KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM - Deneme Sınavı - 31

Kültürlerarası iletişim disiplininin amacı, farklı kültürlere mensup insanlar arasında gerçekleşen etkileşim sürecini bütün yönleriyle anlamak, açıklamak ve bu
tür iletişim süreçlerinin olası sonuçları hakkında öngörüler geliştirerek etkin iletişimin yollarını aramaktır.

İleti, algılandıktan sonra, alıcının kültürel kodlarına göre açılır, bağlama göre değerlendirilir ve değerlendirme sonucuna göre anlamlandırılır.

Toplumlar, seçeneği olan düşünce, davranış ve durumlardan birini diğerlerine tercih ederek kendi değerlerini belirlerler. Değer, diğerlerine göre tercih edilen fikir,
duygu, davranış ve duruma denir.

Bütün kültürlerde birey toplum ilişkisi alanının temel sorunlardan biri olduğu ve her kültürün bu soruna farklı çözümler getirdiği daha önce açıklanmıştı. Geert Hofstede’ye göre, bazı kültürlerde grubun ya da toplumun ortak çıkarları bireyin çıkarlarından üstün tutulurken, bazı kültürlerde bireysel çıkarlar grup ya da toplum çıkarlarından önemlidir. Kültürel Boyutlar Kuramı’nda, grup ya da toplumun çıkarlarını, o grup ya da toplumu oluşturan bireylerin çıkarlarından önemli sayan kültürler “kolektivist” ya da “ortaklaşa davranışçı” kültürler, bireyin çıkarlarını grup ya da toplumun çıkarlarından önemli sayan kültürler ise “bireyci” kültürler olarak adlandırılırlar.

Polikronik kültürlerde zaman biriktirilmez, tasarruf edilmez. Zamandan ziyade etkileşim önemlidir. Zaman nokta olarak algılanır. Bir zaman biter diğer zaman zaman başlar.

Yarışa dayalı oyunlar

Bağlamlama sürecinde birey, algıladığı enformasyonu, belleğindekiler arasından ilgili gördüğü bilgiye bağlayarak anlamlandırır. Bu şekilde aşırı enformasyon yükünden kurtulur. Az miktarda enformasyon işleyerek anlam yaratabilir. Bu tür kültürler geniş bağlamlı kültür olarak adlandırılır. Bu kültürlerin mensupları her konuda bilgi toplamak isterler. Elde ettikleri bilgileri sınıflandırır ve belleklerinde saklarlar. Gerektiğinde bu bilgiler, algılanan enformasyonla bağlanarak anlam kazanır. Bu nedenle geniş bağlamlı kültürlerin üyeleri, neye yarayacağını bilmeseler bile çok miktarda, tamamlanmamış bilgiye sahiptirler. Geniş bağlamlı kültürlerin üyelerinin herhangi bir konuda birbirleriyle anlaşmaları kolaydır.

Tümdengelimci kültürlerin üyeleri kendi fikir ve kuramlarından çoğunlukla emindirler ve bu nedenle de kendi fikir ve kuramları ile ampirik dünya arasındaki birkaç ilintiye referans vermekle yetinirler. Amerikalılar gibi, konularıyla ilgili istatistiksel bilgiler ve başka gerçekleri toplamak için büyük çaba harcamazlar. Birkaç gerçeğe dayanarak, “mantık yolu” ile genellemelere giderler. Avrupalılar kendi düşünce güçlerine güvenirken Amerikalılar daha çok yararlandıkları ampirik gözlem ve ölçme yöntemlerine güvenirler. Bu farklılıklara karşın, hem Kuzey Amerika hem de Avrupa kültürleri, ortamdan bağımsız ve dar bağlamlı kültürler olarak iletişim davranışları açısından Doğu kültürlerine bakarak birbirlerine benzerler. Çünkü, bir taraf ampirik gözlem ve doğrulama eğilimi gösteren tümevarımcı, diğer taraf ise düşünce gücüne dayalı tümdengelimci kültür olsa da; her iki taraf temel bilişsel davranış kalıbını mantıklı, kategorici, doğrusal ve analitik davranış olarak kabul etmektedir. Doğu kültürleri olarak adlandırılan ve Akdeniz kültürlerini de kapsayan kültürlerin bilişsel davranış kalıpları genellikle “ilişkisel”, “tamamlayıcı”, “bütüncül” ve “sezgisel” nitelik taşır. Asyalıların genellikle, mantık ve analizle ilgisi olmayan, bunun yerine sezgi, iç gözlem ve tefekküre dayanan düşünme biçemine eğilim gösterdiği gözlenmektedir.

