Metal Sektöründe İş Sağlığı ve Güvenliği I

Çalışma hayatında mevcut sektörler, tehlike ve riskler açısından değerlendirildiğinde metal, maden, inşaat ve tekstil sektörü ön sıralarda yer almaktadır. Türkiye’de metal sanayi bütün sanayi kolları içinde hem ekonomik büyüklük hem barındırdığı iş gücü hem de stratejik önem itibarı ile Türkiye’nin en önemli sanayi alanı durumunda bulunuyor. Bu büyük sanayi alanı içinde metal sektörü, yoğun bir rekabetin yaşandığı ve esnek çalışma biçimlerinin yaygın olarak kullanıldığı demir – çelik, döküm, ham çelik, ferro alaşımlar, demir dışı metaller – alüminyum ve bakır başta olmak üzere ana sanayi kollarını içinde barındırması sebebiyle ülkemizde motor sektör olma özelliğini taşımaktadır.

Metal sektöründe yaygın olarak cevher ve hurda eritme ve arıtma, döküm işleri, sıcak veya soğuk dövme, presleme, kaynaklı birleştirme ve metal kesme, sinterleme, talaşlı imalat ve tornacılık gibi temel metal işleme teknikleri uygulanmaktadır. 

Günümüzde önemli boyutlara ulaşan iş kazaları ve meslek hastalıklarının yoğunluğunu azaltarak, güvenli çalışma koşulları oluşturmak ve böylece işçilerin sağlıklı ve refahla yaşamasını sağlamak, bakmakla yükümlü oldukları kişilerin geleceğini korumak iş güvenliği yönetimi ile mümkündür. Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin verdiği olanakların iş güvenliği alanına entegre edilmesi, imalat sürecindeki gelişmelerin bilimsel yöntemlerle incelenmesi ile güvenlik önlemlerinin alınması, iş kazaları ve meslek hastalıklarının ortadan kaldırılmasını, işletmelerde iş kazalarından doğan maddi ve manevi kayıpların azalmasını, üretimin verimliliği ve sürekliliğini sağlar, kalifiye eleman eksikliği ve işçi devrini azaltır. Bunlara bağlı olarak ülke ekonomisi olumlu etkilenmektedir.

Bu sektörün yapısı gereği makineleşme düzeyinin yüksek olması, araç, gereç ve tehlikeli kimyasalların kullanımında alınmayan önlemler ve dikkatsiz davranışlar sergilenmesi insan hayatını tehlikeye düşürecek nitelikte kazaların yaşanmasına ve meslek hastalıklarına neden olabilmektedir.

Metal sektöründe yaşanan iş kazaları şu başlıklar altında sıralanabilir:

Tozlardan kaynaklanan hastalıklara oldukça çok rastlanır. Silika kumu ile sıkça çalışıldığından silikoz hastalığına yakalanma riski oldukça yüksektir. İyi bir havalandırma olsa dahi bazen çıplak gözle fark edilmeyen silika tozları ortamda bulunmaktadır. Silikotüberküloz hastalığı da yaygın olarak görülen hastalıklardan biridir. Ayrıca pnömokonyoz hastalığından şikayet eden pek çok işçide kronik bronşit de vardır. Akciğer kanseri, lober pnömoni, bronkopnömoni de pnömokonyoz ile birlikte anılan diğer hastalıklardır. Özellikle temizlik hizmeti veren işçiler akciğer kanserinin görülme sıklığının daha fazla olması ortamda bulunan silikadan kaynaklanmaktadır. Polisiklik aromatik hidrokarbonların termal parçalanma sırasında oluşmasının da önemli kanserojen etkileri olduğu bilinmektedir. Krom, nikel gibi metallerin ve ayrıca asbest, silika gibi tozların da ölüme yol açtığı düşünülmektedir. Kaynak işleri sırasında ortaya çıkan metal dumanlar da toksik (zehirli) olabilirler ve metal ateşi hastalığına neden olabilirler. Demirdöküm materyallere kaynak yapılırken nikel çubuk kullanılır ve bu da nikel içerikli dumanlara neden olur. Plazma alev makinası da oldukça fazla miktarda metal duman, ozon, azot oksit ve UV radyasyonu oluşturur ve çok ses çıkartır. Bunlarla birlikte dökümhanelerde bulunan bazı kimyasallar (formaldehit, dimetiletilamin, trietilamin) ve tozlar çalışanlarda gözlerin sulanması, kaşınması ve buğulu görme gibi rahatsızlıklara neden olur ki bu da mavi-gri görüş olarak bilinmektedir.

