KENTLEŞME VE KONUT POLİTİKALARI - Deneme Sınavı - 12

Kentleşmenin çevre üzerindeki tahribatı genellikle üç şekilde meydana gelmektedir.

Doğal Yaşam Alanlarının Yerleşim Alanlarına Dönüşmesi

Aşırı Doğal Kaynak Çıkarımı ve Tüketimi:

Atıkların Dünya Tabakaları Üzerindeki Etkisi

Kent planlamasının evreleri; Bilgi toplama, Planın formüle edilmesi, Planın uygulanması ve değerlendirilmesi,

Bilgi Toplama Evresi Kent planlamasının ilk evresi bilgi toplama olmaktadır. Ulaşılmak istenen hedeflerin iyi tayini için mevcut durumun eksiksiz bilinmesi gerekir. Diğer bir deyimle planlamanın başarısı, bilgi toplama evresinde, kentle ilgili fiziki, sosyal ekonomik ve mekânla ilgili problemlerin doğru şekilde tesbit edilmesidir. Fiziki, Ekonomik, Sosyal, Hukuki, Mali konularda bilgi toplanır.

Planın içeriği;
• Çeşitli amaçlar için ayrılan imar bölgelerini,
• Birinci, ikinci, üçüncü derecede ulaştırma
sistemlerini, kamuya ait bina ve alanları,
• Alt yapı tesislerini,
• Sosyal ve kültürel ihtiyaçların karşılanacağı
yerleri, göstermelidir.

Nazım İmar Planı; varsa bölge veya çevre düzeni planlarına uygun olarak mevcut haritalar üzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme  alanlarının gelişme ve yön büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümü gibi hususları göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen, detaylı bir raporda açıklanan ve raporuyla beraber bütün olan planıdır.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (Bayındırlık ve İskân Bakanlığı), gerekli görülen hallerde, kamu yapıları ile ilgili imar planı ve değişikliklerinin, genel yaşamı etkileyen afetler dolayısıyla veya toplu konut uygulaması veya Gecekondu Kanunun uygulaması amacıyla yapılması gereken planların ve değişikliklerinin, birden fazla belediyeyi ilgilendiren metropolitan imar planlarının veya içerisinden veya civarından demiryolu veya karayolu geçen, havaalanı bulunan veya havayolu veya denizyolu bağlantısı bulunan yerlerdeki imar ve yerleşme planlarının tamamını veya bir kısmını, ilgili belediyelere veya diğer idarelere bu yolda bilgi vererek ve gerektiğinde işbirliği sağlayarak yapmaya, yaptırmaya, değiştirmeye ve re’sen onaylamaya yetkilidir.

Kanunda imar planlarının amaçlarını düzenleyen bir hüküm yoktur. Ancak İmar Kanununun amacını açıklayan 1. maddesindeki “Bu Kanun yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaları, plan, fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun oluşumunu sağlamak  amacıyla düzenlenmiştir.” Hükmünden planlamanın yerleşme yerleri ile bu  yerlerdeki yapılaşmaların fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun oluşumun amaçlandığı söylenebilir. Ayrıca, 2 Kasım 1985 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan “İmar Planı  Yapılması ve Değişikliklerine Ait Esaslara Dair Yönetmelik” te de benzer bir hükme 
rastlıyoruz. Yönetmeliğin amacını belirten birinci maddenin, İmar Planlarının amacını çıkartabiliriz. Yönetmeliğin birinci maddesi “...insan, toplum, çevre münasebetlerinde belirtilen ve aile mutluluğu ile toplum hayatını yakından etkileyen fiziki çevreyi sağlıklı bir yapıya kavuşturmak, yatırımların yer seçimlerini ve gelişme eğilimlerini yönlendirmek ve
toprağın korunma, kullanma dengesini en rasyonel biçimde belirlemek üzere  hazırlanacak imar planları..” hükmünden hareket ederek imar planlarının amacını şu şekilde ifade edebiliriz: İnsan, aile ve toplum hayatını yakından etkileyen fiziki çevreyi 
sağlıklı bir yapıya kavuşturmak ve bu yönde gelişmesini sağlamaktır. Bununla ilişkili olarak, yatırımların yer seçimini belirleyip; gelişme eğilimini yönlendirmek yanında toprağın korunmasını ve en rasyonel biçimde kullanılmasını sağlamak da imar planlamasının amacı olmaktadır.

