KENTLER, PLANLAMA VE AFET RİSK YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 17

Atmosfere salınan karbondioksit gibi sera etkisi yaratan gazların, yer kabuğu ve denizlerin ortalama sıcaklıklarında artışa neden olması olarak tanımlanabilecek küresel ısınmadır.

Kent planlama kararları verilirken birbirlerini desteklemesi ve birbirleriyle karşılıklı besleme ilişkisi içinde olması gereken üç temel ölçüt bulunmaktadır.

Her üç seçenekte mekanlarda rol alan uğraş alanları arasında yer almaktadır. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Pratikte plancı ele aldığı her bir veriyi pafta adı verilen haritalar üzerinde gösterir. Dolayısıyla doğru cevap D seçeneğidir.

İmar planları genellikle belirlenen belli bir sınır dahilinde gerçekleştirilirler ve mantıksal olarak da alınan kararlar bu sınırlar dahilinde anlamlıdır. Ancak, gelişen koşullar bu sınırların değişmesine ve yeni bazı plan türlerinin ortaya çıkmasına sebep olabilir. Örneğin, plan sınırları ve plan temel kararları kökten değiştirilirse buna revizyon imar planı, plan bütününü etkilemeyen değişiklikler yapılıyorsa buna plan değişikliği, planın sınırlarına ek yeni bir plan yapılıyorsa da buna ilave imar planı adı verilmektedir. Yapılan ek planların eski planla bir sınır olmaması durumunda ise yapılan yeni plana mevzi imar planı adı verilmektedir.

Doğru cevap A'dır.

Kent planlama ve kartografya birbirleri ile yakın ilişkili bilim alanlarıdır. İkisi de mekânla doğrudan ilintili olmakla birlikte planlama daha çok mevcuda ve geleceğe yönelik strateji, siyasa ve müdahaleler geliştirilmesini içerirken kartografya tarihsel süreci ve mevcudu yaratıcı biçimde yansıtma ile ilgilenir.

Nominal veri; nitelik ifade eder, sıralanamaz ve sayısallaştırılamaz. Örneğin anketlerdeki “isim, doğum yeri ve cinsiyet” soruları nominal ölçümlerdir. Doğru cevap A'dır.

Çok sayıda değişkenin birbiri ile kıyaslanabilmesine imkân veren gösterim biçimine de örnek olarak radar grafik verilebilir.

Posterler bilişsel olarak algıyı destekleyecek şekilde görsel ağırlıklı, metinlerin mümkün olduğunca kısa tutulduğu sunumlardır. Bu sunumlar, bilginin yoğun ve özet şekilde aktarılmasında, plan çalışmalarının gerekçelendirilmesinde, analizinde ve değerlendirilmesinde kullanılabilir. Doğru cevap D'dir.

Plan çalışmalarında coğrafi ve topografik etkenler, arazi kullanımları ve altyapı elemanları eşik olarak adlandırdığımız çeşitli kısıtlar oluşturabilir. Bu nedenle, plan çalışmalarında referans alınması için her türlü aşılabilir/aşılamaz eşikleri gösterir eşik analizi yapılması yararlı olacaktır.

Afet denildiğinde kaynağı ister doğal sebepler ister insani faktörler olsun, bir topluluğun ya da toplumun işleyişinin ciddi anlamda kesintiye uğraması kastedilmektedir. Afetler genellikle; bir topluluk veya toplumun kendi kaynaklarını kullanarak üstesinden gelebilme kapasitesini aşacak düzeyde yaygın can ve mal kayıplarına, ekonomik ve/veya çevresel etkilere sebep olurlar. Meydana gelmeleri halinde yerleşimler üzerinde can, mal kaybı ve çevresel hasarların yanı sıra yönetimsel, sosyal ve ekonomik faaliyetlerin durması ile sonuçlanabilen olaylardır.

Dayanıklılık/dirençlilik kavramı tehlikelere maruz bir sistem, topluluk ya da toplumun; zamanında ve etkin bir biçimde, önemli temel yapılarının ve fonksiyonlarının korunması ve yeniden yapılanması yoluyla o tehlikelerin etkilerine direnç gösterme, o etkileri özümseme, o etkilerle uzlaşma ve o etkilerden sonra kendini toparlama yeteneği olarak tanımlanır.

