KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM - Deneme Sınavı - 13

Yasa, toplumsal normlar içinde kuralları ve yaptırımları belirlenmiş ve yazılı olarak kaydedilmiş en güçlü normdur. Yasalar, toplumun bütünü için geçerli olan, uygulanmasında bireysel, bölgesel, etnik, kültürel vb. farklılıkların dikkate alınmadığı, kurumsallaşmış normlardır.

Genellikle öteki ile arasında mesafe koymak şeklinde ifade edilen tutumlar üç şekilde gerçekleşir. Bunlardan birisi; yabancıyla aralarına, düşmanlık duygularını gösterecek derecede mesafe koyar. Bu mesafeye ise aşağılama mesafesi denir.

Bireylerin mensup oldukları toplumsal tabakalar ve toplumsal sınıflar ile sahip oldukları toplumsal statüler de toplumsal yaşamın belirleyici unsurlarıdır. Aynı toplumsal tabaka ve aynı toplumsal sınıfa mensup bireyler farklı statülere sahip olabilir. Toplumsal statü, bireyin toplumsal grup hiyerarşisi içindeki konumunu belirtir.

Ruh sağlığı işlevi: Kalıp düşünceler ve ön yargılar, bireye genel kategoriler, değerlendirme ölçütleri ve davranış stratejileri sunarak, yaşamı kolaylaştırır ve karmaşık durumlarla baş edilmesini sağlar.

Kültürlerarası iletişim disiplini, ötekini tanımayı teşvik etmek, ötekileştirmenin önüne geçmek, kalıp düşünce ve ön yargıların etkileşim sürecindeki rolü hakkında farkındalık yaratmak için bilgi üretmeye çaba harcamaktadır.

Ön yargılar, kalıp düşüncelerden farklı olarak, bireyler, gruplar, ilişkiler ve nesnelerle ilgili değerlendirici yargılardır. Ön yargı, değerlendirmeyle ilgili fikri, kanıyı ve tutumu içeren geniş kapsamlı bir kavramdır. Her ön yargıda, bir fikirden yola çıkılarak gerçekleşen bir etkileşim sonucunda, bir kanı edinildikten sonra, bir tutum geliştirilmiştir. Ön yargılar, bireyler, gruplar, ilişkiler ve nesnelerle ilgili değerlendirici yargılardır. Ön yargılar, insana özgü, bilinmeyene, yeniliğe ve günlük rutini, alışılmış düşünceve davranış biçimlerini bozabilecek olana karşı dikkatli, mesafeli ve güvensiz olma eğilimine dayanmamaktadır.

Gelenek, yaşamın belirli dönemlerine geçiş aşamalarında uygulanan belirli törensel uygulamalar çerçevesinde uyulması gereken bütün normları kapsar. Doğum, evlenme ve ölüm gibi yaşamın üç önemli dönüm noktası çevresinde toplanan uygulamalar zamanla değişmekle birlikte, genel kabul görmüş, uzun ömürlü normlardan oluşur.

Topluluk, belirli amaç için bir araya gelen ve onu oluşturanlar arasındaki bağların çok güçlü olmadığı, amaç ortadan kalkınca dağılan insan grubudur. Toplum ise bireylerin kurumsal bağlantılarını ve birbirleriyle ilişkilerini üzerinde uzlaşılmış belirli kurallar çerçevesinde yürüttükleri bir birliktir.

Dünya üzerindeki bütün toplumlar, onları oluşturan insanlara, hemen hemen aynı kurumlara ve bunlar arasındaki ilişkileri düzenleyen kurallara sahiptir. Onları birbirinden ayıran, bu bireyler ve kurumlar arasındaki bağlantının ve etkileşimin biçimidir. Kültür, insan grupları nın işleyiş şekli ya da yaşam biçimi olarak da tanımlanmaktadır. Kültür, toplumsal yaşamın düzenleme sistemidir.

Toplumlar, seçeneği olan düşünce, davranış ve durumlardan birini diğerlerine tercih ederek kendi değerlerini belirlerler. Değer, diğerlerine göre tercih edilen fikir, duygu, davranış ve duruma denir.

Toplumlar da bir değeri benimsedikten sonra, toplumsal işleyişi ve bireylerin davranışlarını o değere göre düzenlemek için ilke ve kurallar belirlerler. Bu kurallar bütünü norm olarak adlandırılır. Norm, bir kültürün tercih ettiği düşünce ya da davranış kurallarına göre belirlenen davranış modelleridir.

Görenek, alışkanlık, moda ve âdetleri içeren geniş kapsamlı bir normdur. Herhangi bir toplumsal süreç içinde sıraladığımız normlara uygun davranmayı sağlayan bu toplumsal norm, herhangi bir toplumun kültürünü içselleştirmiş bireylerin göstermesi gereken davranışlar ve iş yapma biçimleri olarak tanımlanabilir.

