KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM - Deneme Sınavı - 24

Kişisel mekân, bireyin kendinden başka hiç kimsenin girmesine izin vermediği mekândır. Annesi, babası, kardeşleri, eşi ve çocuklarının bile bu mekâna girmesi bireyi rahatsız eder. Bazı kültürlerde bu mekân bireyin bedeni çevresindeki birkaç santimetrelik sınırla belirlenir, bazı kültürlerde ise 50-60 santimetreyi bulabilir.

Zaman kavramı insan yaşamı açısından çok önemlidir. Biyolojik yapımız nedeniyle, kalp atışlarımızdan nefes alışımıza kadar birçok istemsiz davranışımız belirli zaman aralıklarında gerçekleşir. Bu aralıkların değişmesi, söz gelimi, kalp atışlarımızın ritminin yükselmesi ya da düşmesi yaşamımızın sona ermesine bile neden olabilir. Gece ve gündüz, mevsimler ve ayın hareketleri de insan yaşamını etkileyen ve zamana bağlı doğal ortamımızın ayrılmaz parçalarıdır. Doğanın belirlediği zamanlamaya doğal zaman adı verilir.

Enformasyon Sistemleri Kuramı,  kültürün sözsüz bileşenlerini açıklamak ve iletişim üzerindeki etkilerini ortaya koymak amacıyla geliştirilmiştir. Bu kuram insan etkinliklerinin bütün insanlarda ortak olduğunu ileri sürmektedir. Bu etkinlikleri de etkileşim, toplumsal yaşam, geçimini sağlama, iki cinsiyetlilik, mekânı kullanma, zamanı kullanma, öğrenme, oynama, savunma ve maddeden yararlanma olarak sınıflandırmıştır.  İnsanlar bu temel etkinlikler nedeniyle ortaya çıkan ihtiyaçlarını farklı  şekillerde karşılamakta, sonuçta da farklı kültürel birikimlere sahip olmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Monokronik kültürlerin üyeleri zamanı dilimlere ayırarak her dilimi belirli bir amaç için kullanırlar. Monokronik kültürlerde etkinliklerin planlanması, sınıflandırılması ve genel olarak hesaplama büyük önem taşır. Monokronik kültürlerin üyelerinde göre, zaman, geçmişten gelip geleceğe uzanan bir doğru ile ifade edilebilir, harcanabilir, tasarruf edilebilir ve kaybolabilir. Planlamada temel amaç zamanın en iyi şekilde değerlendirilmesidir. Polikronik kültürlerin üyeleri için insanlar arasındaki etkileşimin kendisi zamandan daha önemlidir. Bu kültürlerde zaman bir nokta olarak algılanır ve bu nedenle de kolay anlaşılan bir kavram değildir. Doğru cevap D'dir.

Her kültür kendi mensuplarına belirli düşünce duygu ve dış dünyayla ilgili anlayış modelleri sağlar. Bu modeller bireyin nasıl düşüneceğini, nasıl hissedeceğini ve dünyayı nasıl anlamlandıracağını gösteren, uygulaması kolay, bireyin alışkın olduğu davranış kalıpları ya da davranış örüntüleridir. Kültür zihnî (bilişsel) yazılım (mental programming) olarak da adlandırılmaktadır. Kültür aileden başlayıp, akrabalık ilişkileri, arkadaşlık ortamı, okul dönemi, iş yaşamı ve evlilik süresinde devam eden, yaşam boyu öğrenme sürecinde gerçekleşir, kalıtımla geçmez, öğrenilir. Bu yüzden de farklı aile ortamlarında, akraba ve arkadaş çevrelerinde, okullarda, iş yerlerinde yetişip farklı yaşam tarzları süren bireylerin zihnî yazılımları, aynı kültüre mensup olduklarını ileri sürseler de birbirinden farklı olur. İnsan zihni ile bilgisayar arasında kurulan bu benzetme elbette insanların  zihninin bilgisayar gibi programlanabileceği anlamına gelmez. Ancak, burada belirtilmek istenen insan davranışlarının, daha önceden edindikleri kültürel donanımdan etkilenebileceğidir. Doğru cevap D'dir.

Bağlamlama sürecinde birey, algıladığı enformasyonu, belleğindekiler arasından ilgili gördüğü bilgiye bağlayarak anlamlandırır. Bu şekilde aşırı enformasyon yükünden kurtulur. Az miktarda enformasyon işleyerek anlam yaratabilir. Bu tür kültürler geniş bağlamlı kültür olarak adlandırılır. Bu kültürlerin mensupları her konuda bilgi toplamak isterler. Elde ettikleri bilgileri sınıflandırır ve belleklerinde saklarlar. Geniş bağlamlı kültürlerin üyelerinin herhangi bir konuda birbirleriyle anlaşmaları kolaydır. Geniş bağlamlı kültürlerin mensupları iletişim sürecinde iletilerini geniş bağlama göre, yani az miktarda enformasyon içerecek şekilde kodlayarak gönderirler. Geniş bağlamlı kültürlerde, kişiler arası iletişim süreçlerinde sözsüz sembollerden yaygın olarak yararlanılır. Kendileri gibi geniş bağlamlı kültür üyeleri bu iletileri kolayca açar ve anlamlandırır. Doğru cevap E'dir.

