İSLAM KURUMLARI VE MEDENİYETİ - Deneme Sınavı - 10

Osmanlı mektepleri daha ziyade sultanlar ile hanedana mensup diğer kişilerin yanı sıra ticaret erbabı ile ilim adamları tarafından yaptırılırdı. Mektep kurucularının en az % 10’unu hanımlar oluştururdu. Toplumun ihtiyacına paralel olarak inşa edilen mektepler sayesinde, daha ziyade maddî durumları elverişsiz ailelerin çocuklarına ve -vakfiyelerde çoğu zaman dikkatle vurgulandığı gibi- yetimlere tahsil yapma imkânı tanınmış oluyordu.Doğru cevap E'dir.

Osmanlı sıbyan mekteplerinde en önemli ders Kur’ân-ı Kerim’in öğretimi olmakla birlikte, dilbilgisi ve gramer (sarf-nahiv), yazı (hüsn-i hat), fıkıh/ilmihal, dinler tarihi, edep/ ahlâk, aritmetik derslerinin de okutulduğu anlaşılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

II. Abdülhamid devrinde hazırlanan Kanun-i Esasî’ye (1876) göre kız ve erkek çocuklarına ilköğretim mecburi hale getirilmiş ve böylece çocukların eşit şekilde eğitim imkânlarından yararlanması hukuken sağlanmıştı. Doğru cevap C'dir.

İdadiler,1869’da orta öğretimin ikinci kademesi olarak açılan okullar 1869 tarihli
Maarif-i Umumiye Nizamnamesi’yle açılmıştır. Bu okullar, bugünkü lise karşılığı
okullardır. Doğru cevap D'dir.

Enderun,orduya kurmay yetiştirmek üzere açılmış bir yükseköğretim kurumudur. Burada eğitim ve öğretim, Büyük ve Küçük Oda, Doğancı Koğuşu, Seferli Koğuşu, Kiler Koğuşu, Hazine Odası ve Has Oda denilen bölümlerde yapılırdı.Doğru cevap A'dır.

İslâm’a göre hakkın kaynağı ilâhi iradedir, Yüce Allah’tır; çünkü ondan başka Hâkim yoktur. İslâm’da haklar, şer‘î kaynaklar olan kitap, sünnet, icma ve kıyas ile belirlenen ilâhi ihsanlardır. doğru cevap A'dır

Hukukullah” da denilen Allah hakkı, anahatları Kur’ân ve Sünnet’te belirlenmiş, yapılması durumunda Allah’a daha çok yaklaşmayı ve toplum yararı sağlayan emir ve yasaklardır. Bu kapsamdaki eylemler arasında namaz, oruç, zekât vs. gibi ibadetler ile iyiliği emretmek, kötülüğü yasaklamak, hırsızlık, içki, zina vs. gibi suçlardan sakınmak, ortak kullanım haklarını korumak sayılabilir. Doğru cevap D'dir.

Hz. Peygamber’in sağlığında davalara bizzat kendisinin baktığı ve özellikle çevresini adaletle davranılması konusunda dikkatle uyardığı bilinmektedir.Dinî emirleri tebliğ görevini yürüten Peygamberimiz, aynı zamanda kadılık/hâkimlik görevini de yerine getiriyordu. Doğru cevap D'dir.

İslâm ülkesi vilâyetlerine kadılar tayin eden ilk kişi Hz. Ömer’dir. Kadılar, halife tarafından veya umumî valiler (yani namaz kıldırma ve vergi işlerini birlikte yürüten) tarafından tayin ediliyorlardı. doğru cevap C'dir.

Hz. Ömer zamanında İslâm’ın yayılıp Arapların, Arap olmayan milletlerle kaynaşmasından sonra ortaya çıkan yeni medenî durum, Araplar ile diğer milletlere ait fertler arasında zuhur eden problemlerin halledilmesi için kanunî bir sistemin getirilmesini gerekli kıldı. Bu düzen, ortaya çıkan anlaşmazlıkların, Kur’ân-ı Kerîm ve Sünnet’e, eğer bu ikisinde net olarak yoksa kıyasa uygun olarak çözüme bağlanması işini yürütmek üzere halifeye vekâlet eden kadıların tayinini gerektiriyordu. Doğru cevap E'dir.