Normların dışında yaşamı düzenleyen toplumsal senaryolar vardır. Bu senaryolar geleneklerce belirlenen durumlarda, bireylerin toplumdaki konumlarına göre nasıl davranacakları ve ne söyleyeceklerini belirler. Bireyler sadece senaryoda kendileri için biçilmiş rolleri oynar, belirlenmiş replikleri tekrarlar. Çoğunlukla bu senaryoların akışı sorgulanmaz, sadece onlara uygun davranılır. Söz gelimi eve konuk geldiğinde, ziyaretin başlangıcından sonuna uygulanan senaryonun gerekleri yerine getirilir. Her kültürde telefon konuşmasından hasta ziyaretine, yoldaki karşılaşmadan iş görüşmesine kadar hemen hemen her sosyal duruma ilişkin senaryolar bulunur. Bireyler, toplumsal yaşam içinde bulundukları duruma uygun senaryoda kendilerine düşen rolü oynarlar.

Toplumları, aynı parçalardan oluşmuş fakat farklı işleyen mekanizmalara benzetebiliriz. Başka bir örnek bilgisayarlar olabilir. Günümüzde aynı elektronik devrelerden yapılmış farklı işletim sistemlerine sahip, pc ya da mac bilgisayarlar vardır. Bir sistemde hazırlanan belgeyi diğer sistemde açmakta zorluk çeker, açmak için bazen bir aracı program kullanırız. Toplumlar da insanlardan ve insanların oluşturduğu kurumlardan ibaret olduğu halde ne dilleri ne yemekleri ne de gelenekleri birbirine uyar. Bir toplumun bireyleri bu yüzden, kültürel paylaşım derecelerine göre, toplumsal yaşam içinde alanlar belirleyerek bu alanın dışında kalanları kendilerinden saymazlar. Aileyi ele alalım. Aile bağları ve ortak kültürü onun bireylerini bir arada tutar. Komşular bu alanın dışında kalır. Bu durumda biz, aile üyeleri, diğerleri ya da ötekiler ise bütün komşulardır. Bir köyü ele alırsak, köy halkının bütün bireyleri biz kavramının içindedir. Onlar ya da diğerleri ise köy dışında kalan herkestir.

Ötekileştirmenin temelinde onu “anlamamak” yatar. ‹nsanlık tarihi, anlaşılmayanla ilgili olarak ileri sürülmüş fikirlerle doludur. ‹nsanlar yüzyıllarca dünyanın öküzün boynuzunda duran düz bir tepsiye benzediğini ileri sürenlere de, cisimlerin salgıladıkları “phlogiston” adlı anlaşılmayan bir madde yüzünden yandıklarını ileri süren Richard Kirwan’a da (1787) inanmıştır. Galileo dünyanın yuvarlak olduğunu gösterene, Joseph Priestly oksijeni bulana kadar dayanaktan yoksun bu fikirler yaşamaya devam etmiştir.

Gündelik yaşamda anlaşılmayan birçok durumla karşılaşılır. Onları anlamak için bilgi toplamaya çalışılır, sorulur, soruşturulur. Genellikle yabancılarla olan karşı laşmalarda, anlamadığımızı çevremizdekilere sorarız. Onlar da kendi bildiklerini aktarırlar. “Doğru mu, yanlış mı?” diye sorgulamadan bu bilgilere dayanarak durumu anlamlandırırız. Bu yolla sosyalleşme süreci boyunca diğer kültürler, uluslar ve ülkeler hakkında, diğerlerinden ayırt edici olduğu varsayılan temel nitelikleriyle ilgili düşünceler edinilir. Edinilen bu düşünceler etkileşim süreçlerinde ortaya konur ve yayılarak sorgulanmayan kalıp düşünce haline gelir. Kalıp düşünceler, ilgili oldukları ulus, kültür ya da grup hakkında zihnimizde oluşan resimden başka bir şey değildir. Kalıp düşüncelere sosyal bilimlerde stereotip denir. “Stereotipler, insanları birtakım türlere, tiplere bölmeyi ifade eden zihinsel yapıtlardır. Belli özelliklerin muayyen insanlarda mevcut sanılmasını ifade eder. Bu özelliklerin her zaman gerçeğe ve olumlu kanıtlara dayanmaksızın sadece mevcut bulunması gerektiği kanısına dayanır. Bir başka ifade ile kafamızdaki düşünceleri sadeleştiren birtakım zihinsel ameliyelerdir. Basmakalıp fikirlerdir.”

Topluluk, belirli amaç için bir araya gelen ve onu oluşturanlar arasındaki bağların çok güçlü olmadığı, uzlaşmayla belirlenen kurallara göre yönetilen, amaç ortadan kalkınca dağılan insan grubudur.

Toplum, bireylerin kurumsal bağlantılarını ve birbirleriyle ilişkilerini üzerinde uzlaşılmış belirli kurallar çerçevesinde yürüttükleri bir birliktir.

Kültürü insan gruplarının işleyiş şekli ya da yaşam biçimleri olarak tanımlayanlar genellikle toplumsal sistemin işleyişini göz önüne alırlar. Kültür, toplum düzeni ve işleyiş biçimi olarak da tanımlanır.

Kalıp düşüncelere sosyal bilimlerde stereotip denir. Stereotipler insanlar, kültürler ve toplumlar hakkındaki basmakalıp fikirlerdir.