KÜLTÜR SOSYOLOJİSİ

Dilthey için, “Bizim gerçeklik hakkındaki tasarım ve bilgimizin en önemli yapıtaşları, kişisel yaşamın birliği, dış dünya, dışımızdaki bireyler, onların zaman içindeki yaşamları ve bu yaşamların birbirlerine karşı etkileridir ve tüm bunlar, ancak insanın bütüncül oluşumundan yola çıkılarak açıklanabilir” (Akt, Özlem,2008: 82). Görülüyor ki Dilthey, ne ilkçağın varlıksal bilgi anlayışı, ne ortaçağın imana dayalı bilgi anlayışı ne de Yeniçağın doğa bilimci ve mutlak akılcı bilgi anlayışını kabul etmiştir. Onun ortaya koyduğu başka bir bilgi kuramıdır. Bilgi sadece doğa ile sınırlı kalmayıp, tinsel-tarihsel-kültürel temelde ele alınmalıdır. İşte bu nedenle doğa bilimlerinin yanı sıra tin bilimlerinden söz eder. 

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Hartmann’a göre gerçek dünya birlikli bir oluş değil, ayrışık, bir cinsten olmayan, katmanlardan kurulmuş bir yapıdır. Hartmann bu yapıyı dört katmana ayırır. 

1. Anorganik katman: Cansız nesnelerden oluşur. Bu katmanla fizik ilgilenir. 

2. Organik katman: Canlı varlıklardan oluşur. Bu katmanla biyoloji ilgilenir. 

3. Ruhlu varlıkların oluşturduğu katman: Bu katmanla ruhbilimi ilgilenir. 

4. Bilinçli varlıkların oluşturduğu tinsel katman: Bu katmanla kültür felsefesi ilgilenir. 

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Kültürün daha ayrıntılı katmanlara ayrılması ve bilginin kültürün ürünü olarak ortaya çıkması, G.Gurvitch’in düşüncesinde daha açık bir şekilde karışımıza çıkmaktadır. Gurvitch birbirlerinden farklı olsalar da birbirleriyle karşılıklı etki halinde olan on ayrı katmandan bahseder. Bunlar temelde toplumsal gerçeğin tabakalarıdır. 

Toplumsal Örnekler: Bunlar az çok standartlaşmış ve beklenen kolektif davranışlardır. Örneğin; giyim tarzı, terbiye kuralları, yemek tarzı, eğitim vb.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Bilgi türleri aşağıdaki şekilde gruplanabilir:

1-Dış dünyanın algısal birliği

2. Toplum, Grup, Biz, Başkası Bilgisi

3. Sağduyu bilgisi

4. Gündelik bilgi

5. Teknik bilgi

6. Politik bilgi

7. Bilimsel bilgi

8. Felsefi bilgi

9. Sanatsal bilgi

10. Dinsel bilgi

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Bilgi Şekilleri: 

a. Mistik bilgi- Rasyonel bilgi

b. Ampirik bilgi-Kavramsal bilgi 

c. Pozitif bilgi-Spekülatif bilgi 

d. Simgesel Bilgi-Gerçek Bilgi 

e. Bireysel Bilgi- Kollektif Bilgi

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

2.dereceden bilgi: Birinci dereceden bilgimizi oluşturan dış hissin sınırlı olduğunu ve bu sınırlılığın da tikelin bütünlüğünü veremediği için olduğunu söylemiştik. İşte bu bütünlüğü sağlayan başka bir bilgi aracı olan iç his vardır ki bu yukarıda belirttiğimiz sağduyu bilgisini oluşturur. Sağduyu bilgisi farklı algılarımızı bir bütünlük ve tutarlılık içerisinde tutmaya yarar. İç hisse örnek olarak hafıza ve tahayyül verilebilir. Hafıza algılarımızı korur, tutar ve hatırlatır. Dış dünyanın algısı bize sadece şimdiyi verirken hafıza geçmişi, tahayyülse geleceği verir. Böylece sağduyu bilgisi dış dünyanın algısal bilgisinden sonra geldiği için ikincil bir bilgi olup, diğer bilgi türleri için de zorunludur.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Teolojik-Karizmatik Bünyeli toplumlarda bilgi sistemi: Bu toplumlar devlet-kilise otoritesinin egemen olduğu toplumlardır. Devlet ve din görevlisinin yetkileri iç içe geçmiştir ve bu yetkilerin toplandığı karizmatik bir lider vardır. Bu tip toplumlarının en belirgin örneklerine Eski Mısır’da rastlanmaktadır. Babilliler, Asurlular, Persler, Çinliler bu tipte toplumlar olarak kabul edilebilirler. 

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Epistemoloji, bilgi felsefesi anlamına gelip, bilginin ne olduğu, kaynağı, mümkünlüğü sorusuyla ilgilenir.