İlişkilendirici kişilik özelliğine sahip bireyler yardımsever olmayı, sıcak karşılanmayı ve dikkat çekmeyi severler. En çok “niçin?” sorusunu sorarlar. Reddedilmekten, kendilerine kişilikleri göz önüne alınmadan, kayıtsız ve duygusuz davranılmasından hoşlanmazlar. Baskı ve gerilim durumlarında sessiz kalır, geri çekilirler. Onlara karşı destekleyici ve ilgili davranılmasından hoşlanırlar. Ne kadar çok arkadaşları ve yakın ilişkileri varsa o kadar mutlu olurlar. Kendilerini rahat ve başkalarının ilgisini üzerlerinde hissettiklerinde daha başarılı olurlar. Amaç ve yöntemi belirlenmiş yapılarda çalışırlarsa başarıları artar. İlişkilerini ve arkadaşlıklarını korumak onlar için büyük anlam taşır

Karşılaştığımız herhangi bir iletişim durumundaki algılarımız zihnimizde öğrendiklerimizle karşılaştırılır, kıyaslanır ve bir anlam çıkarılmaya çalışılır. Algıların
değerlendirilmesi denilen bu süreçte, sözel bütün veriler zihne daha önce yerleştirilen sözel kalıplarla karşılaştırılır ve olası anlamlar üzerinde düşünülür. Algılama
ve anlamlandırma evreleri tamamen bilişsel etkinlikleri kapsar ve kültürün belirlediği kurallar çerçevesinde gerçekleşirler.

Dil-kültür ve dil-düşünce arasındaki bağlantıyla ilgili başka alanlardan da kanıtlar ileri sürülmüştür. Bir dilde, belirli bir nesne ya da olayla ilgili olarak üretilmiş çok sayıda sözcüğün bulunması, sözü edilen nesne ya da kavramın o kültür grubunun yaşamında ne kadar önemli yer tuttuğunu gösterir. Eskimo dilinde ve Kars yöresinde kar ile ilgili çok sayıda sözcüğün bulunması buna örnek gösterilebilir.

İnsanlar, ilk çocukluk döneminden başlayarak, sözlü iletişim davranışlarını düzenleyen ilke ve kuralları öğrenirler. Toplumsal yapı, dilsel gelişimini bu yolla etkiler ve çocuğun deneyimlerinin temelini oluşturur. Toplumsal aidiyet duygusu ve toplumsal kimlik, toplumsal yapının ürettiği dil kodları aracılığı ile çocuğa aktarılır. Bu açıdan çocuk her konuştuğunda ya da dinlediğinde, parçası olduğu toplumsal yapı onu sınırlar ve belirli davranış biçemini kullanmaya zorlar. Toplumsal yapı, gelişmekte olan çocuğun konuşma biçemini belirleyerek onun psikolojik gerçekliğine dönüşür. Sonuçta, çocuk, konuşma etkinliğinde kod seçim ilke ve kurallarını öğrenmiş, hangi durumda neyi nasıl söyleyeceğini anlamış ve toplum içinde dilediği anlamları, uygun biçimde aktarabilir hâle gelmiş olur.

