KÜLTÜR SOSYOLOJİSİ

Emperyalist aşamada, dünyanın tamamı, kapitalist ekonomi için bir pazar olarak
görülmeye başlanmıştır. Rudolf Hilferding (1877-1941) ve Rosa Luxemburg (1871-1919) gibi düşünürler, kapitalizmin doğasında bir dönüşüm olduğunu fark etmişler ve bu dönüşümü çözümlemeye çalışmışlardır. Burada söz konusu olan,kapitalizme dönemsel krizlerinden çıkma olanağı veren yaşamsal bir özellik olan esnekliktir. Finans kapitalizmi olarak da adlandırılan bu yeni ekonomide, artık üretilen metânın doğası değişmiştir.Ekonominin artı değerini oluşturan üretimin nesnesi, sanayi kapitalizminde olduğu gibi somut metâ üretimi olmaktan çok, esnek pazarın koşullarına uyum sağlayan varsayımsal bir üretimdir.

Taylorist model (Taylorizm):Bilimsel, rasyonel bir çalışma yöntemi bulmak için yola çıkan Frederick Winslow Taylor’ın (1856-1915) geliştirdiği bir iş organizasyonu biçimidir.Bu model sayesinde  standartlaşma meydana gelir ve bu da işçiler dâhil herkesin aynı ürünü satın alabilmesine olanak verdiğinden, demokratik bir tutumun göstergesidir.Ayrıca  bu kitle üretimi, kitle tüketimini teşvik etmesinin yanında, üretimin standartlaşmasından dolayı, ürününde standartlaşması demektir.Fakat bu üretim biçiminin en önemli kusuru, yeteri kadar esnek olmamasıydı.

Kültür ürününün mümkün olduğunca en geniş kitleye ulaşması hedeşendiğinden, önceden tasarlanır ve bir yönlendirme içerir. Gündelik olanın, kültür endüstrisi tarafından işlenip pazarlanması durumu, bildik olanın bize sunulmasıdır. Theodor W. Adorno’ya göre kültür endüstrisi, ürünlerinin regresif (geriye giden) özelliğini ortaya çıkarır; kültür ürünleri standartlaştıkça, bunların birey üzerindeki etkisi artar. Buna göre, popülerleşen kültür ürünlerinin bize, bildik olanı tekrarlamasını arzularız. Zira bildik olan, bizim güvenli sığınağımızdır.

Popüler kültür ürünü olan pop müziğin de temel özelliği, dinleyiciye bildik olanı tekrarlıyor olmasıdır. Örneğin; bir pop müzik ürününü dinlediğimizde sürekli tekrarlayan ritmin, müziğin ana hatlarını oluşturduğunu kolaylıkla fark edebiliriz. Bu anlamda, tıpkı bir çocuğun ezbere bildiği bir masalın yeniden ve yeniden anlatılmasını arzulaması gibi, dinleyici de kendisine tanıdık olan temponun tekrarlanmasını arzu eder; çünkü, bildik olanın tekrarlanması bize güven verir. Popüler müzikte belirli seslerin belirli aralıklarla tekrarlanması, aynı zamanda müziğin basitleşmesi, fakat daha da önemlisi standartlaşması anlamına gelir. Bu standartlaşma piyasa açısından üretilecek olan pop müzik ürününün öngörülmesi ve bu sebeple kolay pazarlanması demektir. Çünkü; böyle bir standartlaşma, hangi tür müziğin dinleyicinin kulağına daha hoş geldiğine dair bir ölçüt sunar.

Hipergerçeklik: Bu kavram, günümüzde gerçekliğin dayanağının fizik gerçekliği aşarak inşa edilebilir bir şey olabileceğini vurgular. Fizik gerçekliğin herhangi bir düzeydeki temsili, gerçekten daha gerçek olarak algılanabilir.Gerçekliğin yeniden inşa edilmesi, bir anlamda gerçekliğin yeniden kurgulanması sayesinde olur. Bu noktada kurgu, gündelik yaşamın gerçekliğini, onu bir açıklama çerçevesi olarak kullanma eğilimi gösteren izleyici için, gerçekten daha gerçek hipergerçek alana taşır.

Dünya üzerinde yaşanan, hatta yaşanmakta olan her olayı takip etmemiz, farklı ülkelerden insanlarla iletişim halinde olmamız mümkün hale gelmiştir. Bu durum, bireysel etkileşimleri artırdığı gibi, toplumların küresel düzenle bütünleşip dünyaya açılmasına, toplumsal hareketlerin örgütlenebilmesine, farklı kimliklerin seslerini duyurabilmelerine ve yeni kültürel bileşimlerin ortaya çıkmasına olanak tanımaktadır.

Yeni toplumsal alanlar ve yeni toplumsallıklar bireyi, içinde yaşamaktan hoşnut olmadığı, içinde yaşamayı eleştirdiği ya da içinde olmanın onu tatmin etmediği fizik gerçekliğin dışında, bir sanal gerçeklik ortamına taşımaktadır. Ralph Schroeder’e göre sanal gerçeklik, bilgisayar aracılığıyla tasarlanan ortamlarda, insanların birbirleriyle etkileşim kurabilmeleri sayesinde, toplumsal gerçekliği dönüştürme kapasitesine sahiptir.

