İSLAM MEZHEPLERİ TARİHİ

İmamiye mezhebi on ikinci imamın beklenen kurtarıcı olduğunu ileri sürmüş ve mehdiliği onun önemli bir vasfı haline getirmiştir. Bu yüzden beklenen mehdi inancı zamanla Şiiliğin temel inanç esaslarından biri haline gelmiştir. Buna göre beklenen kurtarıcı, yani mehdi, on ikinci imam olan Muhammed bin Hasan el-Askeri’dir.

Sünni kaynaklarda mesih ve mehdi kavramları, birbirinden farklı olarak kullanılmakta ve iki ayrı şahsa işaret etmektedir. Mehdi, Hz. Peygamber neslinden adı Muhammed bin Abdullah olacak bir kimse iken, mesih Hz. İsa’dır.

Mirza Gulam Ahmed Kadiyani (1835-1908) tarafından Hindistan, Pencap, Kadiyan’da 19. Yüzyılın sonlarına doğru kurul bir dini hareket olan Ahmedilik, Mirzailik ve Kadiyanilik adlarıyla da anılmaktadır. Hareketin kurucusu ve bağlıları, kendileri için Ahmediyye ismini kullanmışlar ve resmi makamlarca da bu isimle anılmışlardır. Ancak İslam dünyasında tanımlandıkları isim genellikle Kadiyanilik olmuştur.

1844 yılında Şiraz’da Kazım Reşti’nin görüşleri ışığında kendisinin mehdiye açılan kapı, yani bab olduğunu ilan eden Mirza Ali Muhammed Babilik, bir başka deyişle Bahailik dini hareketinin kurucusu olmuştur.

Ahmedilik, İslam’ın ibadet ve muamelat konularında tamamen Hanefi mezhebinin yaklaşımını benimsemektedir.

Ahmediliğini, Sünni mezheplerle en önemli ayrılık konularından birisini cihad konusundaki düşünceleri oluşturmaktadır. Buna göre silahla cihad devri geçmiştir. İslam’ın yayılması için cihad, kalem ve dua ile yapılmalıdır. Bu konudaki tutumları, İngilizlerin önemli ölçüde işlerine yaramış, bağımsızlık mücadelesi veren Müslümanların ise zararına olmuştur.

Babilik-Bahailik mezhebi 19. Yüzyılda İngiltere, Fransa ve Rusya gibi büyük devletlerin baskısı altında olan ve bir kurtarıcının beklendiği İran’da ortaya çıkmıştır.

Mirza Ali Muhammed, hareketin İran’ın büyük şehirlerinde taban bulmasından aldığı cesaretle iddialarını daha ileri bir boyuta taşıdı ve kendisinin Allah tarafından insanlara gönderilen bir peygamber olduğunu ileri sürdü. El-Beyan adı altında kaleme aldığı eserini, bu yeni peygamberliğin kutsal kitabı olarak niteledi ve Kur’an’dan daha üstün oluşunu temellendirmeye çalıştı. O kendisinin peygamberliği ile birlikte Kur’an’ın neshedildiğini, dolayısıyla İslam şeriatının emir ve yasaklarının kaldırıldığını ve el-Beyan ile yeni hükümlerin getirildiğini ileri sürdü.

Mezhebin yeni olarak ön plana çıkardığı dini hüküm ve esasların, Yahudilik, Hıristiyanlıktan izler taşımakla birlikte, temelde İslamiyet’ten alındığı görülmektedir.

Bab Mirza Ali’ye göre her bir harfin ve sayının ayrı bir özelliği ve değeri vardır. Bu notada 19 sayısı Babilik ve Bahailikte kutsal kabul edilmektedir.

Sözlükte “hidayete erdirilmiş ve kendisine doğru yol gösterilmiş kimse” anlamına gelen kelime mehdi'dir. Doğru cevap E'dir.

Yahudilikteki karşılığının aksine Hıristiyanlıkta mesih, başka bir şahıs olmayıp, Hz. İsa’nın bizzat kendisidir.  Doğru cevap D'dir.

Yeryüzünde fitne ve fesadın hakim olacağı, zulmün yayılıp adaletin ortadan kalkacağı, toplumun düzenin bozulacağı, Allah’ın inkar edileceği bir kaos süreci yaşanacak ve bütün bunlar mehdinin gelişini bildiren alametler olacaktır. Doğru cevap E'dir.

İmâmiyye Şîası'na göre beklenen kurtarıcı, on ikinci imam olan Muhammed b. Hasan el-Askerî’dir. Doğru cevap B'dir.

Ahmedîlik, Mirza Gulam Ahmed Kadiyânî (1835-1908) tarafından Hindistan Pencap Kâdiyân'da XIX. yüzyılın sonlarına doğru kurulmuştur. Doğru cevap A'dır.

Bâbîlik-Bahâîlik hareketinin geliştiği ortam, 19. yüzyıl İran’ıdır. Doğru cevap A'dır.

Şeyh Ahmed el-Ahsaî’nin 1825’de ölmesi üzerine, yerine halife tayin ettiği Kazım Reştî tarikatın başına geçti. Doğru cevap C'dir.

Mirza Ali Muhammed, hareketin İran’ın büyük şehirlerinde taban bulmasından aldığı cesaretle iddialarını daha ileri bir boyuta taşıdı ve kendisinin Allah tarafından insanlara gönderilen bir peygamber olduğunu ileri sürdü. El-Beyan adı altında kaleme aldığı eserini, bu yeni peygamberliğin kutsal kitabı olarak niteledi ve Kur’ân’dan üstün oluşunu temellendirmeye çalıştı. Doğru cevap D'dir.

Meşriku’l-Envar adıyla dokuz cepheli olarak kurulan ve dünyanın yedi kıtasında bulunan yapılar, Bahâîlerin ana mabetlerini oluşturmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Gulam Ahmed’in ölümü sonrasında hareketin başına Hakim Nureddin getirilmiştir. Doğru cevap B'dir.