KÜLTÜR TARİHİ

Selçuklu döneminde Kur’an okuma yöntemlerinin öğretildiği medreselere Darülkura adı verilirdi.

Selçuklu camileri, şehirlerin odak yapıları olarak, yönetim binaları hatta saraylardan daha önemli konumdadırlar. Ulu Cami (Cami-i Kebir) her şehrin başlıca toplanma yeri olduğundan toplumsal ve siyasal merkez niteliğindedir.

Selçuklu Camisi, enlemesine gelişen, çok destekli, düz çatıyla örtülmüş sade bir yapı tipi gösterir. Mihrap önünde, fazla büyük olamayan bir kubbe bu yapı tipini diğer İslâm ülkelerindeki uygulamalardan ayıran en büyük özelliktir.

Selçuklu kültürünün mimarlık ve plastik sanatlara ilişkin göstergeleri 11. yüzyıl ortalarından başlayıp, yaklaşık 13. yüzyıl sonuna kadar süren bir üslup devresi halinde kendini belli eder.

Kervansaray’ın, köken olarak “ribat” adı verilen bir yapıya dayandığı kabul edilir. İslâmiyet’in ilk dönemlerinde daha çok korunma, savunma ve ileri askeri hareketlerde kullanılmak amacıyla inşa edilen ribatlar, karakol veya ordugâh işlevi taşıyordu.

Sanat tarihi geleneğinde, “kümbet” olarak adlandırılan Selçuklu mezar anıtlarının önemli bir mimari grup teşkil ettiği, anıt mezar geleneğinin daha eski dönemlere dayandığı genellikle kabul edilir.

13. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak, mimari yüzeylerde figürlü konuların azaldığı, giderek objelerin de, insan, hayvan ve mitolojik varlıklardan arındırıldığı dikkati çekiyor.

Avcı, göçebe bir toplumun günlük hayatında, düşlerinde ve destanlarında önemli yer tutan yırtıcı hayvanlar, onların avlanma sahneleri, yerlerini, tam bir teslimiyet içindeki bitki motiflerine bırakırken, özellikle 13. yüzyıl, bu değişimin farklı malzemelerde ve mimari plastikte nasıl ivmelendiğini gösteren örneklerle doludur.

Selçukluda Halk yerleşik değil göçebe bir hayat sürmekte idi.

Uzun zaman içinde işlevi değişmediği halde, sürekli genişletme endişesi, yapı bünyesine çeşitli müdahalelerin yapılmasını gerekli kılmıştır. Kervansaray ve medreselerin çoğu özgün durumlarını korudukları halde camii ve mescidler için aynı şeyler söylenemez.

Kubbenin büyümesi, minarenin konumu ve son cemaat yeri gibi unsurların gelişmesi 14. yüzyıla doğru ortaya çıkan yeniliklerdir.

Bimarhane (ruh ve sinir hastalıklarının tedavi edildiği yer)

Kapalı avlulu tipler için, Konya’daki Karatay Medresesi örnek gösterilebilir.

Kümbetlerin biçim ve anlam olarak, Asya göçebe geleneklerinden kaynaklanmış olabileceği konusu uzun süredir gündemdedir

Düşlerinde ve destanlarında önemli yer tutan yırtıcı hayvanlar, onların avlanma sahneleri, yerlerini, tam bir teslimiyet içindeki bitki motiflerine bırakır

Geometrik kompozisyonlar selçuklu sanatının tipik özelliklerindendir.

İslam dünyasının fıkıh, kelam, tefsir ve hadisçi din bilginlerinin birçoğu bu dönemde yetişmiştir. Bunlar arasında İran kökenli Gazali, Kuseyri gibi isimler sayılabilir. Dönemin belirleyici felsefesi tasavvuf felsefesidir.Bu konuda elbette hemen Mevlana, Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Veli isimleri önem kazanmaktadır.

I. Haçlı Seferi 1096 yılında gerçekleşir. Süleyman Şah (1077-1086) döneminde kutsal Hıristiyanlık merkezi İznik alınmıştır. I. Kılıç Arslan (1092-1097) I. Haçlı Seferinde (1096) mücadele etmiştir.

Merkezi devlette görevli memurlar ve orduda maaşlı askerler vardır. Merkezi devlet işleri Vezirin başkanlık ettiği Divan-ı Âli (Büyük Divan) adı verilen bir kurulda görüşülür ve karara bağlanırdı.