KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM - Deneme Sınavı - 14

Aynı devletin siyasal sınırları içinde aynı siyasal rejimde ve aynı ekonomik düzende yaşayan insanların tarihsel ve coğrafi bağları nedeniyle belirli konularda ortak norm, inanç, değer ve davranış örüntülerine sahip olmaktadır. Bu durum, Kültürel zenginlik olarak açıklanmaktadır.

Kültürel uyanıklık, bireyin kendi kültürünün ve iletişime katılan diğer bireyin kültürünün onların düşünce ve davranışlarını nasıl etkileyeceğini anlaması anlamında kullanılır. Kültürün etkisinin farkında olma, ortak insan davranışları yanında, kültürel davranış kalıpları arasındaki farklılıkları da anlamayı kapsar. Bilişsel uyanıklık, yabancı kültürü öğrenmeyle ilişkilidir.

Kültür şoku, “bir kültüre mensup bireylerin, tanımadıkları ya da daha önce içinde yaşamadıkları farklı bir toplumsal çevreye girdikleri zaman, o çevreye ait kültür ögeleri karşısında uyum yapmakta zorlanmaları sonucunda içine girdikleri sıkıntı, bunalım, zorluklar ve gösterdikleri tepkiler, anomi durumu” olarak tanımlanmaktadır.
Kültür şoku, bir yabancı kültürle yakın ilişki kurma anında ortaya çıkan ve şimdiye kadar tam anlamıyla araştırılmamış olan psikolojik durumu ifade eden bir kavramdır. Kültür şokuyla birlikte ortaya çıkan anlamama, evrensel kabul edilen davranış kalıplarının geçersiz olması ve yönelimsizlik durumu, bireyin davranışlarında belirsizliğe, korkuya, sonuç olarak da reddetme ve saldırganlığa, kendini geri çekme ve izolasyona neden olabilir. “Kültür şoku durumunda birey, bir boşluk durumu yaşar; çünkü toplumsal çevresini anlamlandırabileceği ve çevresiyle ilişki kurabileceği temel araçtan, yani kültürden yoksundur.

Sosyal rahatlık, kültürlerarası iletişimde “kaygı” duygusunu azaltma yeteneği olarak tanımlanmaktadır. Kendi kültürel ortamlarının dışında bulunan bireylerin yabancılarla katıldığı ilk etkinliklerde genellikle birçok beklenmeyen durumlarn ortaya çıkar ve birey yeni bir durumla karşılaştığında çoğunlukla psikolojik güvensizliğe dayalı kaygı duyar. Sosyal kaygının göstergeleri arasında terleme, kesik hareketler, vücut gerginliği, konuşmada karışıklık, tereddüt ve tepkide azalma vardır. Kültürlerarası iletişimde yeterli bireyler diğer insanlarla iletişim kurarken kaygı duygusunu da içeren bütün engelleyici duyguların üstesinden gelebilen kişilerdir. Burada tanımlanan bireysel nitelikler, kültürlerarası iletişime katılanların, kültürler arasındaki farklılıklara saygı duyma ve onları kabullenmede duyarlı olmalarını sağlar. Böylece birey yeni kültürel çevreye daha kolay uyum sağlar.

Bireylerarası yeterlik, yüzyüze iletişimde iletişim amaçlarına ulaşabilme niteliğine sahip olmayı ifade eder. Her ne kadar bireylerarası yeterlik toplumsal yeterliğin sınırları içinde görünse de toplumsal yeterlikten farklı olarak, toplumu oluşturan fertlerle birebir iletişimde elde edilen öznel başarıyı vurgulamaktadır.
Bir grup içinde yapılan sunumun genel olarak anlaşılması veya amaçlanan bir anlamın grup üyelerinin çoğunluğuna aktarılmış olması toplumsal yeterliği göstermek için yeterli olabilir.  Ancak bireylerarası yeterlik, etkileşime katılan kişinin amaçladığı anlamı bizzat karşısındaki kişiye aktarması ile ölçülür. Başka deyişle bireylerarası yeterlikte başarı ya tamdır ya da yoktur. Karşıda tek bir birey ve aktarılacak belirli bir anlam vardır. Oysa grubun büyük kısmıyla etkin iletişim sağlanmasıyla toplumsal yeterlik elde edilebilir. Bu nedenle yabancı kültürde bireylerarası yeterlik kazanmış insanlar, karşı tarafın kültürüyle ilgili gerekli ve yeterli bilgiyi edinmiş; karşıdakinin duygularını sezebilen ve durumun gerektirdiği bilgiyi davranışlarını yönetmekte kullanabilen bireylerdir.
Dil yeterliği, iletişim sürecinde yararlanılan dilin doğru olarak kullanımıyla ilgilidir.

İletişim yeterliği etkileşim sürecinde kullanılan dil, bu dilde hazırlanan iletiler,
sözsüz semboller ve bütün bunların uygun kullanımıyla ilişkilidir.

İlişkisel yeterlik yukarıda sıralanan yeterliklerin çoğunu içermekle birlikte diğerlerinden bağımsızdır ve etkileşimin karşılıklı süreçleri ile ilgisi açısından diğerlerinden ayrılır. Bir birey, başkalarıyla etkileşimde bulunmak ve iletişim amaçlarına ulaşmak için önce onlarla belirli düzeyde ilişki kurmalıdır. “İlişki kurma” yerine “bağlantı kurma” da denilebilir.

