KÜLTÜR TARİHİ - Deneme Sınavı - 31

Fransa’da ilk demiryolu, kendi kendine hareket eden ilk araç ilk otomobil yapılır. Yüzyıl aynı zamanda ilk paraşüt ve telgrafla tanışır. Ayrıca, ilk gaz lambaları, ilk asansörler, ilk katlanan şemsiyeler, yağmurluklar, duvar saatleri, baskül, mayonezli sos, şekerpancarından elde edilen şeker, kauçuk boru, ilk temizlik deterjanları, ilk gıda konserveleri bu yüzyılın harika buluşlarıdır. 

Sanayi devriminin ilk öğeleri 18. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Bunu hazırlayan etmenlerin başında ticaretin büyümesi, deniz taşımacılığında gelişmeler, bilimsel buluşların getirdiği yeni teknikler gelir. İngiltere bu konuda başrolü oynar: Sömürgeciliğe hızlı başlamıştır; denizaşırı taşımacılıkta birincidir; ülkedeki sermaye birikimi güçlüdür. Doğru cevap B'dir.

Bordeaux asillerinden olan, bağcılık ve şarapçılıkla da uğraşan Montesquieu İngiliz hayranlığıyla tanınır.

Fransız Devrimi sonrası Fransa’nın gururu olan Jean-Jacques Rousseau (1712- 1778) genelde filozof olarak bilinir. Oysa düşünür olma kimliği yanında, usta bir müzisyen ve edebi yazardır. Doğru cevap C'dir. 

Rousseau’nun “Emile” adlı eseri ise bir eğitim kuramı kitabıdır. Bu kitap insan hayatında eğitimin yerini yetkin biçimde gören ilk kitaplardan kabul edilir. Doğru cevap B'dir.

Siyasetten estetiğe, edebiyattan ansiklopediye birçok türde önemli kitaplar yazan ve özellikle eleştiri mantığıyla dikkat çeken Diderot (1713-1784) maddeci ve ateist olmasıyla ünlüdür. Robinson Crusoe ise İngiliz yazar Daniel Defoe’nin 1719’da yayımladığı bir eserdir. Doğru cevap D'dir.

Bu yüzyıl sanayi ve tarım girişimlerinin canlandığı bir yüzyıldır. Özellikle İngiltere (Büyük Britanya) bu konuda öncüdür. Ticari ilişkiler hızla artar, merkantilist ekonomi yerleşik düzen alır; hem dış ticaret hem iç pazar büyür ve buna bağlı olarak karayolu ve deniz taşımacılığı modernize edilir, şirketler artık Asya’ya dek bağlantılar kurabilmektedir. Nitekim ilk sanayileşme izleri de İngiltere’de makine ve tekstil alanında başlar. Ayrıca zengin sömürge toprakları yeni ekonomik çıkarlar ve kaynaklar sağlayacaktır.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Bilindiği gibi, Amerika’nın ve Afrika’nın sömürgeleştirilmesi sonrası İspanyol, Hollanda ve Fransız kolonilerine yoğun göçler başlamıştır. Örneğin 2 milyona yakın Portekizlinin ve beş yüz binin üzerinde İspanyol’un Güney Amerika’ya; yaklaşık üç yüz elli bin İngiliz’in ABD’deki İngiliz sömürgelerine, yine bir buçuk milyon İngiliz’in Jamaika ve diğer Afrika ve Okyanus sömürgelerine, bir milyonun üzerinde Fransız’ın da Martinik, Guadeloupe gibi denizaşırı kolonilere göç ettiği bilinmektedir. Tabii önemli bir miktarda Hollandalı da kendi kolonilerine göç etmiştir.

Buradan da anlaşılacağı üzere Almanya'nın henüz uzak diyarlarda kolonileri bulunmamaktadır. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

17.yüzyıl filozofu Descartes’la önce Fransa’da yeni bir felsefe dönemi başlar ve zaman içinde tüm Avrupa’da etki ve eleştiri alanı yaratır. Her şeyin temelini sorgulayan bu filozof, rasyonalizme dayalı bir yöntem (metot) anlayışı geliştirmiş ve aydınlanma düşüncesinde önemli bir payı olmuştur.

Fransız düşünür, François Quesnay (1694-1774) ekonominin bir disiplin olarak yapılanmasında önemli bir isimdir. Ünlü “Ekonomik Tablo” adlı eserinde ekonominin yasalarını sorgulamaya girişerek ekonomiyi makro düzeyde (üretim ve üretim sektörleri, tüketim, yatırımlar, üretici ve çalışan sınıflar, gelir, istihdam) tanımlamaya çalışan ilk ekonomi bilimcidir.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Adam Smith'in Ulusların Zenginliği (1776) adlı çok önemli eseri ekonominin ve ekonomi politiğin bir disiplin olarak ortaya çıkmasını ve sistematikleşmesini sağlamıştır. Kitap yayınlandığında serbest ticaret anlayışı yani sermayeci bakış açısı yavaş yavaş yaygınlaşmaktadır. Smith, kitabında devletçi yatırımlara son vererek bireysel yatırımlara öncelik verilmesini savunur. Ona göre üretim gücünün artması iş bölümünün gelişimine bağlıdır. İş bölümünü belirleyen pazardır ve pazarın büyüklüğü ve canlılığı paranın geniş çaplı kullanımıyla olasıdır. Sanayi ve ticarette kentlerde oluşan pazar, kırsal kesimdeki hayat koşullarını da değiştirecek, iş geliştikçe daha çok iş alanı açılacaktır. O halde gerçek işbölümünün olabilmesi için sermaye birikimleri gereklidir ve işbölümünü çeşitlendiren de sermayedir. Bu şekilde sermaye birikimleri rekabeti yaratacaktır.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

