Kırsal Turizm Kavramı ve Analizi

Kültür ve Turizm Bakanlığının yaptığı tanıma göre alternatif turizm, “sosyal ve ekolojik uyuma, yerel ve yabancı girişimcilerin iş birliğine ve gelişmede yerli malzeme kullanılmasına öncelik verme amacını güden bir turizm çeşididir”.

Arz yönlü bakış açısına göre değerlendirildiğinde alternatif turizm, turistik açıdan önem arz eden kaynakların koruma kullanma ilkesine uygun olarak kullanılmasını ve daha yüksek getiri potansiyeline sahip turizm türlerinin oluşturulmasını ifade etmektedir.

Talep odaklı bakış açısına göre değerlendirildiğinde alternatif turizm, bireyin kişisel istek ve ihtiyaçlarına göre daha fazla uyarlanmış, çevreye saygılı, farklılaştırılmış bir turizm hizmetini ifade etmektedir.

Günümüzde turizm talebinin geleneksel yapısını oluşturan deniz-kum-güneşten ziyade sakin, sessiz ve doğaya dayalı seyahatlere doğru yönelim olduğu görülmektedir. Talepteki bu değişimin temel nedenleri arasında, turistlerin artan eğitim düzeyleri, refah düzeyleri, doğaya olan ilgi, büyük şehirlerin beraberinde getirmiş olduğu sorunlar ve iş yoğunluğu sayılabilir.

Türkiye’de 1924 tarihli Köy Kanunu’na göre 20 binden daha az nüfusa sahip yerleşim birimleri kırsal alan olarak tanımlanmaktadır. DPT Sekizinci Kalkınma Planı Kırsal Kalkınma Raporunda kırsal alanlar; yaşam ve ekonomik faaliyetlerin önemli ölçüde doğal kaynakların kullanımı ve değerlendirilmesine bağlı olduğu, ekonomik, toplumsal ve kültürel gelişme süreçlerinin yavaş ilerlediği, geleneksel hayatın şekillenmesinde etkili olduğu, yüz yüze ilişkilerin önemini koruduğu, teknolojik gelişmelerin yaşama ve üretime yansımasının daha uzun bir zaman aldığı, sosyo ekonomik niteliği ile kentsel alanların dışında kalan mekânlardır.

Dünyada kırsal alanı nitelemek için; nüfus yoğunluğu ve yerleşme hacmi, alan kullanımı, kırsal alan ve orman kullanımında hâkimiyet ve geleneksel sosyal yapı gibi üç temel ölçüt göz önüne alınmaktadır.

1988 yılında yayınlanan dünya kırsal toplumunun geleceği isimli komisyon raporu, kırsal alanları ulusal ekonomilerle bütünleşik olma derecelerine göre sınıflandırmış ve kırsal alanlar ile ilgili farklı sorunları çözmek için tanımlar yapmıştır.

OECD’ye (2018) göre kırsal alanlar; kentsel modellerden farklı olarak gelişen, ekonomik koşulların değişkenlerinden kentsel bölgelere göre daha çok etkilenen, nüfus yoğunluğu düşük ve sınırlı ekonomik aktiviteleri olan yerlerdir.

OECD kırsal alanları, nüfus yoğunluğu kriterlerine göre tanımlamaktadır. Bu değerlendirmede nüfus yoğunluğunun kilometrekare başına 150 kişinin altında olduğu tüm yerel yönetim birimleri kırsal alan sayılmaktadır.

OECD kriterlerine göre;

• Nüfus ve göç,
• Ekonomik yapı ve performans,
• Sosyal refah ve eşitlik,
• Çevre ve sürdürülebilirlik olmak üzere dört

adet temel kırsal alan göstergesi bulunmaktadır.

OECD nüfus yoğunluğuna göre bölgeleri üç gruba ayrılmaktadır:

• Baskın kırsal alanlar; nüfus yoğunluğunun yüzde elliden fazlasının kırsal alanlarda yaşadığı bölgeler,
• Belirgin kırsal alanlar; nüfusunun %15’i ile yüzde ellisi aralığının kırsal alanlarda yaşadığı bölgeler,
• Baskın kentsel alanlar; nüfusunun %15’inden daha azının kırsal alanlarda yaşadığı bölgeler.

