KÜLTÜR TARİHİ - Deneme Sınavı - 4

On altıncı yüzyıl Almanya’sında dini sömürüye karşı gerçekleşen Protestan Reform Hareketi, Papalığa verilen vergi ve kilisenin sağladığı gelirlere karşı reaksiyonun sonucudur. Reform hareketlerini Katolik Kiliseye karşı dinde yenileşme hareketleri olarak da görülebilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Özellikle 15. yüzyılda İtalya’da ticaretin de etkisiyle gelişen kent devletleri (Floransa, Venedik, Milano, Napoli, Roma; Papalık Eyaletleri) farklı yönetim ve üretim güçlerine sahiptir.

Bu yıllarda İtalya’da sanatçıları himayesine alan mesenler yaygındır. Floransalı Medicis ailesi Verrocchio ve Boticelli’yi; Milan dükü Leonardo da Vinci’yi; Papalık Michelangelo’yu desteklemiştir.

Italyan şair, yazar Giovanni Boccaccio (1313-1375), Decameron adlı eserinde 1348’de kara veba ile yıpranan Floransa’da asil ve zengin ailelerinin hayatlarını kaleme almıştır.

Soylu bir aileden gelen Pico della Mirandola (1463-1494) hümanizm idealini özetleyen İnsanın Onuru Üzerine (De hominis dignitate) adlı kitabında din, felsefe, doğa felsefesi üzerine görüşlerini özetler.

Masaccio, Floransa, Santa Maria Novella Kilisesi’ndeki fresko tekniğinde yaptığı duvar resminde (1426-1428) ünlü eseri Kutsal Üçlü (baba-oğul-kutsal ruh)’de çağın derin perspektif anlayışını mimari kompozisyon içinde verir.

Alman Georgius Agricola (1494 -1552), yazdığı kitapla mineralojinin babasıdır.

Erasmus araştırmacı bir kimliğe sahiptir. İnsanın zihninde oluşturduğu ve değişmez kabul ettiği durumlara tepki gösterir. Çağın din görüşü ve ruhban sınıfı hakkında da irdemelerde bulunur. Deliliğe Övgü (Lat. Encomium Moriae) adlı eseri hiciv ve ironi tarzında bir eser olup bireyin eleştirel düşünce biçimini irdeler.

İngiliz filozof, bilim adamı, hukukçu, Francis Bacon (1561-1626), bilimsel metodolojinin temellerini atar. Başsavcı olarak görev yaptığı dönemde yazdığı eserler nedeniyle kariyeri sona ermiştir.

İlk kez Adam Smith (1723-1790) tarafından adlandırılan Merkantilizm kavramı 16. yüzyıldan itibaren 19.yüzyıla dek sürecek olan bir dönemin başlangıcını oluşturur.

Dante’nin İlahi Komedya (Divina Commedia) adlı eseri dünya edebiyatının başyapıtlarındandır. Eser bir komedi değil, bireyin evrendeki konumu üzerine Dante’nin bakış açısıdır.

Hümanizmin bir başka önemli etkin ismi Francesco Petrarca (1304-1374) ve öğrencileridir. Aslen şair ve dilbilimci olan Petrarca’ın da İtalyan dili ve gramerine katkısı büyüktür. Şairin, Homeros’dan etkilendiği gözlemlenmektedir. Eserlerinde iyi bir yaşamın ve insanın bu yaşamda kendisinin farkındalığında olması düşüncesi egemendir.

Erasmus’un kitabını ithaf ettiği yakın arkadaşı İngiliz devlet adamı, hukukçu ve yazar Thomas More (1478-1535) dönemin ileri gelen hümanistlerindendir. VIII. Henry’nin Papa’dan bağımsız olarak İngiliz Kilisesinin başına geçmesini eleştirdiği için idam edilir. 1516’da yazdığı Ütopya adlı kitabı hayali bir adada yaşayan bireylerin yaşamlarını konu edinir, ama aslında İngiltere halkına ve yönetimine yöneltilen bir eleştiridir.

