KLASİK SOSYOLOJİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 3

Comte, pozitivizmin sosyolojik versiyonunu geliştiren ve sosyoloji terimini ilk kez
kullanan düşünürdür. Yaşarken sosyolojiye olan katkıları anlaşılmamış olsa da
Comte, sosyolojinin bilim olarak ortaya çıkmasını mümkün kılmıştır.

Teolojik aşama fetişizm, çoktanrıcılık ve tektanrıcılık şeklinde üç döneme bölünmüştür. Fetişizm, doğanın insan duyguları ekseninde tanımlanmasıdır. Çoktanrıcılık birden çok tanrının ve tinin olduğu dönem, tektanrıcılık ise tek bir tanrının varlığının söz konusu olduğu, insan aklının adım adım uyanmaya başladığı dönemdir.

Saint Simon, endüstri toplumunun emeği yücelten bir toplum olduğunu savunur.
O’na göre toplumda iki temel sınıf vardır, bunlardan biri hangi iş kolunda olursa ve ne şekilde çalışırsa çalışsın, çalışan ve üretime katkıda bulunanlardan oluşan endüstri sınıfıdır. Bu sınıf üretime katılarak topluma fayda sağlayan değerli üyelerden oluşmaktadır. Saint Simon’a göre bu sınıf fabrika sahiplerini, yatırımcıları, bankerleri ve işçileri, yani endüstriyel alanda faaliyet gösteren herkesi kapsar. Üretim sonucu meydana gelmeyen faizin ve rantın insanın insanı sömürmesi anlamına geldiğini belirtiyor ve buna karşı çıkıyordu. Dolayısıyla askerler, soylular, hukukçular ve rant geliriyle yaşayanlar aylaktı ve üreten sınıfları sömürmekteydiler.

Mill, 1843 tarihinde yayınlanan Mantığın Sistemi (System of Logic, Ratiocinative
and Deductive) adlı eserinde insanlara yönelik genel bir bilimin temeli olarak tümdengelimin geçerli olan ve olmayan biçimlerini birbirinden ayırmaya çalışmış, felsefenin ve akıl yürütmenin de doğa bilimlerinin ilkelerinden türetilmiş bir mantık biçimi kullanılması gerektiğini ileri sürerek onlar için doğa bilimlerinden ve matematikten türetilmiş sağlam bir yöntem sağlamıştır.

Spencer’in ‘toplumu oluşturan parçalar’ ile kastettiği toplumsal kurumlardır. Organizmacı anlayış çerçevesinde Spencer toplumsal kurumları bir üst organizma (hiperorganzima) olan toplumun uzmanlaşmış organları olarak görmüş ve bu kurumları (a) destekleyici kurumlar (aile ve akrabalık), (b) dağıtıcı kurumlar (ekonomi) ve (c) düzenleyici kurumlar (din ve siyasal sistemler) şeklinde sınıflandırmıştır.

Doğal evrim sürecinde olduğu gibi toplumsal evrim sürecinde de çevresine uyum sağlayamayanların eleneceği düşüncesi şeklinde özetlenebilecek olan bu düşünce genel olarak Sosyal Darwinizm olarak adlandırılmış, Spencer, Sosyal Darwinizm teorisinin kurucusu kabul edilmiştir.

Comte’un sosyolojiye en önemli katkıları sosyolojinin yöntemi
olarak pozitivizmi benimsemesi, saf haliyle ampirizmi, yani sadece toplumsal
gerçekliklere ilişkin veri toplanması ve ölçüm yapılması fikrini reddetmesi,
gerçeklerle teorilerin ilişki içinde olduğunu savunması, bütün toplumsal olguların değişmez kanunlara bağlı olduğunu ve sosyal bilimlerin görevinin bu kanunların gerçekliğini ortaya koymak olduğunu belirtmiş olması olarak görülür.

Klasik Alman felsefe geleneği için de yer alan Hegel’in idealist diyalektiğine  Marx tarafından materyalist bir içerik kazandırılmıştır. Diyalektik kavramını ilk kez kullanan eski Yunan filozofu Heraklit’tir. Ona göre diyalektik kavramı şu anlama gelmektedir: Evrendeki her şey, her nesne sürekli bir hareket, oluşum ve değişim içindedir. Evrenin temel yasası çatışma ve çelişmedir. Doğru cevap C'dir.

Bir toplumun altyapısı(ekonomik temel) üretim güçleri ve üretim ilişkilerinden oluşmaktadır.  Üstyapısı ise, o toplumun yasal ve siyasi kurumlarını, düşünme biçimini, ideoloji ve felsefesini içermektedir. Doğru cevap B'dir.