Eritme ve arıtma işlemleri pirometalurjik veya hidrometalurjik tekniklerle yapılır. İşlemler çeşitli tehlikeler taşırlar. Özellikle metalin işlenebilmesi için gerekli olan yüksek ısı birçok tehlikeyi de beraberinde getirmektedir. Yüzlerce derecede yanan ocaklarda metaller eritilirken çok büyük ısı değerleri ortaya çıkar. Metallerin bu sıcak ortamlarda eritilmesi ve kalıplara dökülmesi esnasında çalışanlar açısından çok ciddi sağlık problemleri ortaya çıkmaktadır. Sayfa 221 Tablo 7.1’de Eritme ve Arıtma işlemlerinde en çok kullanılan metaller ve sağlık sorunları verilmektedir.

Döküm işleminin çeşitli aşamalarında farklı sağlık tehlikeleri söz konusudur. Sayfa 221 Tablo 7.2’de demir dökümhanelerinde ve diğer dökümhanelerde yapılan işler ve tehlikeler paylaşılmaktadır.

Çalışma koşulları tekrarlanan hareketler, vibrasyon ve gürültü, makine yağlarının buharları gibi çeşitli tehlikeleri barındırır. Sayfa 223 Tablo 7.3’te Presleme ve Dövme işlemindeki tehlikeler ve riskler verilmiştir.

Çalışanlar iş yaparken birçok sağlık sorunu ve risk etmenleriyle karşılaşır. Sayfa 223 Tablo 7.4’te haddehanelerdeki risk etmenleri ve ortaya çıkan sağlık sorunları verilmiştir.

Metal sektörünün en yüksek riskli alanlarından biridir. Sayfa 223 Tablo 7.5’te Kaynakçılık ve sıcak kesme işlerinde risk faktörleri ve sağlık problemleri paylaşılmıştır.

Torna makinelerinde kullanılan soğutma sıvılarındaki biyositlerin etkilerini yitirmeleri nedeniyle bakteriyal kontaminasyon ve kolonizasyonlar olabilir. Bu sıvılarda Lejyonella türleri hipersensitivite pnömonisine neden olan etmenler saptanmıştır. Bu nedenle torna makinelerinin soğutma sıvıları en geç altı ayda bir değiştirilmelidir. Diğer sağlık sorunları ise; gürültü, vibrasyona bağlı olanlar, kaza ve özellikle el yaralanmaları, metal talaşı sıçramalarına bağlı göz ve vücut yaralanmaları olarak sayılabilir.

Göz hasarları, vibrasyon, solunum korunmasız yoğun kullanımda zımparalanan yüzeye de bağlı olarak akciğer etkilenmeleri söz konusudur.

Sıcak, toz, buhar, duman, metal tuzları, kimyasallar ve katkı maddelerinden kaynaklanan riskleri taşır. Yağlar mesleki dermatitin sık nedenlerindendir. Yağların biyolojik kontaminasyonuna bağlı olarak altta yatan cilt hastalıkları alevlenebilir. Solunabilir çaptaki aerosollere bağlı olarak lipoid pnömoni, astım, akut solunum yolları irritasyonu, kronik bronşit, Solunum Fonksiyon Testi bozulması gibi akciğer hastalıkları gelişebilir. Mikroorganizmaların yağın yapısını değiştirmesine bağlı direkt toksik etkiler görülebilir. Sıvılar bakteri ve mantarlarla kolayca kontamine olur. Cilt, akciğer ve sistemik toksik etkilere neden olabilir, kansere neden olabilirler.

Metali yeniden kazanma işlemleri sırasında görülebilen risk etmenleri ve sağlık sorunları Sayfa 227 Tablo 7.8’de özetlenmiştir.

1. Doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılması sağlanır ve önlerinde ya da arkalarında çıkışı önleyecek hiçbir engel bulunmaz.

2. Herhangi bir tehlike durumunda, bütün çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde terk etmelerini mümkün kılacak şekilde tesisi sağlanır. Gerekli durumlarda bu konuyla ilgili planlar hazırlanarak düzenli tatbikatlar yapılır.

3. Sayısı, nitelikleri, boyutları ve yerleri; yapılan işin niteliğine, işyerinin büyüklüğüne, kullanım şek- line, işyerinde bulunan ekipmana ve bulunabilecek azami kişi sayısına göre belirlenir. 27/11/2007 tarihli ve 2007/12937 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olması sağlanır.

4. Acil çıkış kapılarının, acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde olması sağlanır. Bu kapılar dışarıya doğru açılır. Acil çıkış kapısı olarak raylı veya döner kapılar kullanılmaz.

5. Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir engel bu- lunmaması, acil çıkış kapılarının kilitli veya bağlı olmaması sağlanır.

6. Acil çıkış yolları ve kapıları, 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenir. İşaretlerin uygun yerlere konulması ve kalıcı olması sağlanır.

7. Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında, elektrik kesilmesi hâlinde yeterli aydınlatmayı sağlayacak ayrı bir enerji kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulundurulur.

Yangınla Mücadele:

1. İşyerinin büyüklüğüne, yapılan işin özelliğine, işyerinde bulunan ekipmanlara, kullanılan madde- lerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine ve işyerinde bulunabilecek azami kişi sayısına göre, işyerinde etkili ve yeterli yangın söndürme ekipmanı ile gerektiğinde yangın detektörleri ve alarm sistemleri bulundurulur.

2. Yangın söndürme ekipmanları her zaman kullanıma hazır bulundurularak, bu ekipmanların mev- zuatın öngördüğü periyotlarda bakımı ve kontrolü yapılır.

3. Yangın söndürme ekipmanları kolay kullanılır nitelikte olur, görünür ve kolay erişilir yerlere konu- lur ve bu ekipmanların önlerinde engel bulundurulmaz.

4. Yangın söndürme ekipmanı ve bulunduğu yerler, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uy- gun şekilde işaretlenir. İşaretler uygun yerlere konulur ve bu işaretlerin kalıcı ve görünür olması sağlanır.

5. İşyerlerinde bağımsız kaçış, çıkış ve merdivenler ile yangınla ilgili bütün özel düzenlemelerin Bina- ların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olması esastır.

Kapalı İşyerlerinin Havalandırılması

1. Kapalı işyerlerinde çalışanların ihtiyaç duyacakları yeterli temiz havanın bulunması sağlanır. Yeterli hava hacminin tespitinde, çalışma yöntemi, çalışan sayısı ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınır.

2. Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar verebilecek atıkların ve artıkların derhal dışarı atılması sağlanır. Boğucu, zehirli veya tahriş edici gaz ile toz, buğu, duman ve fena kokuları ortam dışına atacak şekil ve nitelikte, genel havalandırma sisteminden ayrı olarak mekanik (cebri) havalandırma sistemi kurulur.

Ortam Sıcaklığı

1. İşyerlerinde termal konfor şartlarının çalışanları rahatsız etmeyecek, çalışanların fiziksel ve psikolojik durumlarını olumsuz etkilemeyecek şekilde olması esastır. Çalışılan ortamın sıcaklığının çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun olması sağlanır. Dinlenme, bekleme, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, yemekhaneler, kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amaçlarına göre yeterli sıcaklıkta bulundurulur. Isıtma ve soğutma amacıyla kullanılan araçlar, çalışanı rahatsız etmeyecek ve kaza riski oluşturmayacak şekilde yerleştirilir, bakım ve kontrolleri yapılır. İşyerlerinde termal konfor şartlarının ölçülmesi ve değerlendirilmesinde TS EN 27243 standardından yararlanılabilir.

2. Yapılan işin niteliğine göre, sürekli olarak çok sıcak veya çok soğuk bir ortamda çalışılması ve bu durumun değiştirilmemesi zorunlu olunan hâllerde, çalışanları fazla sıcak veya soğuktan koruyucu tedbirler alınır.

3. İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencerelerin ve çatı aydınlatmalarının, güneş ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olması sağlanır.

Aydınlatma

1. İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. İşin konusu veya işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hâllerde yahut gece çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanır. İşyerlerinin aydınlatmasında TS EN 12464-1: 2013; TS EN 12464-1.2011: 2012; standartları esas alınır.

2. Çalışma mahalleri ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza riski oluşturmayacak türde olur ve uygun şekilde yerleştirilir.

3. Aydınlatma sisteminin devre dışı kalmasının çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde yeterli aydınlatmayı sağlayacak ayrı bir enerji kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulunur.

İşyeri Tabanı, Duvarları, Tavanı ve Çatısı

1. İşyeri, çalışanların fiziksel faaliyetleri, yapılan işlerin niteliği ve termal konfor şartları dikkate alınarak uygun bölümlere ayrılır.

2. İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamalarının sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar düz, kaymaz ve seviye farkı bulunmayacak bir şekilde olması sağlanır, buralarda tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulundurulmaz. Patlayıcı ve tehlikeli maddelerin imal edildiği, işlendiği ve depolandığı işyeri binalarında taban, tavan, duvar ve çatıların Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik hükümlerine uygun olması sağlanır.

