KÜLTÜR TARİHİ

Mahatma Gandhi, (1869-1948), etnik grupların arasında ayrımcılığa karşı mücadele etmiş, bu gruplar arasında dayanışma ve kardeşlik duygularının gelişmesine önemli katkıda bulunarak farklı din dil ve kültürlerin yan yana yaşama gerekliliğini savunmuştur. Ömrü boyunca sade bir hayat yaşayan, giysilerini çıkrıkta kendi ören, tuttuğu açlık oruçlarıyla (bazen bir ay sürmüştür) sömürgeci politikalara direnen Gandhi, 1930’da, dört yüz kilometrelik ünlü Tuz Yürüyüşünü düzenlemiş ve uygarca Britanyalıların ülkesini terk etmesini istemiştir.

Yusuf Ziya Ortaç, Orhan Seyfi Orhon gibi edebi kimliklerin 1922’de çıkarttığı Akbaba Dergisi, 1933’den sonra yeni harflerle yayınlanır. Tek partili dönemde iktidar yanlısı tutum izleyen, zaman zaman muhalif olan dergi, 1977’de yayın hayatına veda etmiştir. Fıkralardan, rüya tabirlerine, eleştiri yazılarından karikatürlere dek geniş bir yelpaze sergileyen ve Ercüment Ekrem, Aziz Nesin, Rıfat Ilgaz gibi sonradan ünlenecek genç yazarları da barındıran ve bir okul özelliğinde olan Akbaba, ülkemizin en uzun soluklu mizah dergisidir.

20. yüzyılın en önemli buluşlarından biri olarak kabul edilen ve elektronik devrelerin can damarı olan transistorlar, 1947 yılında yapılmış ve teknolojide yepyeni bir çığır açılmıştır. Elektroniğin kullanım alanı kısa zamanda televizyon, radar, uydu ve mobil haberleşme sistemlerinden bilgisayarlara, elektronik optik sistemlerden tıp elektroniğine ve mikrodalga sistemlerine kadar yansır ve kara, hava deniz ve uzay araçlarında olağanüstü bir gelişim sağlanır. İnsan kültüründe seyahat etme, uzaklık yakınlık kültürü başka bir boyut kazanır. Atomun çekirdeğinden elde edilen nükleer enerji, çağın enerji konusunda giriştiği en çözümleyici ama aynı zamanda riskli siyasal, kültürel bir olay olur. Bilgisayar teknolojisi, yazılım ve programlama alanında hızlı gelişimler gösterir. Malzeme teknolojisi alanında hafif ve dayanıklı malzeme (teflon gibi) üretimi hız kazanır ve gerçekleştirilen yenilikler, kimya, makine, inşaat sanayisinde, uzay-uçak, elektrik-elektronik ve tıp alanlarında hızla kullanılmaya başlar ve günlük hayatı kolaylaştırır, hayat tarzlarını değiştirir. (Evlere çamaşır, bulaşık ve mutfak aletlerinin, vb. girmesi çok önemlidir). Verimlilik ve enerjide önemli kazançlar sağlanır. İnşaat sanayisinde konstrüksiyonlarda, beton, çimento türevleri gibi sağlam dayanıklı malzemelerin üretimiyle gökdelen ve uydu kent inşaatları yaygınlaşır ve kısa zamanda yarattıkları ıssızlaştırma, yalnızlaştırma sorunlarından dolayı tartışılmaya başlanır.

Frankfurt Ekolü düşünürlerine göre, kültür ve iletişim alanında farklı bir sürece girilmektedir. Rus Devrimi Stalinizmle yozlaşmıştır. Sosyalist gerçekçilik (realizm sosyalist) estetik kuramları hantallaştırmıştır. Ekolün önemli düşünürlerinden T. Adorno, sanat eserinde biçim ve içeriğin birbirinden ayrılamayacağı konusunda estetik analiz yöntemi geliştirirken, Walter Benjamin (1892-1940) yeni teknolojilerin kültürel hayatı ve sanatın işlevini değiştirdiğine ilişkin önemli eserler verir. Örneğin röprodüksiyon (yeniden üretim) sanatın biricikliğini ortadan kaldırmıştır ama sanat sinemayla, yeni teknolojilerle modernleşmenin yeni bir aşamasındadır.

Bu hareketlerin sonuçları ilginçtir: Gençlik artık söz sahibidir; özel yaşamda evlilik yaşı değişir; insanlarda gençlik dönemi uzar; orta sınıf gençliği eğitim, spor, sinema gibi birçok alanda yeni bir başarı modeli oluşturur, genç yıldızlar, yetenekler ortaya çıkar; gençlik kültürü, okuduklarıyla, izledikleriyle, dinledikleriyle ama aynı zamanda zevkleri, giysileri ve stilleriyle, toplumlarda modern bir kültürün habercisidir artık. Günümüzde, gençlik, sosyal bilimlerin en önemli araştırma alanlarından biri olmuştur.

Savaş bitiminde, sanat ortamlarında hiçlik duygusu ve başkaldırı egemendir. 1920’lerde Paris’te Tristan Tzara’nın öncülüğünde biçimlenen Dada hareketi Batı uygarlığına ve geçmişin sanat anlayışına karşı çıkar.

Marcel Duchamp, sanatta ilk ready-made (hazır yapım) olan “Bisiklet Tekerliği” (1915) sergiler. Ayrıca, bir pisuarı ters çevirerek “Çeşme” adıyla sergilemesi (1917) ve Leonardo da Vinci’nin Mona Liza’sına bıyık takması postmodern sanatın temellerini atacaktır yıllar sonra.

Birinci Savaş sonrasında SSCB’de kurulan Devlet Sinema Enstitüsü, ünlü yönetmen Sergei Eisenstein’ı dünyaya tanıtır, yönettiği “Potemkin Zırhlısı” dünya sinemasının ilk başyapıtlarındandır.

1941 yılında Orhan Veli, Melih Cevdet ve Oktay Rifat’ın birlikte başlattığı Garip hareketi, şiirde klasik uyak düzenini reddetmiş ama ritim ve müzikaliteyi başka arayışlarla yaratmıştır.

A, B, C ve D seçenekleri kısmen Feminizmi tanımlarken yanlış bilgiler de içermektedir. E seçeneği Feminizmi doğru olarak tanımlamaktadır Doğru cevap E.

Verilen eserlerden, Bisiklet Tekerleği Marcel Duchamp’a, Kayıp Zamanın İzinde Marcel Proust’a, Ulysses James Joyce’e, Dönüşüm Franz Kafka’ya, Avignonlu Kadınlar Picasso’ya aittir. Doğru seçenek E.

Seçeneklere baktığımızda A seçeneğinin Modern, C seçeneğinin İzlenimci, D seçeneğinin Dadaist ve E seçeneğinin Gerçeküstücü bilgiler içerdiğini görürüz. Doğru cevap B.

Hindistan’da bağ›ms›zl›ğ›n lideri ülkesinin kendisine yakıştırdığı ad›yla Mahatma Gandhi etnik grupların arasında ayrımcılığa karşı mücadele etmiş, bu gruplar arasında dayanışma ve kardeşlik duygularının gelişmesine önemli katkıda bulunarak farklı din dil ve kültürlerin yan yana yaşama gerekliliğini savunmuştur.