KÜLTÜR TARİHİ - Deneme Sınavı - 17

Araştırmacılık, tarih anlayışının değişmesi, sömürgecilik ve yeni üretim biçimleri daha önceden var olmayan yeni sosyal ve insani bilimleri ortaya çıkardı. Bunlardan biri sosyoloji diğeri antropolojidir.

Modern estetik anlayışın temellerini atanlardan biri de Charles Baudelaire (1821 - 1867) olmuştur. Sanatsal bir yapıtın estetik değeri olması için onun sadece güzeli yansıtması gerekmediğini, çirkinin de estetik bir kategori olduğunu ileri sürmüştür.

Balyan Ailesinin fertleri mimarlık, mimari süsleme ve mimari eylemin örgütlenmesi gibi konularda saraya hizmet vermekteydi.

Şinasi batılı formlarda şiir ve oyun yazan ilk edebiyatçı olmuştur.

Napolyon döneminde (1799-1815) altüst olan Avrupa haritası, 1815’de Viyana Kongresiyle Fransa’nın 1792 sınırlarına çekilmesiyle düzelir ve buna paralel olarak, Rusya, Avusturya ve Prusya’nın oluşturduğu Kutsal İttifak (1815) mutlakiyetçi rejimlerini korumak düşüncesindedir.

Romantizm, müzikte Mendelssohn, Schubert, Chopin, Liszt, Brahms, Schumann gibi isimlerle müzikal form, armoni, ritim, tını renkleri, yorumlama ve çalış teknikleri ve anlayışları açısından köklü değişimler getirmiştir.

Modernite ise, özünde düz hat üzerinde ilerleyen bir gelişme değil, Rönesans’tan beri Avrupa kültür tarihinin geliştirdiği sistematik bir süreçtir. Modernite, kendi başına tarihsel, politik veya sosyolojik bir kavram olmamakla beraber geleneksel olana ve geçmifl kültürlere karşşı duran ve mentalite değişikliğini öne ç›karan bir kavramd›r. Coğrafi bölgelere ve farklı kültürlere göre değişik zaman dilimlerinde ve o bölgelerin veya toplumsal yap›n›n koşullar›na göre ortaya ç›ktığından farkl› modernite biçimlerinden söz edilebilir.

Sosyal, politik ve ekonomik durumlar ve bunlar›n sonucu ortaya ç›kan radikal değişiklikler, eskiyi ve geleneksel olan› reddeden bir anlayışı ortaya ç›kard›. Sorgulanamayan otorite anlayışı değişti, kana bağl› bir yönetici s›n›f yerine demokratik seçim sistemine bağl› bir idare biçimi geldi; ayd›n ve bilgili, kendi gelece¤ine sahip ç›kabilen, girişimciliği sonucu para kazanan bir s›n›f oluştu; din ve devlet işleri birbirinden ayr›ld›; teknolojinin gelişmesiyle “ilerleme” ve “gelişme” kavramlar› sürekli yayg›nlaşarak giriflimci orta ve üst orta s›n›f›n tek amac› haline geldi. Ak›lc›l›ğa, bilgiye, geçmifli redde, gelece¤e ve teknolojiye güvenen, kadere değil bireyin kendi gücüne ve gelece¤ini biçimlendirebilece¤ine inanan toplumsal bir yap› gelişti. Ama bununla birlikte bu kesim, nüfusu h›zla artan kentlerde yoğunlaşmaktaydı ve çalıştırdığı işçi kesimi de kentlerde yaşamak durumundayd›. Bu da konut ve sağl›k gibi sorunlar›n ortaya ç›kmas›na neden oldu; işsizlik büyüdü; h›rs›zl›k ve suç oran› artt›. Kentlerin eski dokular›n› korumalar› zorlaşt› ve bu nedenle yeni kurulan işçi mahalleleri, ortaya ç›kan yeni çalışma saatleri, izin günleri, yaz tatilleri gibi iş gücünün yeniden örgütlenmesi gerekti. Kentlerin görünümü de değişmeye yüz tuttu.

Charlie Chaplin’in “Modern Zamanlar” filmi bu bak›mdan modernleşmenin olumsuz yanlar›n› eleştiren büyük bir yap›tt›r.

Yeni Bilimler: Sosyoloji, Arkeoloji, Antropoloji, Sanat Tarihi Araştırmac›l›k, tarih anlayışın›n değişmesi, sömürgecilik ve yeni üretim biçimleri daha önceden var olmayan yeni sosyal ve insani bilimleri ortaya ç›kard›.