3. Taban ve asma kat döşemeleri, üzerine ko- nulacak makine, araç-gereç ve benzeri mal- zeme ile buralarda bulunabilecek çalışanla- rın ağırlığına dayanabilecek şekilde yapılır.

4. İşyerlerinde taban döşeme ve kaplamaları, tavan ve duvarlar uygun hijyenik şartları sağlayacak şekilde temizlemeye elverişli ve sağlık ve güvenlik yönünden uygun malzemeden yapılır.

5. İşyerlerinde bina, avlu, geçit ve ulaşım yollarında ve bunların civarında bulunan saydam veya yarı saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler, açık bir şekilde işaretlenir, ayrıca güvenli malzemeden yapılır veya çarpma ve kırılmaya karşı korunur.

6. İşyeri tavanının, yeterli hava hacmini ve havalandırmayı sağlayacak ve sağlık yönünden sakınca meydana getirmeyecek yükseklikte olması esastır.

7. İşyerlerinin çatıları dayanıklı malzemeden inşa edilir, mevsim şartları dikkate alınarak çalışanları dış etkilerden tamamen koruyacak ve iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk oluşturmayacak şekilde yapılır.

8. Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli çalışmayı temin edecek ekipman sağlanmadan izin verilmez.

1. Kapı ve girişlerin yerlerinin, sayılarının, boyutlarının ve yapıldıkları malzemelerin, bulundukları oda ve alanların yapısı ile kullanım amacına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına uygun olması sağlanır.

2. Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılır veya bu kapılarda karşı tarafın görünmesini sağlayan saydam kısımlar bulunur.

3. Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike oluşturmayan güvenli malzemeden yapılır veya kırılmalara karşı korunur. Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenir.

4. Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyici güvenlik sistemi bulunur.

5. Yukarı doğru açılan kapılarda aşağı düşmeyi önleyici güvenlik sistemi bulunur.

6. Kaçış yollarında bulunan kapılar, uygun şekilde işaretlenir. Bu kapılar yardım almaksızın her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olur.

7. Araçların kullanıldığı geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunur. Bu kapılar açıkça işaretlenir ve bu kapıların önlerinde hiçbir engel bulunmaz.

8. Mekanik kapıların çalışanlar için kaza riski taşımayacak şekilde çalışması sağlanır. Bu kapılarda kolay fark edilebilir ve ulaşılabilir acil durdurma cihazları bulunması ve herhangi bir güç kesilmesinde otomatik olarak açılır olmaması durumunda kapıların el ile de açılabilmesi sağlanır.

1. İşyerlerinde pencerelerin ve tavan pencerelerinin, güvenli bir şekilde açılır, kapanır ve ayarlanabilir olması sağlanır. Pencereler açık olduklarında çalışanlar için herhangi bir tehlike oluşturmayacak şekilde yerleştirilir. Çalışanları, pencere ve menfezlerden gelen güneş ışığının, ısısının ve hava akımlarının olumsuz etkilerinden koruyacak gerekli tedbirler alınır.

2. Pencerelerin güvenli bir şekilde temizlenebilir özellikte olması sağlanır. Ayrıca pencerelerin, temizlik ekipmanlarının kullanılmasına uygun olması sağlanır veya temizliğini yapanlar ile temizlik sırasında bina içinde ve dışında bulunanlar için tehlike oluşturmayacak araç-gereçler seçilir.

1. Merdiven, koridor, geçiş yolu, yükleme yeri ve rampa dâhil bütün yolların, yaya ve araçların güvenli hareketlerini sağlayacak ve yakınlarında çalışanlara tehlike oluşturmayacak şekil ve boyutlarda olması sağlanır. İşyeri içerisindeki erişim yollarının engebeli, çukur, kaygan olmaması sağlanır ve bakımları yapılır.

2. İşyerinde yayalar tarafından veya malzeme taşımada kullanılan yolların, bulunabilecek azami kullanıcı sayısına ve yapılan işin niteliğine uygun boyutlarda olması sağlanır ve bu yollar açıkça işaretlenir. Malzeme taşınan yollarda yayalar için yeterli güvenlik mesafesi bırakılır.

3. Araç geçiş yolları ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler arasında yeterli mesafe bulunması sağlanır. Çalışma mahallerinde yapılan iş, kullanılan makine ve malzeme göz önüne alınarak, çalışanların korunması amacıyla araç geçiş yolları açıkça işaretlenir.

4. Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya çalışanların düşme riski bulunan tehlikeli alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenir. Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun tedbirler alınır, bu alanlar açıkça işaretlenir.