Thomas More (1478-1535) dönemin ileri gelen hümanistlerindendir. VIII. Henry’nin Papa’dan bağımsız olarak İngiliz Kilisesinin başına geçmesini eleştirdiği için idam edilir. 1516’da yazdığı Ütopya adlı kitabı hayali bir adada yaşayan bireylerin yaşamlarını konu edinir, ama aslında İngiltere halkına ve yönetimine yöneltilen bir eleştiridir.

Jan Van Eyck (1389- 1441) kuzey resim sanatında gerçekçiliğin uygulayıcısıdır. Arnolfini’nin Evlenmesi adlı eserinde gerçekliği detaylarda vererek yağlıboya tekniğini geliştirdiği gözlemlenir. Eserde tüccar Alnolfini ve karısının evlenmelerinin temsili dışında odada bulunan her detay tuvale yansıtılmıştır.

John Calvin (1509-1564) görüşleri nedeniyle ülkesinden ayrıldıktan sonra Luther’in savlarını İsviçre Kilisesi için uyarlayarak Kalvinizmin temellerini atar. Cenevre’de 1536’da yazdığı Hıristiyanlığın Kuramları adlı eseriyle Tanrı’nın mutlak hâkimiyetinin kabul edilmesini önerir. Bireylerin cennetle ödüllendirileceği konusunu, Tanrı’nın bireye belirlediği yazgı ile tayin edilebileceği savını ileri sürer. Kalvinizm bir mezhep olarak ilkin Cenevre’de daha sonra Hollanda, İskoçya, Almanya ve Fransa’da kabul görür.

Merkantilizm kavramı 16. yüzyıldan itibaren 19.yüzyıla dek sürecek olan bir dönemin başlangıcını oluşturur. Merkantilizm, “ticari sistem” ya da “sınırlayıcı sistem” olarak literatüre geçmiş olsa da, sadece ticaretle sınırlı kalacak şekilde tanımlanmamalıdır, çünkü Avrupa’da 18.yüzyılın sonunda liberal düşüncenin de egemen olduğu evrede, ulus-devletlerin kurulmasına etkileri olmuştur.

Leonardo da Vinci bir başyapıt sayılan Son Akşam Yemeği (1495- 1498) adlı eserinde İsa’yı ana figür olarak betimleyen sanatçı, havarileri İsa’ya doğru dönmüş veya ona bakan şekilde ifadelerini resmederek, o anda yaşanan duyguyu yakalamaya çalışmıştır.

Johannes Gutenberg’in Mainz’da ilk uygulamasını yaptığı metal harflerle basım tekniği, 1455’de İncil’in basılmasını, daha sonra da farklı dillere çevrilmiş kopyalarının basımını sağlamıştır. Kısa bir sürede Avrupa’ya ve hatta Doğuya yayılan bu etkiyle, Osmanlı
İmparatorluğu’nda gayrimüslim vatandaşlar İstanbul’da 1493’de ilk matbaayı kurar. 16. yüzyılda gelişen matbaa sanatı teknikleriyle baskılar yaparlar.

İtalya’da yeniden doğuşun yaşandığı ilk kent Floransa’dır. Floransa, 15. yüzyılda Ortaçağda sanatı destekleyen ve çoğu kiliseye hizmet veren belli alanda uzmanlaşmış
kişilerden oluşan zanaatkârların korunduğu lonca sistemini ticari loncalar (arti) olarak sürdüren bir kenttir. Ekonomik gücünü Ortaçağdan beri elinde tuttuğu yün loncasıyla sağlar. 15.yüzyılla birlikte bankacılık sistemiyle güçlenen kentte, yönetimde de etkin olan zengin Floransalı aileleler (Strozzi, Bardi, Tornabuoni, Pazzi ve Medici aileleri) önemli katkılarda bulunurlar.