KÜLTÜR TARİHİ - Deneme Sınavı - 26

18. yüzyıl aynı zamanda ünlü besteciler (kompozitör) çağıdır. Barok anlatım özellikle müzikte büyük bir ekol olmuştur. Çok geniş bir çerçeveye yayılan barok müzik, doruk dönemini başta Johann Sebastian Bach olmak üzere Vivaldi, Scarlatti, Telemann, Haendel gibi müziğe yön veren bestecilerle yaşamıştır.

İtalya’da Barok müziğin önemli ismi Antonio Vivaldi’dir (1678-1741). Ünlü eseri “Mevsimler”, doğa olaylarının müzik diline tercümesidir ve sonuçta insan düşüncesine ve estetik dünyasına seslenir.

Fransa kraliyet sarayı Versailles büyüleyicidir ama 20 milyona yakın Fransız da savaş felaketini yaşamıştır; ülke krizler yığınıdır; tarımda hasat son derece kötüdür, ağır vergiler süregitmektedir ve haliyle kötü beslenme, salgın hastalıklar (1720 Akdeniz Veba Salgını), açlık ve erken ölümler yaygındır.

Kentler, iktidar ve güç odağıdır; zenginlerin ve nüfuz sahibi kişilerin malikânelerinde yaşadığı merkezlerdir. Saray çevresi ve iş adamlar›, şirket ve birlik temsilcileri de kentte ikamet ederler. Bunlar özellikle tekstil alanında işverenler, büyük toprak sahipleri, serbest meslek sahipleri, özel yüksek maaşlı yöneticilerdir. Kentlerde belli bir zanaat kesimi de vardır ama bu kesim mali zorluklar karşısında her an iflas edebilir ya da atölyelerini kapatmak zorunda kalabilirlerdi.

Öncelikle Isaac Newton (1643-1727) evrensel çekim yasası, astronomi bilimi alanında çağının ve sonraki yüzyılın düşüncesini derin boyutta etkileyecektir.

Yüzyılın en önemli iktisat kuramcısıdır. Ulusların Zenginliği (1776) adlı çok önemli eseri ekonominin ve ekonomi politiğin bir disiplin olarak ortaya çıkmasını ve sistematikleşmesini sağlamıştır. Kitap yayınlandığında serbest ticaret anlayış yani sermayeci bakış açısı yavaş yavaş yaygınlaşmaktadır. Smith kitabında devletçi yatırımlara son vererek bireysel yatırımlara öncelik verilmesini savunur. Ona göre üretim gücünün artması iş bölümünün gelişimine bağlıdır. İş bölümünü belirleyen pazardır ve pazarın büyüklüğü ve canlılığı paranın geniş çaplı kullanımıyla olasıdır. Sanayi ve ticarette kentlerde oluşan pazar, kırsal kesimdeki hayat koşullarını da değiştirecek, iş geliştikçe daha çok iş alanı açılacaktır.

Kral XVI. Louis’nin yönetiminde bireysel özgürlüklerden söz etmek olanaksızdır, polis istediği kişiyi tutuklamakta ve Bastille Hapishanesi adalet denetiminden yoksun haksızca hapsedilen insanlar ve aydınlarla doludur. XV. Louis kitapları yaktırır. Halkın açlıktan kırıldığı yıllarda kraliçe Marie-Antoinette’in ziyafetleri ün salar.

İtalya’da, yaylı çalgı yapımıyla dünyada benzersiz bir ekol yaratan Antonio Giacomo Stradivari, (1644-1737) kısaca Stradivarius bu dönemde yaşamıştır. Özellikle bugün paha biçilemeyen kemanları ve viyolonselleriyle ünlü olan Stradivarius, yaylı çalgı yapımında gerek yapım tekniği gerekse boya tekniğiyle erişilemeyen bir mükemmelliğin yaratıcıdır.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Krallık rejimleri güçlerini 18. yüzyılda da devam ettirir. Sömürgecilik hız kazanır, Hindistan ve Amerika dünya haritasına dahil olur. Fransa kraliyet sarayı Versailles büyüleyicidir ama 20 milyona yakın Fransız da savaş felaketini yaşamıştır; ülke krizler yığınıdır; tarımda hasat son derece kötüdür, ağır vergiler süregitmektedir ve haliyle kötü beslenme, salgın hastalıklar (1720 Akdeniz Veba Salgını), açlık ve erken ölümler yaygındır. Ekonomide merkantilizmin sonuçları kendisini göstermiştir. İngiltere, daha doğrusu Büyük Britanya Krallığı, Birinci İngiliz Devrimini (1649) ve İkinci İngiliz Devrimini (1688) yaşamış bir krallıktır. Kralın yetkilerini azaltan bir anayasa hazırlanmış ve ekonomik kararlar alma yetkisi elinde olan bir parlamento oluşturulmuştur.18. yüzyıla girerken İngiltere Krallığı sömürgeleriyle daha da güçlenmiştir. İngilterede kralın yetkilerini azaltan anayasa bu duruma göre 18.yy başı değil 17. yy sonuna gelmektedir.