Doğrudan sözlü iletişim biçeminde gönderen aktarmak istediği anlamı, algılanabilir sözcükleri düzanlamında kullanarak içeriğe yükler. Bir etkileşim sürecinde niyet, arzu ve ihtiyaçlar doğrudan doğruya sözlü iletinin içeriğinde belirtiliyorsa doğrudan sözlü iletişim biçemi kullanılıyor demektir.
Doğrudan iletişim biçeminde sözcükler düzanlamlarıyla kullanılır ve kesin bir anlam taşırlar. Gönderen, alıcının sözlü iletinin içeriğini, sözcüklerin birinci anlamlarıyla algılayıp değerlendirmesini bekler.

Dolaylı sözlü iletişim biçemi, özellikle ortaklaşa davranışçı, güç aralığının çok olduğu, dişil özellikler taşıyan ve belirsizlikten kaçınma derecesinin yüksek olduğu kültürlerde daha çok kullanılır.

Geniş kapsamlı biçemin yaygın olarak kullanıldığı kültürlerin üyeleri, hiçbir sorunun yanıtını, bağlamından izole edilmiş şekilde algılamadıkları için, bu tür yanıtları algılamakta ve içindeki asıl yanıtı bulup çıkarmakta ve değerlendirmekte pek zorluk çekmezler. Bazı durumlarda, geniş kapsamlı mesaj içerisinde asıl yanıt bulunmaz. Diğer bir deyişle gönderen, geniş kapsamlı mesajı öyle formüle eder ki, sorunun yanıtı detayların içinde gizli olur. Bir bakıma dolaylı biçemle geniş mesajın birbirine geçtiği bu iletişim biçemi, aynı kültürü paylaşmayan bireylerin gönderilen mesajları algılamasını olanaksız kılar.

Dar kapsamlı sözlü iletişim biçemi daha çok dar bağlamlı ve belirsizlikten sakınma derecesinin göreceli olarak düşük olduğu kültürlerde yaygın olarak kullanılır. Dar kapsamlı biçem, gönderenin amacı, arzusu ve ihtiyacının tam ve açık bir şekilde, doğrudan alıcıya iletebilecek şekilde formüle edilmesine olanak verir. Bu biçemde, amacı aşan, isteklerin dışında kalan enformasyon verilmez.

Kişisel sözlü iletişim biçemini yeğleyen kültürlerin üyeleri konuşma sırasında sözlü içeriği formaliteleri vurgulamadan karşıdaki ile eşit toplumsal güce sahipmiş gibi rahat ve doğrudan ifade eder.

Bireyci kültürlerde “ben” demek özgüveni ifade ederken, ortaklaşa davranışçı kültürlerde kendini beğenmişliği ve haddini bilmemeye işaret eder. Ortaklaşa davranışçı kültürlerde “biz” kavramı dayanışmayı, alçakgönüllülüğü ama aynı zamanda kendinden emin, kendiyle barışık olmayı da ifade eder. Görüldüğü gibi, kültürel farklar nedeniyle aynı sözcük ya da kavram farklı kültürlerde taban tabana zıt anlamlar aktarabilmektedir

Araçsal sözlü iletişim biçeminde, iletişim sürecinin merkezinde mesajları gönderen bireyin kendisi bulunur. İletiler onun en kısa yoldan amacına ulaşması için
oluşturulur, gönderilir ve yalnız gerekli enformasyonu içerir. Alıcı, gönderilen mesajlar ve enformasyon akışı üzerinde hiçbir etkiye sahip değildir. Bu mesajlarda gerçekler, gönderenin kültürel kodları aracılığıyla, açık olarak ortaya konur ve alıcıya sadece aktarılmak istenen anlamla ilgili enformasyon gönderilir.

İletiler tek bir göstergeden ibaret olsalar bile fiziksel bir forma sahiptir. Ayrıca her ileti, “çağrı” olarak adlandırılan, kime gönderilmek üzere hazırlandıklarını belli eden bir hitaba ve kimin hazırladığını belli eden bir “açığa vurma” biçemine sahiptir