Tehlike ve zarar görebilirlik arttıkça risk artarken, risklerle başa çıkmada, onları azaltmada ve dayanıklılığı artırmada etkili olan kurumsal ve bireysel kapasiteler geliştirilip artırıldıkça riski azaltmak mümkün olmaktadır. Bu durumda şöyle bir formülden bahsedebiliriz:
Risk=Tehlike x Zarar görebilirlik
Başa çıkma kapasitesi

Kabul edilebilir risk düzeyi denildiğinde kastedilen, bir toplum veya topluluğun mevcut toplumsal, ekonomik, politik, kültürel, teknik ve çevresel koşullarda kabul ettiği ve başa çıkabileceği potansiyel kayıpların seviyesidir. Bu seviye; can, mal, hizmet ve sistemlerin uğrayabileceği olası hasarları kanunlar ya da kabul edilebilir pratikler ile azaltmada ihtiyaç duyulan yapısal ve yapısal olmayan tedbirleri değerlendirmek ve tanımlamak için kullanılmaktadır.

Afet öncesindeki ilk aşama, olası zararları azaltma/hafifletme, tehlikelerin ve ilgili afetlerin olumsuz etkilerini sınırlama ya da hafi etme durumudur. Bir sonraki aşama ise hazırlıklı olma aşaması; olası, olması yakinen beklenen ya da mevcut olaylar ve koşulları etkin olarak tahmin edecek, onlara müdahale edecek ve olduktan sonra iyileşmeyi sağlayacak, idareler, profesyonel müdahale ve iyileştirme örgütleri, topluluklar ve bireylerce geliştirilen bilgi ve kapasiteler olarak tanımlanır. Takip eden aşamada tehlikelerin ve ilgili afet- lerin kötü etkilerinden tamamıyla sakınma durumu korunma olarak tanımlanır.

Risk yönetimi; riskleri belirleme, ölçme, değerlendirme, azaltma, izleme, güncelleme gibi 5 temel aşamada belirli eylem ve stratejilerin uygulanmasını gözetir.

Faylara yakın yerleşmelerin uzak yerleşmelere oranla gelecekte meydana gelebilecek bir depremi daha fazla hissedeceklerini söylenebilir. Odak noktasından başlayarak yayılan ve odak noktasından uzaklaştıkça etkisinin azaldığı gözlemlenen deprem dalgaların yerkabuğundaki hareketi farklı zemin ve topoğrafik koşullarında farklı etkilere yol açmaktadır. Depremin etkilerinin neler olabileceğini önceden kestirebilmek ve buna bağlı olarak hazırlık yapabilmek için fay hareketinin/kırılmanın nerede, ne büyüklükte bir enerji ile ne kadar genişlikte bir alanda, nasıl bir sarsıntı yaratacağı ve alandaki yapılı çevrenin buna nasıl tepki vereceğinin tahmini gerekir.

Taşkın ve su baskınları; kasırga, yağış ve/veya kar erimesi gibi meteorolojik etmenler, gel-git’ler veya deniz dibindeki fay kırılmasıyla ortaya çıkan deprem dalgaları sebebiyle denizlerin, akarsuların taşması ya da göllerin yüzey sularının beklenmedik bir hızla birikmesi ve/veya taşması nedeniyle normalde kuru olan alanların geçici süreyle sular altında kalması olarak tanımlanır.

Taşkınların şiddetini etkileyen temel faktörler şöyle sıralanmaktadır (Merz vd. 2007): Suyun yükselme oranı (yağış yoğunluğu) bilinmelidir. Su baskını su yüksekliği ki bu taşkın frekans eğrisinden elde edilen senaryo debilerle belirlenir. Akış hızı (havzanın jeomorfolojisiyle ilgilidir). Taşkın halinde suyun bekleme süresi (toprağın suyu filtre etme oranına ve drenaj kapasitesine bağlıdır).

Belirli yöntemler sayesinde farklı yineleme periyodlarına ya da oluş frekanslarına göre taşkın debileri ve ona bağlı su yükseklikleri hesaplanabilmektedir. İlgili yazında bu yöntemlerden bazıları şunlardır (Pilon 2004); havzada gerçekleşmiş ya da gerçekleşmesi mümkün olan en kötü senaryoyu belirleme, hipotetik en kötü olası taşkın senaryosu (olası maksimum taşkın) üretme, olasılıksal analizle tarihsel veri ve sistematik kayıtlara referansla şiddet ve meydana gelme olasılığı arasında bir ilişki geliştirme.