Kırsal turizm; konaklama, yiyecek içecek ve turistik ürünlerin tedarik edilmesi olduğu kadar kamuya ve özel sektöre ait doğal ve kültürel kaynakların, altyapı ve hizmet tesislerinin varlığını da içeren çok geniş ve kapsamlı bir kavramdır.

Kırsal turizmin bileşenleri; kırsal alanlar, kırsal miras, kırsal yaşam ve kırsal etkinliklerden oluşmaktadır.

• Eğitim Seviyesinin Yükselmesi
• Kültüre Duyulan İlginin Artması
• Boş Zamanın Artması
• Ulaşım ve İletişimin Gelişmesi
• Sağlıklı Olma Bilincinin Artması ve Sağlıklı Yaşam
• Uygun Ortam Sağlaması
• Özel Yemeklere Artan İlgi
• Bağımsızlık ve Bireysellik
• Ekolojik Yaşam Bilincinin Artması ve Ekoloji
• Beslenme Giderleri
• Psikolojik Sağlık Etkeni
• Yaşlı ama Aktif Nüfus Sayısının Artması
• Farklı Eğlence Alternatifleri
• Kırsal Acenteler
• Kırsal Kökenlilik
• Turizm Talebinin Gelişmesi
• Çevresel Kirlilik
• Kırsal Turizmin Bir Kalkınma Aracı Olarak Görülmesi
• Kırsal Turizmin Gelişimi
• Akrabalık İlişkileri

• Kırsal alanlarda, kırsal turizme bağlı olarak ürünlere olan talep artmakta, talep artışı üretimi artırmakta bunun sonucunda ürün gerçek değerini bulabilmektedir. Böylece gerçek değeriyle satılan ürünler sayesinde yöredeki üreticinin gelir seviyesi de artmaktadır.
• Kırsal turizmin gelişmesine bağlı olarak yörede turizme doğrudan ve dolaylı mal ve hizmet üreten diğer sektörlerle de koordinasyon kurulabilmektedir.
• Kırsal turizm sayesinde kırsal alanlarda oluşan istihdam, ek gelir, kişisel gelir, hayat standardı ve buna bağlı olarak kamu gelirleri olumlu yönde etkilenmektedir.
• Kırsal alanlardaki turistik değerler kırsal turizm sayesinde etkin biçimde kullanılabilmektedir.
• Kırsal turizm ile daha düşük maliyetli ve daha hoş vakit geçirici tatil olanağı yaratılmaktadır.
• Kırsal turizmin gelişmesi ve yörede oturanların kırsal turizmden gelir elde etmeleri sonucunda kırdan kente doğru olan göç engellenmektedir.
• Kırsal turizm kırsal alanlardaki nüfusu harekete geçirmekte ve bilinçli bir şekilde örgütlenmesini sağlamaktadır.
• Kırsal turizm kırsal alanlardaki altyapı yetersizliğini de zamanla (bir başka deyişle turizm talebinin artış hızına bağlı olarak) gidermektedir.
• Kırsal turizm iç turizmi canlandırmaktadır.
• Doğal ve yapısal kaynakların korunması, yeniden yapılandırılması ve güçlendirilmesine yardımcı olur.
• Yerel insanlara ekonomik açıdan doğrudan katkısı olmayacak yapıtlar için piyasa ve ekonomik değer oluşturur.
• Kırsal alanlardaki turizm arz kaynaklarına bağlı olarak yöreye olan turizm talebinin artması sonucunda çok amaçlı aktivitelerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
• Kırsal kesimde yaşayan çiftçiler, turizm sayesinde gelir seviyelerini artırmakta, bunun sonucunda kır-kent arasındaki gelir farklılığı zamanla azalmaktadır.
• Kırsal turizm bir yandan turistlerin mekân içinde yoğunlaşmasından kaynaklanan ekonomik, sosyal ve psikolojik sorunların giderilmesinde, bir yandan da turizmi geleneksel kıyı turizminin egemenliğinden kurtarmakla kırsal yörelerin dinlendirici özelliğinden yararlanmaya olanak sağlamaktadır.
• Kırsal turizm kırsal yörelerdeki kültürel mirasın korunmasına katkıda bulunmaktadır.
• Kırsal turizm kırsal alanlardaki birçok turizm türüne entegre olabilmektedir.
• Kırsal yörelerdeki kırsal turizm arzı daha çok turizm arzından bağımsız oluşan bir değer olduğu için sürdürülebilir turizm anlayışına hizmet etmektedir.
• Kırsal turizm, turizmin coğrafi dağılışında turizm talebi açısından bir denge oluşturmaktadır.
• Yörede kırsal turizmin gelişmesi ve yöreyi gelişen talep doğrultusunda ekonomik olarak çeşitlendirmek için önemli bir fırsattır.
• Kırsal Turizm kırsal yörelerde cinsiyet ayrımı yapmaksızın eşit fırsatları yaratarak kadınların, gençlerin ve etnik azınlıkların hem istihdamını hem de girişimciliğini teşvik etmektedir.
• Kırsal Turizm yörede tarım dışı faaliyetlere kıyasla emek yoğun ve küçük gelişmelere imkân sunarak yörede büyük yatırımcılara ihtiyaç duymadan doğal kaynaklar ve mevcut kültürel değerlerin sürdürülebilir bir şekilde rasyonel kullanımını sağlayabilmektedir.
• Yörede kırsal turizm gelişmeleriyle birlikte kamu hizmetlerinin geliştirilmesi ve buna bağlı olarak eğitim ve sağlık hizmetlerine erişim de kolaylaşmıştır.
• Kırsal turizm faaliyetleri ve buna bağlı olarak artan turizm bilinci sayesinde oluşan gelir ve yeni iş imkânları nedeniyle yörede suç oranlarının azalmasını da sağlayabilmektedir.
• Kırsal turizm talebinin yöreye yönelmesi ve buralarda üretilen ürünü tüketme eğiliminde bulunması sebebiyle görünmeyen ihracat ile benzerlik gösteren turizm sektöründe dış aracılardan ziyade doğrudan satış söz konusu olmaktadır.