Sanal ortamda, bireysel ve etkileşimsel karşılaşmaları mümkün kılan en etkili mecralar sosyal ağlar, bloglar ve forumlardır. Bu tür mecralar, milyonlarca insanın bir araya gelerek düşüncelerini paylaştıkları, bilgi aktardıkları platformlar haline gelmiştir. Bu mecraların en önemli özelliği, daha önce de belirtildiği gibi, kurulmasına olanak sağladığı iletişimin karşılıklı oluşudur. Örneğin; radyo ve televizyon üzerinden kurulan iletişim, genellikle tek bir kaynaktan beslenirken internet üzerinden kurulan iletişim bireylere, verilen iletiye müdahale edebilme fırsatı tanır. Öte yandan sanal ortamda kurulan bir toplumsallık, fizik ortamda kurulan aile bağları, arkadaşlık, komşuluk gibi toplumsallıklara kıyasla görece daha kolay yapılıp bozulabilen bir yapıya sahiptir. Bu açıdan da bireyin, kurduğu karşılıklı ilişkide, daha esnek davranmasını mümkün kılar.

Küreselleşme deneyiminin mümkün kıldığı bu kimlik inşa sürecinde aynı zamanda Etzioni’nin vurguladığı direnen kimlik kavramsallaştırması, günümüz toplumlarını anlamada çok önemlidir. Buna göre direnen kimlik, toplulukların ve cemaatlerin ortaya çıkmasını mümkün kılar. Böylelikle bu cemaatler mevcut kurumsal, geleneksel, ideolojik baskılara karşı direniş gösterirler. Bu direnişler söz konusu ötekileştirilmiş, dışlanmış kimliklerin bir araya gelmesiyle oluşan farklı cemaatlerin taleplerini dile getirme yolu olarak yorumlanabilir.

Küreselleşme, kültür pratiklerini ne yalnızca standartlaştırma eğilimdedir, ne yalnızca bireylerin bu standartlaşmanın etkisinden çıkabilmelerine olanak sağlar. Bu bağlamda, küreselleşmenin bu iki boyutu, kültür yaşamına kaçınılmaz olarak aynı anda etki ederek, toplumsal hayatta, bir tür karşıtlıklar silsilesi yaratır; çünkü, bir yandan baskılardan ve standartlaşmadan kurtulma olanağı verirken diğer yandan, toplumsal eşitsizlikleri besler. Bu nedenle küreselleşme, toplumsal hiyerarşileri yeniden üretmekle kalmaz, toplumsal katmanlar arasındaki uçurumu daha da büyütür.

Kapitalist üretim biçiminin XX. yy’ın başları itibariyle gelişmiş olan finansal kapitalizm safhasında üretim, kaynağını sanayiden değil, varsayımsal değerlerin işlenmesi olan finansal hareketlilikten alır.

Esnek birikim, Fordizm’in rasyonel seri üretim hattındaki katılıkları ortadan kaldırmak amacıyla devreye girmiş bir sistemdir. Eğer küresel ölçekli bir ekonomiden bahsediyorsak, burada ekonomiyi ayakta tutan hız, esneklik ve bilgi
akışıdır. Dolayısıyla, doğru cevap:A

Theodor W. Adorno’ya göre kültür endüstrisi, ürünlerinin regresif (geriye giden) özelliğini ortaya çıkarır. Dolayısıyla, doğru cevap: E

George Ritzer’in Mcdonaldslaştırma dediği olgu, dünyanın hemen hemen her yerinde var olan bu restoranın, yeme içme beğenileri dışında da tüm kültürel pratiklerin standartlaşması anlamına gelir. Dolayısıyla, doğru cevap: D

Hipergerçeklik kavramı, günümüzde gerçekliğin dayanağının fizik gerçekliği aşarak inşa edilebilir bir şey olabileceğini vurgular. Dolayısıyla, doğru cevap: B

Jean Baudrillard gerçekten daha gerçek olarak kurgulanmanın değerini salt göstergeden aldığını vurgulayarak, Karl Marx’ın analizine gösterge değeri kavramını ekler.

Ralph Schroeder’e göre sanal gerçeklik, bilgisayar aracılığıyla tasarlanan ortamlarda, insanların birbirleriyle etkileşim kurabilmeleri sayesinde, toplumsal gerçekliği dönüştürme kapasitesine sahiptir. Dolayısıyla, doğru cevap: C

Zamansal ve mekânsal uzaklığın göreceli olarak ortadan kalkmış olması, toplumsal eşitliği getirmekten çok, toplumsal ve toplumlararası kutuplaşmaya neden olur. Çünkü; küresel kaynaklara erişim, toplumsal hiyerarşilerin olanak verdiği ölçüde gerçekleşmektedir. Dolayısıyla, doğru cevap: B

Zygmunt Bauman küreselleşmeyi, modern bireyin mâruz kaldığı kaçınılmaz bir olgu olarak tanımlar. Bütünleşme/parsellenme, küreselleşme/yerelleşme, ayrıcalıklılık/mahrumiyet, özgürlük/kısıtlanma, servet ve yoksulluk birbirlerini tamamlayan süreçler olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla, doğru cevap: A

Simmel’in modern kültür için geliştirmiş olduğu bezginlik davranışı kavramının, bugünün dünyası için de geçerli olduğunu, bireyi, direniş stratejilerinden alıkoyduğunu söylemek de mümkündür. Buna göre birey olan bitene karşı umursamaz bir yaklaşım sergiler. Dolayısıyla, doğru cevap:D