Bilginin sosyal yorumuyla meşgul olan bilim dalı bilgi sosyolojisidir.

Bilgi sosyolojisinin konusunun artık bilgi felsefesinin tersine bilginin mümkünlüğü, kaynağı, sınırları değil, bilginin toplumsal ve kültürel anlamı olmuştur.  Bilgi sosyolojisi, bilginin sosyal yorumuyla meşgul olur.

Felsefe tarihinde “bilgi nedir?” problemi, Sofistlerle başlamıştır. Onlara göre
bilgi önceden var olan ve bulunması gereken bir şey değildir. İnsan bilgiyi, hakikati tıpkı varlıkta olduğu gibi bizzat kendisi kurar ve üretir. Bilgiyi kendi yararı ve ihtiyaçları doğrultusunda şekillendirir. Onu pratik yaşamın nesnesi haline getirir ve bilginin toplumsal bakımdan başarı ve mutluluğu sağlamasını amaç edinir. İnsanın herşeyin ölçüsü olduğu, yani bilginin insandan yola çıkılarak açıklanmaya çalışıldığı bir bilgi anlayışı hâkimdir. İnsan-merkezcilik olarak nitelediğimiz bu anlayış Sofistler’in sadece bilgi değil, varlık görüşünü de belirtir. Zira varlığın algısı da kişiden kişiye değişmektedir. Öyleyse, Sofistler başta varlık ve bilgi olmak üzere evrendeki tüm olguları insandan yola çıkarak açıklamaya çalışır. Bu nedenle de kesin ve genel-geçer bir bilgi mümkün değildir.

Yeniçağda, René Descartes (1596-1650) ile birlikte, bilgi akıl sahibi varlık
olarak insanla doğayı karşı karşıya koyan özne-nesne ilişkisine dayalı olarak tanımlanır.

K.Marx (1818-1883)’a göre, bilgi ekonomik altyapı, üretici kuvvetler ve üretim
ilişkileri arasındaki karmaşık bir diyalektiğin sonucunda ortaya çıkmaktadır.

Gurvitch şöyle gruplandırmıştır: 

Kültürel Katmanlar
1. Ekolojik ve Morfolojik
Yüzey
2. Toplumsal Örgütler
3. Toplumsal Örnekler
4. Kollektif Davranışlar
5. Toplumsal roller
6. Toplumsal tutumlar
7. Toplumsal Simgeler
8. Yaratıcıve yenileştirici
kollektif davranışlar
9. Toplumsal fikir ve değerler
10.Toplumsal zihinsel haller

Toplum, Grup, Biz, Başkası Bilgisi: Gurvitch’e göre, hiçbir sosyal ortam
bu bilgi tipi olmadan anlaşılamaz. Zira bu bilgi sosyal ortamı meydana getiren bir bilgidir. Böylece burada bilgiyle sosyal gerçeklik arasındaki ilişkinin
tek yönlü olmadığı da ortaya çıkmaktadır. Toplumsal gerçeklik kendi başına üretilen ve iletilen, anlamı bu iletişim sistemleri içinde ve aracılığıyla
oluşturulan bir şey olduğunu belirtmektedir.

Birinci dereceden bilgi diğer bilgi türlerine temel olan bilgidir. Bu bilgi de ancak dış dünyanın algısal bilgisidir. Dış dünyanın algısal birliğinin duyumsanır, olduğunu söylemiştik. Burada söz konusu olan mükemmellik açısından derecelendirme değildir. Zira bu duyumsanır bilgi tikelin bilgisidir. Her duyu organı kendi nesnesine uygundur. Yani göz görebilir, kulak işitebilir. Ayrıca algısal bilgi sınırlıdır. Sınırlı oldukları için de özerk değillerdir. Örneğin; ışık yokluğunda karanlıkta göremeyiz. Bu nedenle olgunlaşmamış bir bilgi olarak da nitelendirilebilirler.

Sorokin bize üç tane kültür üst sisteminden sözeder.
Birincisi duyumsal üst sistem, ikincisi duyum-üstü ve akıl-üstü bir Tanrı, üçüncüsü ülkücü üst sistemdir. Sorokin bu sistemleri toplumlara göre sınıflandırmıştır. Ona göre, İlk Çağ kültürü ülkücü bir sistemken, Ortaçağ Avrupa kültüründe de düşünsel üst sistem egemendir. On altıncı yüzyıldan itibarense artık duyumsal üst sistem egemendir. Bu düzeyleri bilgi türlerine uyarlarsak, ilkçağda mitosların, ortaçağda dinsel bilginin, modern çağdan itibaren teknik ve bilimsel bilginin hakim olduğu görülecektir

Bilincin oluşturduğu katman

Toplumsal Örnekler