Abbasiler Devrinde  hukuk kurumları, yani adliye teşkilâtı mahkeme, mezâlim mahkemeleri ve hisbe teşkilâtından oluşuyordu. Abbasi halifeleri, yargıya ilişkin (kazaî) yetkilerini fakihler arasından seçilen kadılar aracılığıyla icra ederlerdi. Doğru cevap C'dir.

Selçuklular Adlî teşkilâtın başında doğrudan Sultan tarafından tayin edilen “kâdilkudat” bulunuyordu. Doğru cevap A'dır.

Kadıların Kur’an, Sünnet, İcmâ ve Kıyası bilmesi şart koşulur; özellikle Kur’an’ın nâsih ve mensûhunu, muhkem ve müteşabihini, Sünnetin mütevâtir, âhad ve meşhur kısımlarını, kavlî, fiilî ve takrirî Sünneti, vürûd ve nakil sebepleriyle ictihad metodlarını da öğrenmesi istenirdi. Doğru cevap C'dir.

Osmanlı Döneminde mahkemede, davacılarla davalıları mahkemeye çağıran ve duruşma sırasında hazır bulunmalarını sağlayan muhzır adındaki bir görevli vardı. Birden çok muhzırın bulunduğu yerde amire de muhzırbaşı deniliyordu. Doğru cevap D'dir.

Daha adil bir toplum düzeni kurmak gayesiyle ortaya çıkmış ve İslam medeniyetinde en üst yargı makamı kabul edilmiş mezâlim mahkemesi, günümüz hukuk anlayışına göre istinaf mahkemesi, temyiz, danıştay gibi kurumlara karşılık gelmektedir. Doğru cevap B'dir.

İslâm medeniyetinde müesseseleri böyle iç içe ve girift olmakla birlikte İslâm medeniyetinde varlığını devam ettiren iktisadî kurumları aşağıdaki şekilde bir tasnife tabi tutulabilir: Beytülmal, Divan, İhtisab,Vakıf,Ahilik

İslâm medeniyetinde iktisadî kurumlardan bahsederken her şeyden önce “mal evi” mânâsına gelen Beytülmal’dan söz etmek gerekir. Devlet hazinesi olan beytülmal, devlete ait malların muhafaza edildiği fizikî mekânı ifade ettiği gibi devlete ait taşınır taşınmaz malların bütününü ve bunların idaresiyle ilgili hukukî kurumu da ifade etmektedir. Doğru cevap A'dir.

Devlet mallarının muhafaza edildiği fizikî bir mekân olarak beytülmalın ilk temellerinin Hz. Peygamber atıldığı görülmektedir. Beytülmala ait nakit paranın Hz. Peygamber’in evinde muhafaza edilip kısa sürede dağıtıldığı bilinmektedir. Doğru cevap A'dır.

İslâm’da bazı vergiler mâlî bir ibadet olarak kabul etmiştir. Halbuki Müslüman olmayan bir kişinin böyle bir mükellefiyeti yoktur. Bu bakımdan Müslüman olmayan bir kimseyi zekât ve sadaka-i fıtır gibi sadece Müslümanlara has olan bir vergi ile sorumlu tutamayız. Onun içindir ki aynı devlette yaşayan vatandaşlar, Müslüman veya gayrimüslim olmalarına bağlı olarak vergi verirler. Bundan başka vatandaşın vergisi üzerinde yaşanılan ve gelirinden istifade edilen topraklara göre de değişmektedir. Doğru cevap E'dir.

İslâm hukukuna göre cizye, İslâm devletinin Müslüman olmayan vatandaşından askerlik hizmeti karşılığında alınan bir vergidir. Bu bakımdan kadınlar, çocuklar, yaşlılar ve din adamları bu vergi ile yükümlü değildir. Doğru cevap D'dir.