KÜLTÜR TARİHİ - Deneme Sınavı - 3

Italyan hümanizminde yazar Dante Alighieri (1265-1321) bir başlangıçtır. Bu nedenle Ortaçağdan çok Rönesans düşüncesine yakındır. İnsanın tutkularını, çelişkilerini, toplumdaki sıkıntılarını eserlerinde işlemiş ve skolastik eğitime ve ruhban sınıfının liderlerine eleştirel bakış açısıyla bazı çevrelerden tepki almıştır. Toskana dilinde yazan Dante’nin İtalyan diline katkısı büyüktür.

Soylu bir aileden gelen Pico della Mirandola (1463-1494) hümanizm idealini özetleyen İnsanın Onuru Üzerine (De hominis dignitate) adlı kitabında din, felsefe, doğa felsefesi üzerine görüşlerini özetler. Kitapta öne sürdüğü savlar Platon, Neoplatonizm, Aristoteles ve Hermetik görüşlerle bireyin özgür iradesi, kendini ve doğayı keşfi, bireyi birey yapan özellikler ve mutlak realite kavramlarını içerir.

Siyaset felsefesi, toplum yönetimi konusunda ilkleri ortaya atan Floransa’da, aynı zamanda yönetici, diplomat, oyun yazarı olan Machiavelli (1469-1527) siyasetbilim alanında önemli bir isimdir. Medicis ailesinin Floransa’da yönetimde olmadığı 1498-1512’de görevde bulunan Machiavelli, siyasi ve politik gücün temellerini irdelediği kitabı Prens (Il Principe)’i yazar.

Rönesans döneminin başlangıcında, İtalyan sanatçılar Ortaçağın durağanlığını yıkarak, Klasik sanat üsluplarına geri dönüşle bu çağın dünya görüşüyle özdeşleşen sanat eserleri ortaya koymuşlardır. Bu dönem sanatçılarıyla ilgili bilgileri ve yorumları
kendisi de bir sanatçı olan sanat galerisi yöneticisi Giorgio Vasari’nin (1511-1574) sanatçıların hayatını kaleme aldığı Sanatçıların Hayatı (Le Vite de’ più eccellenti pittori, scultori, ed architettori) (1550) adlı eserinden edinmekteyiz.

Resimde Masaccio’nun gerçekleştirdiği yeniliği Filippo Brunelleschi (1377-1446) mimari alanda gerçekleştirir. Floransa’da Pazzi Kilisesi için tasarladığı kubbe, kendisinden önce süre gelen Gotik tarzın tam karşıtıdır. Yapının ön cephesini klasik dönem tapınak mimarisi etkisinde düzenleyip sütun, paye ve kemerleri kullanması bu çağın mimari uygulamasında kendi tarzının bütünsel örneğidir.

İngiliz filozof, bilim adamı, hukukçu, Francis Bacon (1561-1626), bilimsel metodolojinin temellerini atar. Başsavcı olarak görev yaptığı dönemde yazdığı eserler nedeniyle kariyeri sona ermiştir. Bilimsel yöntem ve şüphecilik üzerine savları günümüze dek etkili olmuştur. Bireyin doğa gözlemcisi olması gerektiğini vurgulayan Bacon, sorgulamaların deneylerle kavranması ilkesini savunur.

Avrupa’nın güç dengelerinin değişmesiyle ortaya çıkan yeni kapitalist anlayışın etkileri, yeni iş kolları, işçi kesimi, çalışma koşulları ve ticarette görülür. İlk kez Adam Smith (1723-1790) tarafından adlandırılan Merkantilizm kavramı 16. yüzyıldan itibaren 19.yüzyıla dek sürecek olan bir dönemin başlangıcını oluşturur. Merkantilizm, “ticari sistem” ya da “sınırlayıcı sistem” olarak literatüre geçmiş olsa da, sadece ticaretle sınırlı kalacak şekilde tanımlanmamalıdır, çünkü Avrupa’da 18.yüzyılın sonunda liberal düşüncenin de egemen olduğu evrede, ulus-devletlerin kurulmasına etkileri olmuştur

Alman rahibi ve Wittenberg Üniversitesi’nde felsefe ve ilahiyat (teoloji) profesörü Martin Luther (1483-1546) Protestan Reform Hareketini başlatan kişidir. 1517’de yayınladığı Disputatio pro declaratione virtutis indulgentiarum adlı Doksan Beş Maddeden oluşan tezinde, Katolik dininde bireyin cezalandırılması ve günahlarından arınması ilkesine bağlı konular önemli eleştiri konusudur. Özellikle, bireyin para ödeyerek günahlarından arınması ilkesi ve uygulaması, dindar ve teoloji okumuş bireylerin karşı çıkmasıyla Reform Hareketi başlar ve bu süreç Luther’in tezinin haklılığını gösterir.

Yüzyıl Savaşlarının sonu, 1492, Avrupa’da yeni bir sosyal, ekonomik ve siyasi dönemin başlangıcı olarak kabul edilir.

Matbaanın bulunması (1450), İtalya Rönesansının etkilerinin kuzeye yayılmasını ve Kuzey Rönesansı’nın genişlemesini sağlamıştır.

Osmanlı İmparatorluğu’nda gayrimüslim vatandaşlar İstanbul’da 1493’de ilk matbaayı kurar. 16. yüzyılda gelişen matbaa sanatı teknikleriyle baskılar yaparlar.

İtalyan hümanizminde yazar Dante Alighieri (1265-1321) bir başlangıçtır.

Bir diğer önemli hümanist isim, İtalyan şair, yazar Giovanni Boccaccio (1313- 1375), Decameron adlı eserinde 1348’de kara veba ile yıpranan Floransa’da asil ve zengin ailelerinin hayatlarını kaleme almıştır.

Venedikli sanatçı Gentile Bellini (1429-1507) İstanbul’a, 1479’da, Osmanlılarla diplomatik ilişkilerin güçlendirildiği dönemde gelir ve Fatih Sultan Mehmet’in portresini yapar.

I. François ile Kanuni Sultan Süleyman arasında 1536’da Fransız-Osmanlı İttifakı kurulur. Bu ittifak ideolojik olmayan ancak ilk defa bir Hıristiyan ve bir Müslüman lider arasında yapılan ittifak özelliği taşır.

Denemeler’de, “Ben kitabımı nasıl inşa ettiysem kitabım da beni inşa etti” diye yazar. Septik (şüpheci) düşünceyi benimseyen Montaigne, akıl gerçeğe erişse bile, kesin bilgiye sahip olamayacağını ifade eder.

Floransa kent devleti XIII. YY.lın sonunda ticaret ve ekonominin değişimi sonucunda güçlü bankacılık sistemi oluşturmuştur.

Hristiyanlığın Avrupa'da kabul edilmesi Rönesans döneminden çok önce olmuştur.

Tüm toplumu ilgilendiren ve eğitim hakkının sadece aristokrat ve din adamlarına özgü olmaktan çıkaran  eğitim reformununu Hümanizma olarak tanımlarız.

Masaccio'dur.