Güç aralığı, bütün toplumlarda gözlenen sosyal konumlar çerçevesinde, toplumu oluşturan bireyler arasındaki uzlaşmaya dayalı iktidar, otorite ya da güç farklarının büyüklüğünü ifade eder.  Bütün kültürlerde, baba ile oğul, büyük kardeşle küçük kardeş, müdür ile memur, kaptan ile tayfa arasında kabul edilmiş, toplumca benimsenmiş hak ve yetki farkı vardır. Ancak bu farkların büyüklüğü kültürden kültüre değişir. Doğru cevap A'dır.

Bireyci kültürlerde dayanışma yerine yarışma, takım oyunu yerine yarışa dayalı oyunlar oynama eğilimi yaygındır. Rekabet ve yarışmanın gündelik yaşamın parçası olduğu bireyci kültürlerin üyesi başkasına değil, kendine güvenebilmek, özgüven geliştirmek zorundadır. Bireyci kültürlerde başarının derecesi, rakiplerin ne kadar önüne geçildiği ile ölçülür. Bireyci kültür bireyler arasındaki bağların gevşek olduğu ve yalnız kendi ve yakın aile üyelerinin bakım ve belirli bir yaşa kadar sorumluluğunu üstlendiği kültürdür. Ortaklaşa davranışçı kültürlerin üyeleri “doğuştan itibaren, kendilerini yaşam boyu koruyacak ve bu nedenle koşulsuz sadakat bekleyen, güçlü ve kapalı “biz” gruplarıyla bütünleşmiş” bireylerdir. Doğru cevap B'dir.

Cinsiyete dayalı rollerin belirgin olarak birbirinden ayrıldığı kültürlere eril, cinsiyete dayalı rollerin birbiriyle kesiştiği kültürlere ise dişil kültür denir. Eril kültürlerde kızlar erkeklerle hemen her alanda yarışırken dişil kültürlerde hırslı olmak hoş karşılanmaz. Eril kültürde adalet, dişil kültürde ise eşitlik önemlidir. Doğru cevap E'dir.

Kısa dönem zaman yönelimine sahip toplumlar genellikle kesin gerçeğe ulaşmakla ilgilenirler. Bu kültürlerin üyeleri belirli kurallar çerçevesinde düşünen ve geleneklere saygılı, geleceğe hazırlık yapmaya göreceli olarak az eğilimli ve hızlı sonuç almaya hevesli insanlardır. Uzun dönem zaman yönelimli kültürlerin üyeleri ise gerçeğin daha çok duruma, bağlama ve zamana bağlı olduğunu düşünür. Gelenekleri değişen koşullara uydurmaya çalışır, tasarruf ve yatırıma istekli ve tutumludurlar, işlerinde sebat gösterirler. Doğru cevap C'dir.

Aile kurumu toplumu oluşturan en temel kurumdur ve toplum, belirlediği kurallar ve aldığı önlemlerle aile kurumunu korumaya çalışır. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Hukuk kurumu toplumu oluşturan birey ve kurumların uyum içinde bir arada yaşamasını ve olabilecek çatışmalarda taraflar arasında adaletin gerçekleşmesini sağlar. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Norm, bir kültürün tercih ettiği düşünce ya da davranış kurallarına göre belirlenen davranış modelleridir. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Toplumların iç işleyişleri arasındaki bu farklılaşmanın çeşitli nedenleri vardır. Aynı kurumlara sahip olsalar da bulundukları coğrafi koşullar, geçirdikleri tarihi evreler ve yönetim biçimleri toplumların iç işleyişlerini belirleyen ilke ve kuralları ortaya çıkarır.

Alışkanlık en zayıf normdur. İnsanlar alıştıkları şekilde davranmaya eğilimlidir.  Eğer bir alışkanlık toplum tarafından istenilir olmaktan çıkarsa ondan vazgeçilir. Bu nedenle alışkanlık kolayca yayılan ve kolayca terk edilen, yaptırımı olmayan en zayıf toplumsal norm olarak kabul edilir. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Örf, gelenekten daha dar kapsamlı yaşam alanlarında uyulması zorunlu normları içerir. Örfe aykırı davrananlar toplumdan dışlanır, yakınları ile ilişkisini yitirir ve bazı durumlarda fiziki cezalandırmaya maruz kalırlar. Örfler genellikle yasalara kaynaklık ederler.

Yasa, toplumsal normlar içinde kuralları ve yaptırımları belirlenmiş ve yazılı olarak kaydedilmiş en güçlü normdur. Yasalar, toplumun bütünü için geçerli olan, uygulanmasında bireysel, bölgesel, etnik, kültürel vb. farklılıkların dikkate alınmadığı, kurumsallaşmış normlardır.

Etnomerkezci tutumlar arasında ilgisizlik, sakınma ve aşağılama yer alır. Bunlar kültürlerarası iletişimi olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.

Yabancıyla iletişim durumlarının başlangıcında önemli rol oynayan etmenlerden ikisi belirsizlik ve kaygıdır. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Deneyim ve deneme temellidir.