Sembollerle (örne¤in kuru yapraklar ölümü, ilkbahar aşkı simgeler) düşünerek coşku ve heyecan yaratmak mümkündür. Fransa’da Baudelaire’in öncülüğünde gelişen bu ak›m, imgelerle, metaforlarla insan hayat›n›n ve varoluşunun aktar›labileceğini savunarak, sembollerle yüklü, gizemli, örtülü ama anlaşıl›r yeni bir şiir dilinin mümkün olduğunu göstermiştir.

Reformlar içerisinde en önemlisi Osmanl› devlet yap›s›n› radikal biçimde değiştirecek olan Tanzimat ve Islahat hareketleriydi. Mustafa Reşit Paşa’n›n düzenlediği Tanzimat kimi tarihçilere göre Avrupal› güçlerin etkisiyle ilan edilmiş, d›şar›dan gelen bir eylemdir. Kimi tarihçilere göre ise Osmanl› yöneticilerinin ve uleman›n içinden zaten gelişen bu hareket, dış etkenlerle birleşmiştir. Her iki durum geçerli de olsa, değişimin modeli Frans›z Devrimiyle ortaya ç›kan modernleşme hareketlerinin sonucu var olan hukuksal sistemdir.

Toplumsal yap›daki sosyal eşitsizliği hiciv tekniğiyle göstermeye çalışan sanatç›lar ortaya ç›kt›. Bunlar resim değil çizginin dilini kullanarak, figürlerin göze batan özelliklerini abartarak, çabuk anlaşılabilir siyah-beyaz desenler ve bunlar›n anlattığı k›sa f›kralarla toplumsal eleştirilerini gösterdiler. Daumier hem karikatürleri hem de karikatür tarz› yaptığı heykelleriyle bu konunun öncüsü oldu.

Ayr›ca Ayd›nlanma düflüncesinin esas çizgilerini de unutmamam›z gerekir. Ayd› nlanma düflüncesi, Tanr› fikrini reddetmese de dünyan›n nas›l olufltu¤unu araflt› ran deneysel bir ak›lc›l›¤› ön planda tutuyordu. Dolay›s›yla araflt›rmalar tanr›y› reddetmek için de¤il tanr›n›n evreni yaratma biçimlerinin özünü daha iyi anlamak için yap›lmaktayd›. Newton‘un yerçekimi yasas›, Descartes’›n bilgi felsefesi, John Locke’un bilginin ampirik yöntemlerle ve duyularımızla elde edilebileceğini savunması düşünce dünyasının yenilikleri arasındaydı. Fransız düşünürler Jean Jacques Rousseau’nun, Voltaire’in, Montesquieu’nün siyasal yönetim, özgürlük, dini bağnazlık, yasalar konusunda yazdıkları Fransız Devrimine öncülük etmişti.

Buharlı makinenin yaygınlaşmasıyla gemi yapımı gelişir; makineleşme hızlanır; tekstilde yeni donanımlar üretilir; metalürjide yeni malzemeler üretilir; elektrik, kimya, demir çelik, otomobil anahtar sektörler arasında yer alır; büyük savaşlar olmadığı için uluslararası politika nispeten dengelidir; bu denge ekonomik hayatta da kendini gösterir;

19. yüzy›l yeni bir edebi türün do¤ufluna tan›kl›k eder. Bu tür romand›r. Bireyin yeni düzen içerisinde farkl› bir konumda ortaya ç›kmas›, roman›n do¤mas›na neden oldu. Victor Hugo, Balzac, Stendhal, Flaubert, Dostoyesvki, Tolstoy gibi ünlü roman yazarlar› bu yüzy›lda eserlerini verdiler.

Bu yeni görme biçiminin oluşmasında gerçeklik kavramının değişmesi, yeni ortaya ç›kan teknolojilerin görme biçimlerinde sadece göz değil, fakat mercek aracılığıyla da görmeyi sağlaması (fotoğraf), dolayısıyla gerçek olanın anlık olarak belgelenebilmesi ve bunun iç dünyadaki alg›lamayla verilmesi ressamlar için önem kazandı. Dolayısıyla, izlenimci resimde, hem teknik olarak kompozisyon, renkler ve fırça darbeleri gibi fiziksel özellikler değişti, hem de ele al›nan konularda büyük değişiklik oldu. Paris kentsoylusu artık resimlerdeydi.