KAMUDA AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 10

Önemli nükleer riskler;
• Nükleer santrallerde meydana gelebilecek kazalar,
• Nükleer atıkların oluşturduğu riskler,
• Nükleer santrallere düzenlenebilecek saldırılar,
• Terör örgütleri tarafından nükleer atıkların kirli bomba olarak kullanılması.

Depremler, seller, fırtınalar ve kontrol edilemeyen yangınlar gibi doğal afetler,nükleer santraller için ciddi riskler oluşturmaktadır.

Nükleer kaza nedenleri arasında, araç ve ekipmanların arıza yapması başta olmak üzere, teknik nedenler, organizasyondan kaynaklanan nedenler ve insan kaynaklı nedenler ön plana çıkmaktadır.Bununla birlikte, doğal afetlerde nükleer
tesislerde kaza riskini arttırır.

Radyoaktif atıklar tamamen kararlı hale gelinceye kadar aktivitesini sürdürmeye devam eder ve atığın bu sürede güvenli bir şekilde saklanması gerekir (Bozoklar,
lazuri.com, 17.09.2005). Nükleer atıklar, 40 yıla yakın su havuzunda bekletilerek soğutulur ve konsantrasyonları azaltılır. Radyoaktif atıkların depolanması sırasında meydana gelebilecek olağan dışı bir durum, radyoaktif atığın kontrolden çıkmasına neden olup, ciddi hasarlara neden olabilir.

Nükleer olaylar oluşturdukları riske göre “Uluslararası Nükleer ve Radyolojik Olay Ölçeği Sistemi (INES)” ile değerlendirilirler.

INES’de, olayların anlaşılmasını kolaylaştırmak ve önemini anlatmak için yedi basamaktan oluşan bir ölçek kullanılır. Ölçeğin bir ila üçüncü basamakları olayları, dört ila yedinci basamakları kazaları tanımlar. Basamaklar tanımlanırken, radyasyonun insanlar ve doğal çevre üzerinde oluşturabileceği riskler, radyasyonun yayılımını engelleyecek bariyerler ve derinliğine güvenlik önlemleri dikkate alınır. Ölçeğin yedinci basamağı çok büyük kazaları tarif ederken, güvenlik açısından risk oluşturmayan olaylar, “sıfır” olarak ölçeklendirilir
(IAEA, 2011).

Acil durum izleme sistemi, nükleer tesislerden, radyoaktif madde veya radyasyonun anormal düzeyde serbest bırakılması durumunda, çevredeki
radyasyon hakkında zamanında bilgi edinmek adına, anlık çevre dozunun izlenmesi için kurulur. Acil izleme aktiviteleri olan, havadaki doz oranının
ölçümü, radyoaktif maddelerin havadaki konsantrasyonunun ölçümü, çevresel numunelerin toplanması ve ölçümü gibi faaliyetleri yürütecek, eğitimli personelin olması gerekir.
Acil durum izleme sisteminin eylemleri;
• Nükleer tesis çevresinde havadaki doz hızı ve radyoaktif madde konsantrasyonu ölçülmeli ve yaklaşık değerler belirlenmelidir.
• Yakın çevrede yaklaşık radyasyon dozu süratle değerlendirilmelidir.
• Etkilenme olasılığı olan çevreden alınan örneklerde radyoaktif maddelerin konsantrasyonu ölçülmeli ve yaklaşık değerleri belirlenmelidir.
• Havada ölçülen değerlerde radyo nüklitlerin detaylı olarak değerleri belirlenmelidir.
• Çevreden alınan örneklerde radyoaktif maddelerin konsantrasyonunda radyo nüklitlerin detaylı olarak değerleri belirlenmelidir.
• Yakın çevrede ki halkta yapılan fiziki ölçümlerde doz değerleri belirlenmelidir
(Roche, 2005: 3)

Kriz yönetim merkezi tüm müdahale eylemlerinin yönetildiği komuta merkezidir.
Bu merkezin sorumlulukları;

Müdahale planlarını yapmak ve eylemlerinin
çeşidine karar vermek,
• Sivil halkı riskten korumak için eylemler
geliştirmek,
• Ek destek ve yardım talepleri için kaynak
sağlamak,
• Birlikte görev yapan müdahale ekiplerinin
koordinasyonunu sağlamak,
• Müdahale kurumları arası iletişim faaliyetleri
sağlamak,
• Halkı bilgilendirmek olarak sıralanabilir.