17.yüzyıl filozofu Descartes’la önce Fransa’da yeni bir felsefe dönemi başlar ve zaman içinde tüm Avrupa’da etki ve eleştiri alanı yaratır. Her şeyin temelini sorgulayan bu filozof, rasyonalizme dayalı bir yöntem (metot) anlayışı geliştirmiş ve aydınlanma düşüncesinde önemli bir payı olmuştur. Isaac Newton evrensel çekim yasası, astronomi bilimi alanında çağının ve sonraki yüzyılın düşüncesini derin boyutta etkileyecektir. John Locke (1632-1704) ise, insanın sistemli düşünme sisteminin sezgisel olarak değil, dünyevi deneyimlere ve yaşantılara bağlı olarak oluştuğunu; aklın insan hayatına kılavuzluk edebileceğini; krallıkların mutlak otoriter olamayacağını ve halk ile kral arasında karşılıklı güven duygusu olması gerektiğini vurgulayarak önce İngiltere, sonra Fransa Devrimlerine yön vermiştir. Liberalizmin öncü filozoflarındandır. İktisat alanında ise iki önemli isim yüzyıla damgasını vuracaktır. Bunlardan Fransız düşünür, François Quesnay ekonominin bir disiplin olarak yapılanmasında önemli bir isimdir. Ünlü “Ekonomik Tablo” adlı eserinde ekonominin yasalarını sorgulamaya girişerek ekonomiyi makro düzeyde (üretim ve üretim sektörleri, tüketim, yatırımlar, üretici ve çalışan sınıflar, gelir, istihdam) tanımlamaya çalışan ilk ekonomi bilimcidir. Bir diğer filozof İngiliz Adam Smith yüzyılın en önemli iktisat kuramcısıdır. Görüldüğü üzere François Quesnay kimya üzerine değil ekenomi üzerine çalışmıştır.

Aydınlanmayı toplumsal ve siyasal açıdan mutlak kraliyet yönetimine ve onun aygıtlarına bir tepki olarak görmek gerekir. Aslında bu tepki, insan aklının yol gösterici olarak öne çıkmasıyla, bilimsel keşiflerin ve felsefi eleştirilerin ışığında insan bilincini bilginin ışığıyla aydınlatma çabalarıyla biçimlenmiş ve hem düşünsel, hem toplumsal bir harekete dönüşmüştür. Aydınlanma hareketi içinde böylece hem Rousseau, Diderot, Voltaire gibi düşünürler, hem de ifade özgürlüğü, bilime ve toplumsal ilerlemeye duyulan güven, din ve devlet işlerinde ayrım ve bir dizi yeni ilerici düşünceler yer alacaktır.

Bu yüzyılın bir düşünce hareketi yüzyılı olması, aynı zamanda okuma yazma oranının yükselmesinde de etkili olmuştur. Bütün bu filozofları ve eserlerini insanları uyandıran yol gösterici ışık tutucu özellikte kültürel miras olarak görmek gerekir. Batı’da yayınlara hiçbir dönemde bu kadar ilgi duyulmamıştır. Sansürden dolayı yabancı ülkelerde özellikle Hollanda’da basılan yayınlar (dönemin ünlü filozofları ve yazarlarının kitapları yurt dışında basılmıştır) gizlice Fransa’da her sınıftan okur kitlesine bol sayıda ulaşır. Bir bakıma felsefe yeraltından faaliyet gösterir ve yüzyılın ortasına doğru düşünceler yavaş yavaş bir bütünlük içinde etkili olmaya başlar. Krallıkların adaletsizliklerine ve eşitsizliklerine karşı bilinçli bir muhalefet oluşumu başlar. Bu düşünürlerin çok okunmasını ve ilgi odağı olmasını sağlayan yanları ise kuşkusuz onların felsefeyle edebiyat arasında bir yer tutmuş olmaları ve zaman zaman ikisini bağdaştırarak toplumla ve insanla ilgili sorunları birlikte ele almalarıdır.