18. yüzyıl yeni teknik ve teknolojilerin çıkması açısından önemli bir yüzyıldır. İngiltere’de kok kömürü demir üretiminde kullanılmaya başlar ve bu şekilde kısa zamanda demir çelik endüstrisine doğru yol alınır; yol ve kanal inşaatlarının artması mühendislik ve inşaat okullarının açılmasını beraberinde getirir; dokuma makineleri, hasat makineleri hızla gelişir; ilk demir gemi ve bunu izleyen buhar gemileri, denizaltı projeleri gerçekleştirilir. Fransa’da ilk demiryolu, kendi kendine hareket eden ilk araç ilk otomobil yapılır.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Montesquieu (1699-1755) “Kanunların Ruhu” adlı eseriyle siyaset ve hukuk alanında pozitif bir hukuk biliminin temellerini atması açısından çok önemlidir. Filozof, kuvvetler ayrımı esasını ortaya atarak, üç temel yönetim biçimini analiz eder. Bunlar, korkuya dayanan despotizm, şan ve şerefi ön plana çıkaran monarşi ve yönetici ilkesi erdem olan demokrasidir. Montesquieu’nün “Acem Mektupları” adlı eseri ise, Paris’e gelen bir İranlının, Batıda Monarşik krallıklarda ve kilisede olup bitenler karşısında şaşkınlığını dile getirir, yani aynı zamanda bu kurumlarla ilgili acı bir ülke manzarası sergiler.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

18. yüzyılda Avrupa sanki ortak dilini bulmuştur, o da Fransızcadır. Avrupalı aydınlar arasında paylaşılan yegâne dildir. Almanya’da Rusya’da, Hollanda’da, İsveç’te hem okunan hem yazılan bir dildir. Bu da haliyle felsefe, edebiyat ve plastik sanatlar alanında özel bir iletişimin doğmasına, Fransız zevkinin (eğlenme, giyim, mobilya ve gastronomi alanında) bu ülkelerde yaygınlaşmasına yol açacaktır. Bu ülkelerdeki birçok düşünür ve sanatçı Fransız filozofları okurlar, dostluk kurarlar ve onlardan etkilenirler.

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Batı müziğinin temel taşı kabul edilen Johan Sebastian Bach, küçük yaşında öksüz kalınca, kilise ve saray orkestralarında neredeyse ömrü boyunca kemancılık ve özellikle orgculuk yapmıştır. Kendisi Almanya dışına çıkmadığı halde, İtalyan sonat ve konçertolarına, Fransız süit ve uvertürlerine, İspanyol danslarına örnekler vermiş ve dehasıyla değişik ülkelerin müzik kültürlerini birleştirmiştir. Bu engin bilgisiyle, bir yüzüyle geçmişe, öbür yüzüyle de geleceğe ayna tutmuş ve her çağın müziğine yol göstermiş bir sanatçıdır.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Aydınlanma Döneminde, Almanya özellikle edebiyat ve müzikte Avrupa’ya yol gösterici özelliktedir: Goethe ve Schiller’in öncülük ettiği “Sturm und Drang” (Duygu ve Coşku) adlı edebiyat hareketi, duygu yoğunluğunu ve coşkuyu yüksek ifade gücü olarak benimseyerek derin anlatımı amaçlar. Hareket, Fransız aydınlanma akılcılığına bir tepkidir ve aynı zamanda Alman yerel ve etnik milliyetçiliğini de beraberinde getirir. Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832), ünlü “Faust”, “Werther’in Acıları” ve uzun dramatik şiirleriyle tanınır. Acılı bir aşk romanı olan Werther, romantik edebiyatın çarpıcı eserlerindendir. Johann Christoph Friedrich von Schiller (1759-1805) ise, hem şair hem dramaturg olup romantizmin güçlü sesidir.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Krallık rejimleri güçlerini 18. yüzyılda da devam ettirir. Sömürgecilik hız kazanır, Hindistan ve Amerika dünya haritasına dahil olur.

Litografi yani taşbaskı ilk kez bu yüzyılda denenir, yeni bir sanat türü daha doğmuş olur.

Isaac Newton (1643-1727) evrensel çekim yasası, astronomi bilimi alanında çağının ve sonraki yüzyılın düşüncesini derin boyutta etkileyecektir. Yerçekimi yasasıyla ağır cisimlerin yeryüzüne doğru çekilişini, deniz sularının aya doğru çekilişini, gezegenlerin güneşe doğru çekilişini açıklaması dünya düşünce tarihinde önemli bir aşamadır.

18. yüzyılda Amerika kökenli patates ve mısır günlük hayatın içine girer ve halkın beslenme değerini yükseltir.