İSLAM MEZHEPLERİ TARİHİ

Allah'a "şey" denmesi halinde anlamı "mevcut" demek olur. İrâde sıfatı,
Allah'ın, fiillerini dilediği gibi düzenleyip gerçekleştirmesi anlamına gelir.
Bu, bütün varlık ve olayları kapsayan ezelî bir sıfattır.

İlk dönemlerde Cemel ve Sıffin savaşları sonucunda İslâm toplumundaki siyasi ayrılıklara karşı, özellikle Haricî farklılaşmaya karşı olan genel dini yapı, Cemaat ya da Ehl-i Cemaat olarak tanımlandı. Aslında bu, aynı zamanda siyasi birliği sağlamaya yönelik, mevcut iktidarın yanında yer alanları, en azından karşısında olmayanları tanımlayan siyasal bir kavramdı. Bu yüzden, Hz. Hasan’ın iktidar talebini sonlandırıp hilafeti bir antlaşmayla Muaviye’ye devrettiği 41. hicri yıla Cemaat Yılı adı verilmişti.

Ehl-i Sünnet’e mensup olanlara Sünnî adı verilmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

“Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat” ifadesi ilk defa Ebû’l-Leys es-Semerkandî (v. 373/983) tarafından kullanılıncaya kadar, onun alt yapısını oluşturan Ehl-i Hadis, Ehl-i Eser, Ashab-ı Hadis, Ashab-ı Eser ve Sünnî gibi terimler kullanılmıştır. Bir terkip halinde “Ehlü’s-Sünne ve’l-Cema’a” ifadesini, Ebû’l-Leys Semerkandî’nin Şerhu’l-Fıkhi’l-Ekber adlı eserinde görüyoruz. Doğru cevap B seçeneğidir.

Her gruba olduğu gibi Ehl-i Sünnet’e de verilen çeşitli isimler bulunmaktadır. Ehl-i Sünnet, Ehl-i Cemaat, Sevâdı A’zam, Fırka-i Nâciye, Ehl-i Hak ve Ehl-i Hüdâ bu isimler arasında yer almaktadır. Sünnetin zıddı “bid’at” tır ve buna tabi olanlar da “Ehl-i Bid’at” olarak adlandırılmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ehl-i sünnet’in temel inaçlarını oluşturan görüşlerinden bazıları şöyledir: Allah sayı yönünden değil ortağı bulunmaması yönünden birdir. Peygamberlerin hepsi günahlardan, küfür ve çirkin fiillerden münezzehtir. Peygamberlerden sonra en üstün insanlar sırasıyla Ebû Bekir, Ömer b. Hattab, Osman b. Affan ve Ali b. Ebî Talib’tir. Bir Müslüman, helal saymamak şartıyla büyük günah işlemiş olsa bile küfürle suçlanamaz. Bir müminin kâfir olmamakla birlikte fâsık olması caizdir. Nebilerin mucizeleri ile velilerin kerametleri haktır. Allah Teâlâ ahirette görülecektir. İman, dil ile ikrar ve kalp ile tasdikten ibarettir. Peygamberlerin şefaati haktır. Kıyamet ve hesap haktır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Sünnîliğin nakilci ve akılcı ekolleri arasında Ehl-i Sünnet ismi altında bütünleşmeyi sağlayanlar, 4 ve 5. hicri asırlarda yazdıkları Mezhepler Tarihi kitaplarında bu iki ekolü yan yana getirerek üstlerine Ehl-i Sünnet çatısını çatan Abdülkâhir Bağdâdî (v. 429/1037) ve Şehristânî (v. 548/1153) gibi âlimlerdir. Doğru cevap E seçeneğidir.

"İtikaden şüpheli meseleleri kalben düşünmekten dahi çekinmek" anlamına gelen Selefiyye prensibi, "keff" dir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Selefiyye inancı hicrî 12. yüzyılda Muhammed b. Abdülvahhâb (v. 1206/1792) tarafından Arap yarımadasının merkezinde Necd bölgesinde Vehhâbiyye adı altında yeniden güçlü şekilde seslendirilmiştir. İbn Abdülvehhâb’la gelen yenilik, Selefîliğin siyasallaşması ve Suud hanedanı nezdinde bir devlet mezhebine dönüşmesidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

"Rey" in anlamı ile ilgili olarak genellikle şöyle bir tarif benimsenmiştir: Rey, düşünüp taşındıktan ve doğru olan ciheti anlamak için araştırmada bulunduktan sonra varılan kanaat veya görüştür. Fıkıh usulünde, hakkında nass olmayan konulardaki ictihadın temeli olan rey, şeriatın gösterdiği düşünme yollarından gidilerek yapılan aklî bir faaliyettir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kaynaklarda Eş‘arîyye'nin ikinci kurucusu olarak gösterilen Ebû Bekir Bâkıllânî (v. 403/1013) cevher, araz ve aded kavramlarına dayanarak Eş‘arîyye'nin tabiat felsefesini geliştirmiş, haberî sıfatları te'vile tâbi tutmaktan kaçınıp sübütî sıfatlar konusunda ahval teorisine meyletmiş, mezhebin dayandığı delillerin öncüllerini iman esası gibi mütalaa ederek in'ikâsü'l-edille ilkesini getirmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.