Kolluk birimlerinin sorumlulukları;
• Güvenlik kordonlarının oluşturulmasına yardımcı olmak,
• Riskli alanlarda bulunan bireylerin tahliyesine yardımcı olmak,
• Müdahale alanlarına giriş ve çıkışları kontrol etmek,
• Kaza alanında ki ulaşımı denetlemek,
• Halkın yönlendirilmesine ve halkla iletişime yardımcı olmak,
• Boşaltılan alanlardaki halkın mallarını korumak,
• Olay yerinde ki kanıtları korumak olarak sıralanabilir (EKŞİ, 2014).

Soru metni dikkate alındığında bahsi geçen kurumun yürütülen anket araştırmasıyla kurumsal zayıflıkları belirlemeyi hedeflediği görülmektedir. Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

Acil durumlar birbirinden farklı birçok olayı kapsayabilir. Bu nedenle planlamada, sert kurallardan ziyade esnek ve müdahale ekiplerine takdir yetki alanı bırakan alanların yer alması beklenir. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Acil durumlarda etkin müdahalenin yapılabilmesi için bazı araç-gereçlere ve yardım malzemelerine ihtiyaç bulunmaktadır. Gerekli olabilecek malzemelerin sürekliliğinin sağlanması da önem taşımaktadır. Bu malzemelerin istenilen zamanda, istenilen yerde bulundurulabilmesi için ulaşım ve depolama organizasyonunun önceden yapılmış olması gerekir. Bu bağlamda tesisler, acil durum yönetim merkezleri ve haberleşme merkezlerinin belirlenmesi acil durum yönetiminde lojistik ve tedarikle ilgili planlama kapsamında yer almaktadır. Doğru cevap D'dir.

Tatbikatlar; farkındalık, eğitim, masa başı, fonksiyonel ve tam ölçekli olmak üzere beş başlık
altında toplanır. Bununla birlikte Fonksiyonel tatbikatlarda, acil duruma müdahalede görev yapacak bir birimin ya da organizasyonun işlerliği değerlendirilir. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Acidurum yönetiminde müdahale aşamasının faaliyetleri aşağıda ki gibidir.
• Uyarı,
• Durum değerlendirmesi,
• Acil eylem planının devreye sokulması,
• Gerekli ise tahliye,
• Arama ve kurtarma çalışmaları.

Bununla birlikte acil eylem planının oluşturulması acil durum yönetimi hazırlık aşamasında yapılması gereken bir faaliyettir. Dolayıısyla doğru cevap C'dir.

OYS’de öncelikli amaç; farklı acil yardım kuruluşları arasında bir koordinasyon oluşturmaktır. Seçeneklerde belirtilen diğer ifadeler ise OSY'nin temel amaçlarındandır. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Bir müdahale sisteminde OYS’nin sadece büyük acil durumlarda kullanılması, kitlesel olayların yönetiminde başarı sağlanmasını zorlaştırır. Acil durumlara müdahale ve acil yardım hizmetleri; normal çalışma politikaları ve müdahale prosedürlerine entegre edilmelidir. Bu durum OYS'nin Mevcut Olağan Kapasitenin Acil Durumlara Uyarlanması temel ilkesi kapsamında yer almaktadır. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Bu yönetim sistemi, uzaktan ya da masa başından uygulanamaz. OYS için tüm acil yardım ekipleri eğitilmiş olmalı, sorumluluk ve görevleri tanımlanmış olmalı, olayın çeşidi ve niteliğine göre komuta yapacak kişi ve kurumlar, yedeklenerek belirlenmiş olmalıdır. Eğitim başta olmak üzere yapılan tüm hazırlık çalışmaları, tatbikatlarla sınanmalıdır. OYS’deki tüm süreçler resmi olarak tanımlanmış olmalıdır. Bununla birlikte OYS, olayın büyüklüğüne göre yukarıdan aşağıya doğru genişleyebilen bir modüler yapı barındırır. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

OYS’nin bileşenleri;

Bununla birlikte olayın büyüklüğü, çeşidi ne olursa olsun OYS’de değişmeyecek olan en önemli kural; bir olay yeri yöneticisinin olmasıdır. Küçük bir olayda, olay yeri yöneticisi yukarıdaki beş bileşeni de kendisi yönetebilir, ancak olay büyüdükçe yönetim kademesi de yatay olarak genişlemelidir. Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

OYS’nin bileşenleri;

Bununla birlikte operasyon birimi, olay yeri yöneticisinin koordinasyonunda; acil çağrı merkezi,
bölgede bulunan sağlık kuruluşları, sosyal hizmet kuruluşları ve Kızılay başta olmak üzere sivil toplum kuruluşları ile iş birliği içerisinde çalışmalıdır. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.