KBRN SAVUNMA VE GÜVENLİK - Deneme Sınavı - 6

Muaf atık, radyoaktif olmayan sıradan atıklardan farklı bir şekilde işlem görmesi gerekmeyen çok düşük aktivite derişimlerine sahiptir.

Kalıntı etkiler (radyoaktif serpinti): Patlamadan 30–60 dakika sonra başlar. İnfilaktan hemen sonra mantar biçimindeki
bulutla yükselen radyoaktif maddelerin, birkaç dakika sonra yerçekiminin etkisi ile yere dökülmesi olayına radyoaktif serpinti
denir. Diğer seçenekler ani etkilerdir ve patlamadan sonra ilk 1 dakika içerisinde meydana gelen etkilerdir. Doğru yanıt B dir.

Nükleer ve radyolojik acil durumların ilk basamağında alınması gereken üç tip önlem vardır:
1. Sığınma: Açığa çıkan radyoaktivite bulutunun etkisini azaltacak basit bir yoldur. Rüzgar veya hava
ile radyoaktif bulut dağılana kadar evin içine sığınılır, tüm pencereler ve havalandırma sistemi kapatılır.
2. Tahliye: Bu önlem açığa çıkması beklenen radyoaktivite miktarının fazla olması durumunda uygulanır.
Açıkçası, tahliye radyoaktivite salımı olmadan ve meteorolojik tahminler ile desteklenmesi
durumunda çok etkili bir önlemdir.
3. İyot tabletleri: Radyoaktif olmayan, kararlı formdaki iyot bileşikleridir. Kararlı iyot, nükleer güç
tesislerindeki ciddi kaza sonucunda açığa çıkan radyoaktif iyodun etkisini büyük ölçüde azaltır. Doğru yanıt E dir.

Proton sayıları aynı nötron sayıları farklı olan bir elementin nüklitleri, o elementin izotopları olarak adlandırılır.

Çekirdekteki proton sayısı atom numarası olarak adlandırılır ve bir elementin kendine özgü karakteristiğini ifade eder. Örneğin karbonun atom numarası 6, kurşununki ise 82’dir. Protonlar ve nötronlar yaklaşık olarak eşit kütleye sahip ve elektronlardan çok daha ağır olmaları nedeniyle, atomun kütlesinin büyük çoğunluğu çekirdekte yoğunlaşır ve proton ile nötronların toplam sayısı kütle numarası olarak adlandırılır.

Çok sayıda protonu olan nüklitler ise beta bozunumundan farklı olarak, fazla protonları nötronlara dönüştürerek, pozitif yüklü elektron olan pozitron yayınlanması ile pozitif yükünü kaybeder. Bu dönüşümlerde çoğu kez atom çekirdeği, gama ışınları olarak adlandırılan yüksüz ve kütlesiz yüksek enerjili fotonlar yayarak fazla enerjisini kaybeder.

Atom çekirdeğinin kendiliğinden dönüşümüne radyoaktivite denir ve yayınlanmış fazla enerji de (iyonlaştırıcı) radyasyon biçimindedir. Bu dönüşüm eylemine bozunum, değişen ve radyasyon yayan atom çekirdeğine ise radyonüklit denir. Bazı ağır çekirdekler; iki proton ve iki nötrondan oluşan alfa parçacığı yayınlayarak bozunur.

Radyoaktivite kontrol edilemeyen bir olaydır. Yavaşlatılamaz veya durdurulamaz. Zayıflayan bir tempo ile tükeninceye kadar sürer. Çeşitli radyoaktif elementlerin birim zamanda parçalanmaya uğrayan çekirdek sayısı (radyoaktif parçalanma hızı) farklıdır. . Doğal Radyoaktivite: Doğadaki mevcut bir kısım kararsız elementlerin radyoaktif parçacık ve ışın yayınlamalarıdır. Bunlara doğal radyoaktif elementler, bunların aktivitelerine de doğal radyoaktivite denir. Yapay Radyoaktivite: Kararlı izotopların yapay yollarla kararsız hale getirilmesi suretiyle elde edilen radyoaktivitedir. Bu süreç elementleri nötronlar, yüklü parçacıklar veya fotonlarla bombardıman edilerek yapılır. Bugün kullanılan radyonüklitlerin büyük çoğunluğu yapay olarak üretilmiştir. Yapay radyoaktivite tıpta, teknolojide, nükleer enerji ve nükleer silahlarda kullanılır. Belirli bir miktarda radyoaktif maddede kendiliğinden gerçekleşen dönüşümlerin hızı aktivite olarak bilinir. Bir radyonüklidin aktivitesinin, başlangıçtaki değerinin yarısına düşmesi için geçen süre, yarılanma süresi olarak ifade edilir ve t½ sembolü ile gösterilir. Diğer bir şekilde, göz önüne alınan atom çekirdeğinin yarısının bozunumu için geçen zaman olarak da ifade edilir.

