KONUMSAL VERİTABANI II - Deneme Sınavı - 16

Bir haritada iller ya da binalar gibi kapalı alanlar poligonlar ile temsil edilir. İl ve ilçe merkezi gibi konumu tam bilinen yerler nokta ile, akarsu ve yollar ise çizgi ile temsil edilir.

Konumsal veritabanını oluşturan elemanlar üç veri kümesinde gruplanır: tablolar, konumsal nesne tabloları ve raster veri kümeleri. Tablolar olarak adlandırılan veri kümesi, öznitelik verileri gibi tanımlayıcı metin verilerini içermektedir.

Konumsal veritabanı tablo kabiliyetlerini geliştirmek için tablolara bazı özellikler eklemektedir. Bu özellikler aşağıdaki gibi listelenebilir;
• Öznitelik Değer Alanları (Attribute Domains)
• İlişki Tabloları (Relationship Classes)
• Alt Tipler (Subtypes).

Topolojiler (Topologies), konumsal nesnelerin birbirleriyle olan konumsal ilişkilerini belirlenen ölçülerde sınırlar.

Çoklu yama (multipatch), üç boyutlu uzayda ayrı bir alan ve hacim kaplayan nesnelerin temsil edilmesinde kullanılırlar.

Raster veri kümeleri, bir raster dosyasının veritabanında tüm bantları ile birlikte tek parça hâlinde saklanmasına raster veri kümesi denilmektedir.

Söz konusu projede veri boyutları büyük ancak kullanıcı sayısı bir ile sınırlıysa dosya konumsal veritabanı tercih edilmesi uygundur.

Kurumsal konumsal veritabanlarında sınırsız sayıda kullanıcının erişim ve veri girişi izni olmasının karmaşıklığa yol açmasını engellemek için versiyonlama yöntemi kullanılmaktadır. Bu yöntemde yönetici, kullanıcılara veritabanı yönetim sistemi üzerinden düzenleme izni verebilir. Ancak kullanıcı tarafından yapılan düzenlemeler eş zamanlı olarak veritabanına kaydolmaz. İzinli kullanıcının yapacağı değişiklikler ayrıca oluşturulan tablolarda ana veriden farklı olarak tutulur. Farklı kullanıcılar tarafından yapılan değişiklikler, yönetici onayından geçtikten sonra veritabanına kaydedilir. Her kullanıcı adına oluşturulan bu ek tablolara versiyon adı verilir.

Veritabanı sahibi tarafından veritabanının bir bölümünün veya tamamının birebir kopyalanarak kullanıma açılması işlemine replikasyon adı verilir. Oluşturulan kopyalar ana veritabanına bağlıdır, yönetici istediği takdirde bunları senkronize edebilir.

Konumsal veritabanı tasarım basamakları kavramsal, mantıksal ve fiziksel tasarımdır. Kullanılacak bilgi kaynaklarının tanımlanması, verilerin ölçeği ve konumsal temsillerinin belirlenmesi kavramsal tasarım aşamasında yapılmalıdır. Veritabanının yapısının tablo şeklinde düzenlenmesi ve her veri katmanı için sorumluların belirlenmesi mantıksal tasarım aşamasında gerçekleştirilir. Fiziksel tasarım aşamasında ise çalışan bir prototip üretilmeli, bu prototip yardımıyla tasarımın hataları görülerek düzeltilmeli ve tasarımın bir rapor hâline getirilmesi gerekmektedir.

Topoloji bir matematik dalı olup geometriye girişin ilk adımıdır. Topoloji varlıkların birbirleri ile olan ilişkilerini tanımlamak için kullanır. CBS’de topoloji, coğrafi varlıkların büyüklük ve biçim özellikleri ile değil, şekil bozulmaları karşısında değişmeden kalan özellikleri ile ilgilenir.

Bu inceleme topolojik elamanlar temel alınarak yapılır. Topolojik elemanlar;
• Düğüm (node),
• Kenar (edge),
• Yüzey (face)
olarak sıralanabilir.

