KÜLTÜRLERARASI İLETİŞİM - Deneme Sınavı - 8

Geniş kapsamlı sözlü iletişim biçeminde, karşımızdaki insana olumsuz yanıt vermek için bütün bahane ve gerekçeler sıralanmaktadır. Nedenler, geçerli gerekçeler açıklanmalı, eğer açıklanamıyorsa başka bahaneler öne sürülmelidir. Aksi hâlde, gönderilen mesajın yorumlanması, istenmeyen sonuçlar doğurabilir. Çünkü geniş bağlamlı ve belirsizlikten sakınma derecesinin yüksek olduğu kültürlerde, sonucu kestirilemeyen durumlarda kaygı düzeyi oldukça yüksek olur.

Bireyci kültürlerde çocukluktan itibaren bireye kendi ayaklar› üzerinde durmas›, davran›fllar›ndan tek bafl›na sorumlu olaca¤›, haklar›n› kullan›p kullanmama konusunda karar›n kendine ait oldu¤u ö¤retilir. Bireyci kültürlerde dilin yap›s› flah›s zamirlerinin hemen her cümlede kullan›lmas›n› zorunlu k›ld›¤› için, ilk ö¤renilen ve en çok kullan›lan sözcüklerden biri “ben” olur.

Söz kullanılmadan anlam aktarma etkinliğine genel olarak sözsüz iletişim adı verilir. Herhangi bir anlamın aktarılması amacıyla gösterilen ve konuşulan dilden söz içermeyen her türlü davranış da sözsüz iletişim davranışı adı altında incelenir.

Zamanın ve mekânın kullanılması da dâhil olmak üzere her türlü davranış; jestler, mimikler, genel olarak yüz ifadesi, bedensel duruş, temas, giyim ve görünüş, sözlü olmayan sesler, sessizlik, susma ve koku, anlam aktarımında yararlanılan sözsüz iletişim davranışlarıdır. “Sözsüz iletişim yerine ‘beden dili’ terimi kullanıldığında, kavramın ancak bir kısmı kapsanmış olmaktadır.Anlam aktarmak, zamanı yönetmek, tanımlama ve genişletme işlevler arasında yer almaktadır.

Tekrar, iletişim sürecinin önemli kavramlarından biridir ve bir iletinin ya da aynı anlamı taşıyan farklı iletilerin alıcıya birden fazla kez gönderilmesi anlamına gelir. Sözlü iletilerin algılanmalarını sağlamak ve anlamını güçlendirmek için tekrarlarız. Ancak bu tekrarlar her zaman sözlü olmaz. Bunun yerine aynı sembolik anlamı taşıyan sözsüz davranışlardan yararlanılır. Algı ve anlamayı arttırmak amaçlı tekrarlar kullanılır.

Sözsüz iletişimde ses işin içine girmediği için tonlamaya dikkat etmeye gerek yoktur ve bu sözsüz iletişim davranışı değildir.

Her kültürün zaman algılama biçemi o kültürün üyelerinin bütün yaşamını ve iletişim davranışlarını şekillendirir. Zaman dünya üzerindeki kültürler tarafından temelde üç şekilde algılanır. Bunlar,
- döngüsel,
- noktasal,
- çizgisel zaman algılarıdır.
Sezgisel algıma şekli yoktur.

Edward T. Hall, Enformasyon Sistemleri Kuramı’nda, kültürler arasında zaman algısında farklılaşmayla ilgili olarak iki kavram ortaya koymuştur. Hall’e göre, kültürler zamanı ya bütün ya da parçalı olarak algılarlar. Hall’ün kuramında zamanı bütün olarak algılayan kültürler polikron, parçalı olarak algılayan kültürler ise monokron olarak adlandırılmıştır. Hall zamanı bütün olarak algılayan kültürleri monokron, parçalı olarak algılayan kültürleri ise polikron olarak adlandırmıştır.

Mekân iletişim sürecinin bağlamını oluşturan önemli bileşenlerden biridir. İletişim sürecinde, gazeteciliğin “beş N bir K” olarak adlandırılan “ne, nerede, ne zaman, nasıl, niçin ve kiminle?” sorularının ikinci sırasında “nerede” sorusu bulunmaktadır. Buradan da anlaşılacağı gibi, iletişim sürecinin gerçekleştiği mekân, aktarılan anlam bakımından birinci derecede önem taşımaktadır. Bu deyim mekânın iletişim üzerinde etkisini ve ilişkisini açıklar niteliktedir.

Hall, “The Silent Language” (Sessiz Dil) ve “The Hidden Differences” (Gizli Farklar) adlı kitaplarında kültürler arasında mekân kavramındaki farklılıkları gösteren örnekler vermektedir. Hall’e göre, Kuzey Amerika kültürlerinde, her bir sosyal durum için karakteristik olan birçok “mesafe bölgeleri” vardır.
- Gizli mesafe,
- kişisel mesafe,
- sosyal mesafe,
- kamusal mesafe.
Bireysel mesafe bu kültürlerde kullanılmamaktadır.

