık öfke,
Diğerlerine güvenmeme hali.

Uzamış ve yoğun stres altında çalışan kişiler kendilerini zayıf, güçsüz, her an bir başarısızlıkla karşılaşacakmış, her an bir terslik olacakmış gibi hissedebilirler. Bu kişiler, yu- karıda da bahsedildiği gibi, yoğun endişe taşırlar, uykusuzluk çekerler, kendilerini sürekli yorgun hissederler. Hafıza sorunları yaşayabilirler.

Kaygı, kişinin bir uyaranla karşı karşıya kaldığında yaşadığı, bedensel, duygusal ve zihinsel değişimlerle kendini gösteren bir uyarılmışlık durumu olarak tanımlanmaktadır. Yaşanan kaygı çok yoğun ise, kişinin, enerjisini verimli bir biçimde kullanması, dikkatini ve gücünü yapacağı işe yönlendirmesini engeller. Kişi potansiyelini tümüyle kullanamaz ve istenen performansa erişemez.

Tükenmişlik hem birey hem de örgütler açısından çalışma yaşamını tehdit eden önemli bir sorundur. Mesleki tükenmişlik olarak da ifade edilen tükenmişlik, bireysel stres faktörlerine ilaveten örgüt içinde strese neden olan gerek işe ilişkin, gerekse örgütsel yönetim ve işleyişe ilişkin stres faktörlerinin uzun süren etkisi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Çalışanların iş amaçlarından uzaklaşması, diğer çalışanlarla ilişkilerinin azalması, nihayet kendini işinden geri çekmesi ile sonuç- lanan bir durumdur.

Örgüt içinde iyi yönetilemeyen ve kontrol edilemeyen stres, örgütlerin etkinliklerini ve verimliliklerini azaltarak önemli performans ve maddi kayıplara neden olabilir. Stres örgüt içinde, işe devamsızlık, iş gücü devrinin yükselmesi, mal ve hizmetlerin kalitesinin azalması, iş kazalarının artması, sağlık giderlerinin artması gibi pek çok olguya zemin hazırlayabilir. Stresin örgüt içinde ortaya çıkmasına zemin hazırlayacağı pek çok sonuç Yılmaz ve Ekici’nin (2003) düzenlemesiyle aşağıda verilmiştir.

Yabancılaşma: Şimşek ve arkadaşları (2006) örgütlerde yabancılaşma kavramını, “genel düzeyde bireylerin var olan örgütsel yapılara bağlı beklentiler, değerler, kurallar ve ilişkilerden uzaklaşması hali” olarak tanımlamakta ve yabancılaşmaya yol açan örgütsel etmenleri aşağıdaki şekilde vermektedirler.

1. Yönetim tarzı.
2. Geçmiş olaylar ve deneyimler.
3. Örgüt büyüklüğü (-denetim alanı, -yetki devri, -uzman personel,merkezleşmeveya merkezleşmeme).

4. Bilgi akışı.

5. Grup özellikleri (grupların toplumsal yapıları, gruplarda rol yapıları, grup normu, grup içi dayanışma, gruplarda önderlik).

6. Modüler ilişkiler (örgüt bağı vb. nedenlerle kurulan yapmacık, geçici ve yüzeysel ilişkiler).

7. Üretim biçimi (birim imalat, seri imalat, aralıksız imalat,siparişe dayalı imalat).
8. İşbölümü.
9. Çalışma koşulları (gürültü, yüksek çalışma temposu ve yorgunluk, can sıkıntısı

ve monotonluk, izole edilme, çalışma saatleri, sabit bir yerde çalışmak, katılım ve

insan ilişkileri).
10. İnanç ve tutumlar.
Yabancılaşma ile çalışanlar kendilerini örgütün parçası olarak görmez, dışlandığınıdüşünmeye başlar. Örgütten uzaklaşmak veya örgüte zarar vermek düşünceleri oluşmaya başlayabilir.

İş kazası kavramının pek çok tanımı yapılmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü iş kazasını “önceden planlanmamış, çoğu zaman yaralanmalara, makina ve techizatın zarara uğramasına veya üretimin bir süre durmasına yol açan olay” olarak, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ise iş kazasını “belirli bir zarar veya yaralanmaya yol açan, önceden planlanmamış beklenmedik bir olay” şeklinde tanımlamaktadır. İş kazaların oluşmasına neden olan etkenler “iş yerlerindeki güvenliksiz durumlar” ile “çalışanların yaptığı güvensiz davranışlar” olarak iki grupta ele alınabilir. Güvensiz davranışlar arasında, işin bilinçsiz olarak yapılması, dalgınlık ve dikkatsizlik, iş disiplinine uyulmaması sayılabilir.

Çalışanların yeteneklerini kullanamadıkları, kendilerini geliştiremedikleri, çalışanların kendi aralarında ve yöneticilerle olan iletişimin bozuk olduğu, ücretlerin düşük olduğu, olumsuz ve güvenliksiz çalışma koşulları, kısaca örgütsel stres faktörlerin yüksek düzeyde olduğu işletmelerde, personel devri, diğer bir ifade ile iş gören devir hızı, yüksek olacaktır. Çalışanın işten ayrılması ve yerine alınacak yeni personelin seçimi, eğitimi, işe alışıncaya kadar geçen zamanının maliyetleri örgüte fazladan yük getirecektir.