Aydınlanma düşüncesi siyasal açıdan dünya tarihinin en önemli birkaç olayından biri olan Fransız Devrimiyle vücut bulur. Fransız Devrimi ulusal nitelikle bir devrim olarak kalmamış, bütün insanlığı etkilemiştir. Özünde özgürlük eşitlik kardeşlik düşüncelerinin varlığı ve bunların insan hayatının temel gereksinimleri olarak tanımlaması ve bu ilkelerin özümsenmesi özelliğiyle tüm insanlığın haklarını savunması açısından önemlidir. Fransız halkının ortaya koyduğu bu irade sonraki yüzyılda diğer halkları derinden etkileyecektir. Fransız Devriminin akışı, isyanlar, ardı ardına değişen meclisler, çok önemli kararlarla doludur. Fransız devriminde Aristoklar köylülere değil aksine genel olarak köylüler aristoklara saldırmışlardır.

Soru kitaptaki metni aynen sorduğu için hatırlama düzeyindedir

Dönemin baskın sanat eğilimi barok stildir. Barok anlatımda, varlıkların güzelliği karşısında duygulanmayla gelen etkileşimin ifadesi önemlidir: Barok anlatım bu etkileşimi ince ayrıntılarıyla, göz alıcı biçimde, tüm gösterişiyle ve görkemliliğiyle dile getirir ve haliyle, abartmalı bir biçimselliği de öne çıkarır. Barok anlatım müzik, mimari başta olmak üzere sanatın birçok dalında etkili olmuştur. 18. yüzyıl aynı zamanda ünlü besteciler (kompozitör) çağıdır. Barok anlatım özellikle müzikte büyük bir ekol olmuştur. Campra ve daha sonra Rameau gibi önemli bestecilerin eserlerine kapılarını açar. Bu bestecilerle, müzik tarihinde armoni bilgisinde büyük bir gelişim yaşanmış, melodi ağırlık kazanmış, disonansın artmış ve ayrıntılı süslemelerle duygu devinimleri yaratmak müzik dünyasını sarıp sarmalamıştır. Barok anlatıma renk ve ifade zenginliğiyle duygusallık ve duyarlılık katmaya çalışan, zarif ve inceliğe önem veren anlayış ise Rokoko üsluptur. Duyarlık ve incelik dolu bu müzikal yaklaşıma “galant stil” denir. Ancak sonraki yüzyıl bestecileri barok müzikteki anlatım sınırlılığını keşfederek müziğe yeni bir yön vereceklerdir.

Amerika Birleşik Devletleri’nin doğuşunda İngiltere Krallığı’nın güttüğü vergi politikası çok etkili olmuştur. Yüksek olan bu vergiler yanında, İngiltere kolonilerinin rahatlığı, yaşam düzeni, zenginliği imrendirici boyutlardadır. Sömürgeci anlayış, hem Kuzey hem Güney Amerika sömürgelerinde yaygınlaşarak örgütlenecek, yerli halkı da içine alan ticari şirketler kurarak ekonomiye egemen olacaklardır. Güney Amerika’da ise bazı yerli halk kendi kültürlerine bağlı kalarak aynı zamanda beyaz kolonilerin egemenliğine bağlı kalınabileceğini kabullenmişler ve yerli halkın hakları için mücadele etmek hayatlarının bir parçası olmuştur. 1640’da Portekiz’in İspanya Krallığı’na karşı bağımsızlığını kazanmasıyla Brezilya da Portekiz sömürgesi olur. Zengin altın ve maden yataklarıyla ünlü bu ülkede bağımsızlık hareketleri 1789’da başlamış ama ancak 1822 yılında bağımsızlığını kazanmıştır. Ülkede 1775’de Kızılderili köleliği yasaklanmıştır. (Ama bununla birlikte, ülkeye Angolalı köleler getirilmeye devam edilmiştir.)

İngiltere Devrimleri (1649 ve 1689) toplumsal ve siyasal hayatta önemli değişimler getirir ve haliyle Avrupa’yı etkisi altına almaya başlar. Sanayileşmeye doğru atılan adımda ilk makineler (dokuma ve hasat maki¬neleri) yapılır; daha sonra bunu buharlı makine, buharlı tren, otomobil, telgraf, pa¬raşüt izleyecektir.

Isaac Newton (1643-1727) evrensel çekim yasası, astronomi bilimi alanında çağının ve sonraki yüzyılın düşüncesini derin boyutta etkileyecektir. Yerçekimi yasasıyla ağır cisimlerin yeryüzüne doğru çekilişini, deniz sularının aya doğru çekilişini, gezegenlerin güneşe doğru çekilişini açıklaması dünya düşünce tarihinde önemli bir aşamadır. Bunun yanında hareket yasaları ve ışığın prizmadan geçirilmesi konusunda, optik çalışmalarıyla ve matematikte türev ve entegral kâşifi olarak bilim dünyasına damgasını vurmuştur.