Uygunluğun dört ögesi ortaya çıkmaktadır: Miktar, nitelik, ilişkinlik ve iletişim
biçemi:
• miktar, bağlamın gerektirdiği kadar iletiyi;
• nitelik, amaçlanan anlamı aktaran iletiyi;
• ilişkinlik, iletilerin konuyla bağlantısını ve
• iletişim biçemi, bağlamın gerektirdiği biçemi ifade etmektedir.

Her disiplin, kültürü ve kültürlerarasılık kavramını nasıl ele aldığına bağlı olarak,
kültürlerarası iletişim yeterliğine farklı açılardan yaklaşmaktadır. Bu yaklaşımları
genel olarak altı başlık altında toplamak mümkündür:
1. uluslararası birey yaklaşımı,
2. öznel kültür yaklaşımı,
3. çokkültürlü insan yaklaşımı,
4. sosyal davranışçılık yaklaşımı,
5. tipoloji yaklaşımı,
6. kültürlerarası iletişimci yaklaşımları

Sosyal davranışçılık yaklaşımına göre, kültürlerarası iletişim yeterliği, iletişime
katılan bireyin kişilik özelliklerinden çok, başka ülkelerde yaşayarak ya da eğitim
programları yoluyla elde ettiği deneyimlere bağlıdır.
Öğrenme kuramlarından biri olan “Sosyal Davranışçılık Kuramı” ya da diğer adıyla “Sosyal Bilişsel Kuram”a göre, davranışların mutlaka doğrudan öğrenilip
pekiştirilmesi gerekmez. Davranışları gözlemleyerek ve başkalarının yaptıklarının
sonuçlarına bakarak da öğrenmek mümkündür. “İkinci elden öğrenme” de denilebilecek bu öğrenme “gözlem yoluyla öğrenme” olarak bilinir. Sosyal davranışçılık yaklaşımı, yabancı kültürün de gözlem yoluyla öğrenilebileceğini ve bireyin bu bilgiye dayanarak o kültürün üyeleriyle etkin iletişim kurma yeterliğine
sahip olabileceğini ileri sürmektedir.

Richard W. Brislin, kültürlerarası iletişimde başarının, yabancıyla etkileşimde
bulunan bireyin tutumlarına, niteliklerine ve sosyal yeteneklerine bağlı olduğunu
belirtmektedir. Brislin’e göre, etnik merkezciliğe ve ön yargılara
dayanmayan değerlendirmeler, kültürlerarası iletişimde en değerli olanlarıdır.
Brislin, uyum yeteneği yüksek bireyin nitelikleri arasında, güçlü kişilik, bilgililik,
hoşgörürlük, sosyal ilişki kurma yeteneği, olası çıkarları algılama ve amaca yönelik olmayı saymaktadır.

Sosyal yetenekler ise iletişim konusu hakkında bilgi ile yabancının
dilini bilmek, olanaklara olumlu yönelim, etkin iletişim becerisi ve amaca
ulaşmak için bireysel niteliklerden yararlanabilmeyi içermektedir. Görüldüğü
gibi, dil bilimci Brislin, kültürlerarası iletişim yeterliğini öncelikle bireysel nitelik
ve yeteneklere bağlamakltadır. Brislin’e göre, kültürlerarası iletişimde karşılaşılan
yabancı kültürle ilgili ve sahip olunması zorunlu olan donanım yalnız dilden
ibarettir.

Kültürlerarası iletişimin sadece bireysel yetenekler ve yabancı dille sağlanması mümkün olsaydı, sosyal ilişkiler kurma yeteneği kazanmış bütün tercümanlar
kültürlerarası iletişim yeterliğine sahip olurlardı ve ayrıca kültürlerarası
iletişim eğitimine gerek kalmazdı. Bu nedenle tipoloji yaklaşımı, kültürlerarası
iletişim çalışmalarında sık kullanılan yaklaşımlardan biri değildir.

Mary Jane Collier’e göre, kültürlerarası iletişim yeterliğine dört farklı açıdan bakılabilir. Bunlar, etnografik, kültürlerarası tutum, davranışsal yetenekler ve kültürel kimlik bakış açılarıdır.

Tutum, “bir bireye atfedilen ve onun karşısındaki kişi ile ilgili düşünce, duygu ve davranışlarını etkileyen eğilim” ya da “bireyin önceki deneyimlerine dayanan kanı, inanç ya da öneğilim” olarak tanımlanabilir.
Tutumların “eğilim” niteliği, bireyin belirli davranışları göstermeye diğer davranışlardan daha yatkın veya istekli olduğunu belirtmektedir. Bir bireyin herhangi bir kişiye ya da nesneye karşı tutumunu onun davranışlarına bakarak çıkarabiliriz. Tutumla ilgili değerlendirmeler nesnel veriler yerine çıkarımlara dayalıdır ve kesin sonuçlar elde etmek her zaman mümkün olmayabilir.

Alışkanlık en zayıf normdur. Eğer bir alışkanlık toplum tarafından istenilir olmaktan çıkarsa ondan vazgeçilir. Bu nedenle alışkanlık kolayca yayılan ve kolayca terk edilen, yaptırımı olmayan en zayıf toplumsal norm olarak kabul edilir.

Güç aralığının az olduğu kültürlerde, aileyi ilgilendiren her konuda anne-baba ortak karar verir.