Topolojik veri modeli konumsal analizleri gerçekleştirmek üzere üç topoloji tablosu kullanır 
• Kenar topoloji tablosu
• Düğüm topoloji tablosu
• Yüzey topoloji tablosu

Topolojik yapı bağlanırlık (connectivity), bitişiklik (adjacency) ve yakınlık (proximity) olmak üzere üç ilkeye dayanmaktadır.

Yazılımlarda topoloji ile konumsal nesneler arasında geometri paylaşımı sağlanırken, veri bütünlüğünü sağlamak için çeşitli kurallar tanımlanır ve grafik verilerin bu kurallara
uyması sağlanır. Bu anlamda yazılımlarda topolojik ilişkileri denetleyecek en önemli öge
Topoloji Kural Tablosu’dur.

Poligon konumsal nesne tabloları (polygon feature class) için topoloji kuralları;
• Üst üste binmemeli (must not overlap),
• Arada boşluk olmamalı (must not have gaps),
• Nokta içermeli (contains point),
• Poligon sınırları, sınır çizgileri ile çevrilmeli (boundary must be covered by),
• Poligon toplam alanla kapsanmalı (must be covered by feature class of),
• Poligon, poligon ile çevrilmeli (must be covered by),
• Birbiri ile üst üste binmemeli (must not overlap with),
• Poligonlar birbirleri ile örtüşmeli (must cover each other),
• Alan sınırları dış alan sınırları ile örtüşmeli (area boundary must be covered by
boundary of),
olarak sıralanabilir.

Poligon, poligon ile çevrilmeli (must be covered by): Bu kural, hiyerarşik olarak üst seviyede bulunan poligon ile ifade edilen coğrafi varlıkların, belirlenen diğer poligon objelerin içine düşmediği durumların belirlenmesinde kullanılır. Bu kural, kullanım alanı genellikle birbirinin alt kümesi olan nesneler için geçerlidir (Şekil 6.13). Örneğin Ankara ili poligonu, Ankara ilçelerini kapsamalıdır. İlçeler tam olarak poligon sınırları içerisinde olmalıdır. Eğer bir ilçenin bir bölümü poligon dışında kalırsa hata poligonu oluşacaktır.

Topoloji kural tablosundaki çizgi konumsal nesne tablosu için kullanılabilecek topoloji kurallarından bazıları tek çizgi konumsal nesne tablosu için geçerliyken bazıları da poligon, nokta ya da başka bir çizgi konumsal nesne tablosu ile ilişkili olabilir. Bu kurallar;
• Uçlar açıkta kalmamalı (must not have dangles),
• Gereksiz bölünmemeli (must not have psudenodes),
• Üst üste binmemeli (must not overlap),
• Kendisi ile üst üste binmemeli (must not self overlap),
• Kesişmemeli (must not intersect),
• Kendi ile kesişmemeli (must not self intersect),
• Tek parça olmalı (must be single part),
• Birbiri ile üst üste binmemeli (must not overlap with),
• Birbiri ile örtüşmeli (must be covered by feature class of),
• Uçlar nokta ile kapanmalı (endpoint must be covered by),
• Poligon sınırları ile örtüşmeli (must be covered by boundary of)
olarak sıralanabilir.

Nokta konumsal nesne tabloları için geçerli topoloji kurallarının tümü iki konumsal nesne tablosu gerektirir. Bu kurallar;
• Poligon içinde olmalı (must be properly inside polygons),
• Poligon sınırı üzerinde olmalı (must be covered by boundary of),
• Çizgi sonlarında olmalı (must be covered by endpoint of),
• Noktalar çizgilerin üzerinde olmalı (point must be covered by line),
olarak sıralanabilir.

Çizgi sonlarında olmalı (must be covered by endpoint of): Kurala göre birinci konumsal nesne tablosundaki noktaların tümü, ikinci konumsal nesne tablosundaki çizgilerin uçları üzerinde olması gerekir. Bu kural uygulandığında çizgi uçlarının üzerinde olmayan
noktalar hata olarak işaretlenecektir (Şekil 6.30). Örneğin nokta olarak modellenen sokaklardaki yangın vanaları, çizgi ile modellenen su şebekesinin ucunda olmalıdır. Şebekeye bağlı olmayan vana hatalı bir veridir.