İnsanın dış dünyayı doğrudan algılamasına yarayan organlarından en önemlisi gözdür. Gözün tek işlevi çevreyi algılamak değil, aynı zamanda, bireyin dış dünyaya mesajlar göndermesini sağlamaktır. Her kültürde bireyler, gözleri ve bakışları yardımıyla etkileşim sürecine katılan diğer bireylere anlamlar aktarırlar. Edebiyatta ve şiirde, gözlerin sözsüz iletişimle aktardığı anlamların yorumu büyük yer tutar. Gözler ve bakışlarla ilgili olarak evrensel iletişim kalıpları bulunmakla birlikte, kültürden kültüre değişen davranışlar da vardır. Göz teması, bakışlar, göz hareketleri ve göz bebeklerinin büyüyüp küçülmesini de kapsayacak şekilde, gözlerle gönderilen mesajları inceleyen disipline “oculestic” adı verilmektedir. Göz teması kültürlerarası iletişimde önemli sayılan davranışlar arasında yer alır. Gözlerin iletişimde işlevleri arasında duygu, dikkat, ilgi ve etkileşim aktarma bulunur.

Paradil “konuşmanın sessel (ama sözsüz) boyutu; bir şeyin söylenme tarzı, sözsüz ama sessel davranış; sesin söylenen söz dışındaki özellikleri” olarak tanımlanır.

Söz kullanılmadan anlam aktarma etkinliğine genel olarak sözsüz iletişim adı verilir. Herhangi bir anlamın aktarılması amacıyla gösterilen ve konuşulan dilden söz içermeyen her türlü davranış da sözsüz iletişim davranışı adı altında incelenir.

Alber Mehrabian ve Susan Ferris’in sözsüz iletişim ile ilgili yapmış oldukları deneyler sonucunda, sözsüz iletişim bilişenlerinin iletişim sırasında yüzde 93 etkili olduğu sonucu ortaya çıkmıştır.

Sözsüz iletişim kodları da sözlü iletişim kodları gibi, öğrenilir ve kültürel yoldan yeni nesillere aktarılır. Sözsüz göstergelerin büyük çoğunluğu ve onların anlamları kültürden kültüre değişmektedir. Kurulan iletişimi etkili hale getiren iletişim türü sözsüz iletişimdir. Sözlü iletişim bireylerin kontrolündeyken, sözsüz iletişim ise bireylerin kontrolünde değildir. Sözsüz iletişim bilinçsiz şekilde gösterilmektedir. İki iletişim şekli de toplumdan topluma farklılık göstermektedir.

Sözsüz iletişimin temel işlevleri;
- anlam aktarmak,
- bireylerin duygu ve gerçek tutumlarıyla ilgili iletileri göndermek,
- sözlü iletileri tekrarlama da dâhil, işleyip anlamı güçlendirmek,
- sözlü iletileri tamamlamak ve genişletmek,
- iletişim sürecinde zamanı yönetmek,
- taraflar arasındaki söz sırasını belirlemek olarak sıralanabilir.

Tekrar, iletişim sürecinin önemli kavramlarından biridir ve bir iletinin ya da aynı anlamı taşıyan farklı iletilerin alıcıya birden fazla kez gönderilmesi anlamına gelir. Sözlü iletilerin algılanmalarını sağlamak ve anlamını güçlendirmek için tekrarlarız. Ancak bu tekrarlar her zaman sözlü olmaz. Bunun yerine aynı sembolik anlamı taşıyan sözsüz davranışlardan yararlanılır.

Televizyon haberlerinde hem sözlü hem de sözsüz tekrarlar çok sık yapılmaktadır. Televizyon haberlerinin sunucu tarafından sözel olarak okunduğunu, iletinin sözsüz olarak beden dili ve paradille desteklendiğini, hatta bir taraftan sözel olarak okunurken görüntü ve seslerle, bazen de özel efektlerle tekrarlandığı görülmektedir.

Dile bağlı olarak sözlü iletişim davranışları çoğunlukla örgün eğitim yoluyla aktarılır ve grup üyeleri tarafından öğrenilir. Sözsüz iletişim davranışları ise tamamen görerek, izleyerek ve taklit ederek, enformel yollardan öğrenilir.

Konuşma sesinin niteliği, türü, yüksekliği, konuşma biçemi, ritim ve vurgulama gibi uyak özelliklerini içeren sınıflandırmaya paradil denilmektedir. Yönelim açısı, bireyin başkasına bakışı, devinsel iletişim ise beden dili anlamına gelmektedir.