Turizm talebini etkileyen ekonomik faktörler: Millî gelir (millî gelir miktarı, kişi başına düşen millî gelir ve millî gelirin dağılış şekli), turistik mal ve hizmetlerin fiyatı, ulaştırma, ödemeler dengesi, turizm sektörünün durumu ve konjonktürel durum olarak sıralanabilir.

Turizm talebini etkileyen sosyal faktörler: Ailevi durum, dil güçlükleri, eğitim seviyesi, meslek, yaş ve cinsiyet, şehirleşme, sosyal mevzuat olarak sıralanabilir.

Genel bir tanımla turizm arzı; bir ülkenin, bir bölgenin veya bir şehir merkezinin seyahat edenlerin ihtiyaçlarını gidermek için sahip olduğu varlık, değer ve imkânların tümü ile belli bir zaman süresi içindeki yolculuk ve konaklamaya dönük ve belli bir fiyatta satılmaya hazır mal ve hizmet alımı olarak tanımlanmaktadır.

• Doğal veriler: Doğal harikalar, iklim, kaplıca ve şifalı sular
• Sosyal veriler: Sanat şehirleri, tarihi eser ve anıtlar, müzeler, fuar, sergi, seminerler ve diğer sosyal görünüşler
• Psikolojik veriler: Ülkeler arasındaki tarihi, dini, ailevi, kültürel ilişkiler, toplumun gelenekleri, davranışları ve yönetici davranışları
• Turizm sektörünün durumu: Turistik altyapı, turistik donatım (miktar, fiyat ve kalite gibi).

Kırsal turizm arzı ülkelerin, bölgelerin veya yörelerin sahip oldukları doğal, tarihi, tarım, kültürel ve gelenekselliğe dayalı ve yöreye özgü değerlerin bir fiyatla turistlere sunulmasıdır.