KÜLTÜR SOSYOLOJİSİ

Sanayi kapitalizminde işçi ve işveren arasındaki ilişkinin doğası, kârlılığa ve işçinin olabildiğince sömürülmesine dayanır. Karl Marx’a göre, sömürü bu şekilde devam ettiği taktirde kapitalizm, doğası gereği bir kriz içine girecektir. Çünkü; toplumun büyük çoğunluğu proleterleşecek ve proleterlere kıyasla sayıca azınlığı teşkil eden burjuvalara karşı ayaklanacaktır. Doğru cevap B'dir.

Karl Marx’a göre, sömürü bu şekilde devam ettiği taktirde kapitalizm, doğası gereği bir kriz içine girecektir. Çünkü; toplumun büyük çoğunluğu proleterleşecek ve proleterlere kıyasla sayıca azınlığı teşkil eden burjuvalara karşı ayaklanacaktır. XIX. yy’da kapitalizmin ulus devlet ölçekli sınaî bir üretim biçimi olarak böyle büyük bir kriz içine girmesi pekâlâ olasıydı. Fakat Karl Marx’ın bir XIX. yy. düşünürü olarak öngöremediği şey, kapitalizmin ulus devletin sınırlarını aşıp giderek daha esnek bir üretim biçimini benimseyerek, doğası gereği var olan bu krizi atlatabilme kapasitesiydi.

Küresel ekonomiyi, dünya ekonomisinden ayıran şey, iletişim ve ulaştırma teknolojilerinin gelişmesiyle parça başına üretimin dünya ölçeğinde yapılıyor olmasıdır.

Kapitalizme dönemsel krizlerinden çıkma olanağı veren yaşamsal bir özellik olan esnekliktir.

Kapitalist üretim biçiminin XX. yy’ın başları itibariyle gelişmiş olan finans kapitalizmi safhasında üretim, kaynağını sanayiden değil, varsayımsal değerlerlerin işlenmesi olan finansal hareketlilikten alır.

Bu dönemde, ürettiği temsilî değer üzerinden kârlılık getiren bankacılık, sigortacılık, borsa, reklâmcılık gibi yeni sektörler ortaya çıkmış, para aracılığıyla maldan çok hizmet ve finansal değer satın alınmaya başlanmıştır. Bu durumda ekonominin zemini daha kaygan ve akışkan bir hal almıştır; çünkü, finansal değerler spekülasyona açıktır.

Esnek birikimde artık fordist üretim biçimindeki gibi, bir Ford işçisi kimliğinden söz etmek neredeyse imkânsız hale gelir; çünkü, asıl olan, böyle sabit bir kimliğe sahip olmamak, bir çalışan olarak, mümkün olduğunca yeni koşullara, yeni işlere uyum sağlayabilecek ölçüde esnek davranmaktır.

Theodor W. Adorno bize, asıl sanat ve temsili sanat ayrımından bahseder. Asıl sanatta sanatçı, eserinin izleyici üzerindeki etkisini düşünmez; aksine, sanat eseri onun biricikliğinin bir ifadesidir. Temsili sanat izleyicinin esere ne tepki vereceği düşünülmeden yaratılamaz.

George Ritzer’in Mcdonaldslaştırma dediği bu olgu, dünyanın hemen hemen her yerinde var olan bu restoranın, yeme içme beğenileri dışında da tüm kültürel pratiklerin standartlaşması anlamına gelir.

Walter Benjamin’e göre, sanat eserinin mekanik olarak yeniden üretilebiliyor olması, ona yeryüzündeki biricikliğini kaybettirmiştir. Böylece özgün üretimin, her zaman kopyasından daha değerli olduğu düşüncesi değişmeye başlamıştır.

Jean Baudrillard gerçekten daha gerçek olarak kurgulanmanın değerini salt göstergeden aldığını vurgulayarak, Karl Marx’ın analizine gösterge değeri kavramını ekler.

Sanayi kapitalizmi: Bu kavram, ekonominin sınai üretim ve bu üretimden gelen kâr üzerine temellendiği bir biçimi vurgular. Doğru cevap A'dır.

Finans kapitalizmi: Kapitalist üretim biçiminin XX. yy’ın başları itibariyle gelişmiş olan bu safhasında üretim, kaynağını sanayiden değil, varsayımsal değerlerlerin işlenmesi olan finansal hareketlilikten alır. Doğru cevap B'dir.

Taylorist model (Taylorizm): Bilimsel, rasyonel bir çalışma yöntemi bulmak için yola çıkan Frederick Winslow Taylor’ın (1856-1915) geliştirdiği bir iş organizasyonu biçimidir. Doğru cevap C'dir.

Kültür endüstrisi, XX. yy’ın ilk yarısında Frankfurt Okulu düşünürlerinden Max Horkheimer ve Theodor W. Adorno tarafından Marksist altyapı-üstyapı ilişkilerine referansla kavramsallaştırılmış bir olgudur. Doğru cevap C'dir.

Hipergerçeklik: Bu kavram, günümüzde gerçekliğin dayanağının fizik gerçekliği aşarak inşa edilebilir bir şey olabileceğini vurgular. Fizik gerçekliğin herhangi bir düzeydeki temsili, gerçekten daha gerçek olarak algılanabilir. Doğru cevap C'dir.

Ralph Schroeder’e göre sanal gerçeklik, bilgisayar aracılığıyla tasarlanan ortamlarda, insanların birbirleriyle etkileşim kurabilmeleri sayesinde, toplumsal gerçekliği dönüştürme kapasitesine sahiptir (Schroeder, 1997: 98). Doğru cevap D'dir.

Küreselleşme deneyiminin mümkün kıldığı bu kimlik inşa sürecinde aynı zamanda Etzioni’nin vurguladığı direnen kimlik (Etzioni, 1993) kavramsallaştırması, günümüz toplumlarını anlamada çok önemlidir. Buna göre direnen kimlik, toplulukların ve cemaatlerin ortaya çıkmasını mümkün kılar.Doğru cevap B'dir.

Zygmunt Bauman küreselleşmeyi, modern bireyin mâruz kaldığı kaçınılmaz bir olgu olarak tanımlar. Doğru cevap C'dir.

Simmel’in modern kültür için geliştirmiş olduğu bezginlik davranışı (Simmel, 1969: 47-60) kavramının, bugünün dünyası için de geçerli olduğunu, bireyi, direniş stratejilerinden alıkoyduğunu söylemek de mümkündür. Doğru cevap E'dir.