KÜLTÜR TARİHİ

Bizans İmparatorluğu, Doğu Roma İmparatorluğu adıyla da anılır. 600’lı yıllardan itibaren Pers, Sasani, Arap istilalarına maruz kaldı; Araplara karşı savaşta Mısır’ı ve Afrika topraklarını kaybetti. Ekonomik, bilim, sanat hayat› da zengin olan Bizans, I. Jüstinyen döneminde basılan altın Bizans sikkeleri, Bizans’ın ekonomik gücünün kanıtıdır.

Diğer sanat alanlarına göre, büyük ölçekli mimarinin resmi tutumu yansıtan bir ortam niteliğinde olması, sadece inanç yapılarında değil, fakat her tipteki anıtsal yapıda aynı davranışı göstermesi, Anadolu’daki Ortaçağ estetiğini belirleyen otoritenin niyetini de anlatmaktadır. Ortaçağ Anadolu Türk sanatının yarattığı yapı tipleri, genel bir İslami örtü altında yeni işlev çözümleriyle karşımıza çıkar. Öyle ki, inanç yapıları ve mezar anıtları, hem Asya hem de Kuzey Afrika uygulamalarından ayrıldığı gibi, kervansaray ve medrese mimarisi de adeta Anadolu’ya özgü biçimlerle farklı bir gelişme yolu tutmuşlardır. Bu yapılar sadece belirli bir işleve cevap vermekle kalmaz, şaşırtıcı plastik etkilerle düşünce dünyasının zengin içeriğini de dışa vururlar.

Bölge ve dönemlere göre farklı adlarla anılsa da, yaygın adıyla künbet; üstü koni veya piramit örtüyle kapatılan türbeler için kullanılan bir addır. Bu yapıların planları, kare, daire veya çokgen olabilmektedir. Örtü ile gövde arasında kasnak ya da tanbur adı verilen bir geçiş unsuru bulunabilir. Plan ne olursa olsun, koni ya da piramidal örtülü mezar anıtlarına künbet adı verilir. Her künbet, bir türbedir, fakat sanat tarihi terminolojisinde türbe’nin kubbe ile örtülü olma şartı aranır. Çoğu kez çadır formundan geliştiği ileri sürülen künbetlerin, bir yapıya bağlı, bitişik inşa edilmiş örnekleri olduğu gibi, duvarsız, sadece desteklere oturtulmuş bir örtü ile, yarı açık planlanmış örneklerine de rastlanır.

Mimari alanındaki süreklilik ve tutarlılık ile süsleme konularındaki ivme farkı ilk bakışta dikkati çeken bir yol ayırımıdır. Selçuklu ikonografisinin anlatım tarzı, ne İran ne de Osmanlı kültür çevresindekiler kadar yerleşik ve tekdüze olmadığından, motif, figür ve her türden şekil kategorilerinin daha hareketli bir alt yapıdan geldiğini söyleyebiliriz. Daha açık bir deyişle, bu süreci, Selçuklu toplumunun İslam öncesine giden Asyalı göçebe etnik hafızası, İslamiyet’le kazandığı ruh ve düşünce dünyası, başta İran olmak üzere ve zamanla diğer kültür çevreleriyle olan siyasal bağlantılarını etkileşimleriyle birlikte ele almak gerekiyor.

Mimari yüzeylerde ve objelerdeki şekil örgüsünün hangi türden bir geometri bilgisine dayandığını bilmiyoruz. Ancak, belirli kompozisyon tiplerinin farklı eserlerde tekrarlanmakta oluşu, uygulamacıların çantalarında taşınabilecek kadar yaygın bir veri tabanına sahip olan ustaların, Şam’da, Konya’da ya da Kayseri’de çalışırken şekil kalıplarını kolayca malzemeye uyguladıkları anlaşılıyor.

İslam Ortaçağ’ında ve Anadolu Selçuklu ortamında, tasvir, suret ya da figür dediğimiz şekillerden kaçınıldığı açıktır. İnsan ve hayvanların resim ya da heykellerinin yapılmasına karşı duyulan soğukluk, sanatçıyı, diğer sanat formlarına daha fazla yöneltmiş, bu arada bitkisel formlar da genişçe ortama katılmışlardır.

Hacı Bektaş Dergahı geleneğinde yer alan Taptuk Emre dergahında derviş geleneğine uygun olarak yetişen Türk Halk Edebiyatı ve Tasavvuf Edebiyatının deha ismi olan Yunus Emre de Anadolu’nun Moğol akınlarına uğradığı, iç kavgaların hüküm sürdüğü, kıtlık ve kuraklığın egemen olduğu, mezhep çatışmalarının yoğunlaştığı 13. yüzyıl sonlarında yaşamıştır. O nedenle şiirlerinde doğrudan insan sevgisi, kardeşlik temaları işlemiş, fakir, zengin, Hıristiyan ve Müslüman ayrımı yapmadan insan sevgisini yüceltmiş; aşk ve ölüm gibi evrensel konuları yalın v etkileyici bir dille anlatmıştır. Yunus Emre bu düşünceleriyle insanlığa bir Sevgi dersi vermiştir: “Sevelim, Sevilelim” sözleri Türk kültüründe atasözü niteliği kazanmıştır.

Bizans ya da Doğu Roma imparatorluğu 395 yılında kurulmuştur.

I. Haçlı Seferi 1096 yılında gerçekleşir.

Yollar üzerinde kervanların dinlenmesi ve gecelemesi için inşa edilmiş büyük hanlara Kervansaray adı verilir.

Kervansaraylar, köken olarak Ribat adı verilen bir yapıya dayandığı kabul edilir.

Bitkisel bir form olan Rumî formu, bir etki alanı yaratmış ve birçok ressam ve heykeltraşa esin kaynağı olmuştur.

Doğu Roma İmparatorluğu adıyla da anılan ve 395 yılında kurulmuş olan imparatorlu Bizans İmparatorluğu'dur.

Birinci Haçlı Seferi, Avrupalılar açısından başarılı, Doğu için trajiktir. Haçlılar Kudüs’ü fethederek halkını kılıçtan geçirmişlerdir.

Selçuklu veziri Nizamimülk'ün yazmış olduğu, hükümdarların sahip olması gereken niteliklerin, saltanatın koşuları ve kurallarının anlatıldığı önemli eserinin adı Siyasetnamedir.

Merkezi devlet işlerinin görüşüldüğü ve karara bağlandığı ve vezirin başkanlık ettiği kurulun adı Divan-ı Ali (Büyük Divan)'dır.