Alfa radyasyonu (α) daha büyük bir kararsız atom çekirdeği tarafından yayınlanan, pozitif yüklü helyum çekirdeğidir. Nispeten daha ağır bir parçacıktır, ancak havada kısa menzile (sadece 1-2 cm) sahiptir; ince kâğıt veya cilt tarafından tamamen soğurulabilir. Bununla beraber alfa radyasyonu solunum ya da sindirim yoluyla vücuda alındığında, yakınındaki akciğer veya mide dokularının yüksek radyasyona maruz kalmasına neden olabilir.

Gama radyasyonu (γ) sıklıkla aynı anda beta parçacığı yayınlayan kararsız atom çekirdeğinden çıkan çok yüksek enerjili fotondur (ışık gibi elektromanyetik radyasyon formudur) (Şekil 3.11c). Gama radyasyonu madde içinden geçerken, öncelikle elektronlarla etkileşmeler nedeniyle, atomlarda iyonlaşmaya neden olur. Çok girici olan bu radyasyona karşı, sadece kurşun ya da çelik gibi, yoğunluğu oldukça yüksek ve kalın malzemeler iyi bir zırhlama sağlayabilir. Bu nedenle, gama radyasyonu sindirim veya solunum yoluyla alınmadan, iç organlara da ciddi radyasyon dozu verebilir.

Havada ancak birkaç cm yol alabilirler. • Derinin ölü tabakasını geçip de vücuda giremezler. • İnce bir malzeme ile dahi durdurulabilirler. • Bir dış radyasyon tehlikesi yaratmazlar. • Çoğunlukla zırhlama gerektirmezler.

Ülkemizde kullanılmakta olan İkaz ve Alarm işaretleri 4’e ayrılır: • Sarı İkaz, • Kırmızı Alarm, • Siyah Alarm (KBRN Alarmı), • Beyaz İkaz (Tehlike Geçti İkazı)

Bileşikler, iki ya da daha fazla elementin belirli oranlarda birleşerek oluşturdukları farklı özellikteki yeni maddeye denilmektedir.

Çok fazla nötronu bulunan nüklitler bir nötronu bir protona dönüştürerek kendilerini çok daha kararlı bir yapıya kavuşturma eğilimindedir ve beta bozunumu olarak bilinen bu süreç, beta parçacığı olarak adlandırılmış negatif yüklü bir elektronun yayınlanması ile neticelenir.

Beta radyasyonu (β) kararsız bir atom çekirdeğinden yayınlanan elektrondur.

Duyu organlarımızla iyonlaştırıcı radyasyonu doğrudan algılayamayız; fakat radyasyonu fotoğraf filmleri, geiger-müller tüpleri ve sintilasyon sayaçları gibi tekniklere dayalı yöntemler ve aynı zamanda termolüminesans malzemeler ve silikon diyotları kullanan daha yeni teknikler ile tespit edebilir ve ölçebiliriz.

Yapay radyasyon kaynakları, tıbbi X ışınlarını, nükleer silah denemelerinden kaynaklanan atmosferdeki radyoaktif serpintileri, nükleer endüstrinin radyoaktif atıklarının salımı, endüstriyel gama ışınları ve tüketici ürünleri gibi diğer çeşitli ögeleri içerir.

Radyasyona maruz kalmayı gerektiren hiçbir uygulama, maruz kalan birey ya da topluma radyasyonun zararlı etkilerini telafi edecek şekilde yeterli fayda sağlamadıkça kabul edilemez.
Uygulamalar için radyasyondan korunma sisteminin ilk koşulu, radyasyonun faydasının yanında zarar maliyetinin de dikkate alınması gerekliliğidir. Çoğu durumda radyasyonun etkileri, toplam sosyal ve ekonomik maliyetlerin bir bölümünü oluşturan olası birçok zarar verici sonuçların sadece bir kısmıdır. Radyasyonu kullanarak veya kullanmaksızın aynı sonuca varmanın başka yolları varsa son kararı vermeden önce seçeneklerin maliyet ve fayda analizinin yapılması önemlidir

Bu kaza, Ukrayna'nın Çernobil nükleer güç santralindeki bir nükleer reaktörde 26 Nisan 1986 tarihinde meydana gelmiştir.