Kentleşmenin gerek çevre, gerekse sosyo-ekonomik hayat üzerinde bazı olumsuz etkileri de olmaktadır. Bunlar sırasıyla;
• Kalabalıklaşma maliyeti

• Kira ve arsa fiyatlarındaki artış

• Gecekondulaşma

• Maliyetlerin artışı

Kapsamlı Kent Planlaması; kentin fiziki gelişmesini önemli ölçüde etkileyen faktörleri dikkat alarak gelecekte ulaşılacak olan boyutlarla ilgili hedefleri tespit eden planlama faaliyetidir.

Kent planlaması, başlıca üç evreye ayrılır. Bilgi toplama; planın formüle edilmesi; planın uygulanması ve değerlendirilmesi

Kent planlamasının ilk evresi bilgi toplama olmaktadır. Ulaşılmak istenen hedeflerin iyi tayini için mevcut durumun eksiksiz bilinmesi gerekir. Diğer bir deyimle planlamanın başarısı, bilgi toplama evresinde, kentle ilgili fiziki, sosyal ekonomik ve mekânla ilgili problemlerin doğru şekilde tesbit edilmesidir. Toplanacak bilgiler şu beş noktada gruplandırılabilir.
• Fiziki: Kentin, coğrafi durumu, tabiat şartları, arazi durumu, yolları, binaları, mimari özellikleri fiziki açıdan bilgi toplama konularıdır.
• Ekonomik: Kentteki işyerleri, meslek grupları, gelir grupları, çalışma şartları, vergi kaynakları, enerji kaynakları ekonomik açıdan bilgi toplama konulardır.
• Sosyal: Kentin nüfus bileşimi, sağlık hizmetleri, konut ve kira durumu, kültürel hizmetler ve çeşitli suçluluk eğilimleri sosyal açıdan bilgi toplama konularıdır.
• Hukuki: Kentin bulunduğu coğrafi bölge dolayısıyla veya bizzat kentin kendisi için yürürlüğe konulan mevzuat, imar mevzuatı
gibi konular hukuki açıdan bilgi toplama konularıdır.
• Mali: Kentteki taşınmaz malların vergi kaynağı olmak açısından çeşitli yönlerden incelemeleri veya kentlerin gelişme şekillerinin
mali yönden etkilenmeleri için gerekli bilgiler mali açıdan toplanırlar.

1842 yılında Moltke, kentle ilgili imar kararlarında bulunduğu İstanbul’un ilk imar planını tamamlamıştır.

Türkiye planlama yönünden sekiz bölgeye ayrılmıştır. Bu bölgeler şunlardır:
• Marmara Bölgesi
• Ege bölgesi
• Orta Anadolu Bölgesi
• Antalya Bölgesi
• Çukurova Bölgesi
• Batı Karadeniz Bölgesi
• Doğu Karadeniz Bölgesi
• Doğu Anadolu Bölgesi

Uygulama İmar Planı; tasdikli mevcut haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak nâzım imar planı esaslarına göre çizilen ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren plandır.

Nüfusu 10.000’i aşmayan yerleşmelerde, imar planı yapılmasının gerekli olup olmadığına belediye meclisi karar verir.

İmar Kanunu ve ilgili yönetmelikler uygun olarak hazırlanan imar planları, belediye meclislerince onaylanarak yürürlüğe girer. Plan, onay tarihinden itibaren belediye başkanlarınca tespit edilen ilan yerlerinde bir ay süre ile ilan edilir.

İmar Kanununa 20.6.1987 tarihinde eklenen bir hükümle İmar Planı konusunda belediyelere verilen bütün yetkilerin, Başbakanın onayı ile geçici olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na (Bayındırlık ve İskân Bakanlığı) verilmesi kabul edilmiştir.

Doğal yaşam alanlarının yerleşim alanlarına dönüşmesi habitatı etkilemektedir. Plansız yapılan bir kentleşme hareketi sonunda verimli tarım arazileri yerleşim alanlarına dönüştürülmekte, zaten kıt olan tarım arazilerinin israfına yol açılmaktadır.

Planlama, gelecekte gerçekleştirilecek faaliyetlerle ilgili çeşitli alternatiflerin belirlenmesi ve bu alternatifler arasında seçim yapılmasını gerektiren bir kararlar sistemidir.

Modern kentleşme yaklaşımları, birbirlerine bağımlı birimleri bir bütün olarak ele alan yaklaşımdır. Diğer özellikler ise, klasik kentleşme yaklaşımlarına aittir.