Marx insanlık tarihinin (toplumların) gelişimini (evreleri) üretim biçimine (ekonomik temel) göre ilkel komünal, asyatik, antik, feodal, kapitalist ve sosyalist toplum olarak özgül tarihsel dönemlere ayırarak sınıflandırmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Yabancılaşma; İnsanların kendi yarattıkları güçlerin kendi karşılarına yabancı güçler olarak çıktığı, onların egemenliği altına girdikleri bir durum olarak” tanımlanmaktadır. Marx’ın yabancılaşma teorisi maddi ve ekonomik temellere dayanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Üretim etkinliğini gerçekleştiren işçilerdir ve bu etkinlikle ne yapılacağına
karar veren ise kapitalistlerdir. Kapitalist toplumda çalışmak insanın doyum alması yerine, hayatını kazanmak için para kazanma anlamına gelmektedir. Doğru cevap C'dir.

Yabacılaşma teorisi Marx’ın ilk çalışmalarında, özellikle de 1844 Elyazmaları ve Alman İdeolojisi adlı eserinde; öncelikli bir konu olarak önemli bir yere sahiptir. Yabancılaşma teorisi ile Marx’ın insan doğası anlayışı arasında önemli bir ilişki vardır. Doğru cevap A'dır

Asyatik toplumlar bu yönüyle, kölelerin, serflerin veya ücretlilerin üretim araçlarına sahip olan sınıfa bağlı olarak yaşadığı diğer toplumlardan farklılaşmaktadır. Özel mülkiyetten sonra ortaya çıkan ilk toplumlar, antik toplumlardır. Bu toplumlar efendiler ve köleler olmak üzere iki sınıftan oluşmaktadır. Feodal toplumda ise, efendilerin yerini toprak sahipleri, kölelerin yerini ise toprak sahiplerine bağlı ve onların topraklarında çalışmak zorunda olan köylüler almıştır. Feodal toplum sonrasına denk düfşen kapitalist toplum üretim araçlarına sahip burjuvazi ve emek gücünü ücret karşılığı satmak zorunda kalan işçi sınıfından oluşmaktadır. Marx, kapitalist toplumda yer alan bu iki temel sınıf arasındaki çatışmanın sonucunda sınıfsız bir toplumun oluşacağını (sosyalizm) öngörmüştür. Doğru cevap D'dir.

Yabancılaşma teorisinin dört temel unsuru şunlardır: İnsanın üretici etkinliklerine yabancılaşması, ürettiği ürüne yabancılaşması, birlikte çalıştığı işçilere yabancılaşması ve insani potansiyeline yabancılaşması. Doğru cevap C'dir.

Marx Kapital adlı eserinde sınıfları analiz ederken en gelişmiş İngiliz kapitalizmini
temel almıştır. Bu çalışmasında toplumsal sınıf saptaması emek, sermaye ve
toprak sahipleri olmak üzere üç düzeyde yapılmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Bilimsel anlamda sosyolojik düşüncenin, yani bir bilim olarak sosyolojinin ortaya çıkışı İbn-i Haldun’un ölümünden dört yüz yıl kadar sonra, 1800’lerde başlamıştır.

Bilimsel devrim, Antik Yunan’dan Ortaçağ’a kadar kabul görmüş olan doktrinlerin reddedildiği ve fizik, biyoloji, kimya, anatomi, astronomi başta olmak üzere çeşitli bilim dallarında yapılan önemli çalışmalarla modern bilimin temellerinin atıldığı döneme (1500-1700) verilen addır.

Bilimsel Devrim olarak adlandırıan dönemdeki bazı çalışmalardan örnek vermek gerekirse, Galileo Galilei (1564-1642) güneş sisteminin merkezinde dünyanın değil güneşin yer aldığını göstermiş, Johannes Kepler (1571-1630) gezegenler ve gezegen sistemleri ile ilgili yasaları keşfetmiş, güneş sisteminin matematiksel bir açıklamasını yapmış, William Harvey (1578-1657) kan dolaşımı teorisini geliştirmiştir. Bilimsel devrimin simgelerinden olan Isaac Newton’un (1642-1727) gelmiş geçmiş en önemli bilimsel eserlerden biri olan “Doğa Felsefesinin Matematik İlkeleri” adlı kitabı 1687 yılında yayımlanmıştır.

Aydınlanma düşüncesi ile birlikte bilginin kaynağının dinsel metinler değil, bilim olduğu görüşü benimsenmiş, herkesin kendi aklını kullanma kapasitesi olduğu için herkes eşit kabul edilmiş ve ruhban sınıfının ayrıcalıkları meşruiyetini kaybetmiştir