5. Yüksek geçit, platform veya çalışma sahanlıklarının serbest bulunan bütün tarafları ile çalışanla- rın yüksekten düşme riskinin bulunduğu yerlere, düşmelere karşı uygun korkuluklar yapılır. Bu korkuluk ve ara elemanlarının yükseklikleri, dayanımı ve açıklıkları çalışma alanının güvenliğini sağlayacak ve buralardan düşme riskini ortadan kaldıracak nitelikte olur.

1. Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hâllerde veya 10 ve daha fazla çalışanın bulunduğu işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri sağlanır. İş aralarında uygun dinlenme imkânı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri aranmaz. İşyerlerinde daha uygun bir yer yoksa gerekli şartların sağlanması şartıyla, yemek yeme yerleri dinlenme yeri olarak kullanılabilir.

2. Çalışma süresi, işin gereği olarak sık ve düzenli aralıklarla kesiliyorsa ve ayrı bir dinlenme yeri yoksa çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli olan hâllerde, bu aralarda çalışanların dinlenebileceği uygun yerler sağlanır.

Yemeklerini işyerinde yemek durumunda olan çalışanlar için, rahat yemek yenebilecek nitelik ve genişlikte, uygun termal konfor ve hijyen şartlarını haiz yeteri kadar ekipman ve araç-gereç ile donatılmış yemek yeme yeri sağlanır. İşyerlerinde daha uygun bir yer yoksa gerekli şartların sağlanması şartıyla, dinlenme yerleri yemek yeme yeri olarak kullanılabilir. İşveren, çalışanlarına belirtilen şartları taşımak kaydıyla işyeri dışında yemek imkânı sağlayabilir.

1. İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre, işyerinde bir ya da daha fazla ilk yardım ve acil müdahale odası bulunması sağlanır.

2. İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzemesi ve ekipmanı ile teçhiz edilir ve buralarda sedyeler kullanıma hazır hâlde bulundurulur. Bu yerler, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenir.

3. Çalışma şartlarının gerektirdiği her yerde ilk yardım ekipmanları kolay erişilebilir yerlerde bulundurulur, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işa- retlenir. Acil servis adresleri ve telefon numaraları görünür yerlerde bulundurulur.

1. İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve çalışanların kullandığı diğer açık alanlar, yaya ve araç trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenir. İşyeri sahasındaki ana yollar, tamir, bakım, gözetim ve denetim için kullanılan diğer yollar ile yükleme ve boşaltma yerlerinde, kapılar ve girişler, ulaşım yolları - tehlikeli alanlar, merdivenler, yürüyen merdivenler ve bantlar için özel tedbirler başlıkları altında belirtilen hususlar uygulanır. Ulaşım yolları - tehlikeli alanlar başlığı altında belirtilen hususlar aynı zamanda açık alanlardaki çalışma yerlerinde de uygulanır

2. Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde aydınlatılır.

3. Olumsuz hava şartlarına ve gerekli hâllerde cisim düşmelerine, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilere, düşme ve kaymalara karşı korunur.

4. Açık alanda yapılan çalışmalarda çalışanların, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk etmeleri veya kısa sürede yardım alabilmeleri sağlanır.

1. Çalışanların işyerinde bulunan, kullanılan, ortaya çıkan veya herhangi bir şekilde işlem gören maddelerin ve çalışma ortam koşullarının zararlı etkilerinden korunması amacıyla fiziksel, kimyasal ve biyolojik tehlike kaynaklarının varlığı ortam ve kişisel maruziyet ölçüm, test ve analiziyle tespit edilir.

2. İşyeri ortam ve kişiye yönelik ölçümleri yapıldıktan sonra özellikle gürültü, aydınlatma, uçucu organik bileşikler ile ilgili ölçüm raporlarına gerekli önlemler alınmalıdır.

3. Ölçüm sonuçlarına bağlı olarak gerekli önlemlerin alınmasıyla birlikte gerektiği takdirde çalışanlara risklere uygun Kişisel Koruyucu Donanımlar tedarik edilmelidir.

1. Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak meydana gelebilecek ve çalışan ile çalışma çevresini etkileyecek acil durumlar önceden değerlendirerek muhtemel acil durumları belirlenmelidir.

2. Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda çalışanı görevlendirir ve her zaman hazır bulunmalarını sağlanmalıdır.

3. İşyerine uygun acil durum planları hazırlanmalı, işyerinde herkesin görebileceği yerlere asılmalı ve bu planının uygulama adımlarının düzenli olarak takip edilebilmesi ve uygulanabilirliğinden emin olmak için işyerlerinde yılda en az bir defa olmak üzere tatbikat yapılmalı, denetlenip ve gözden geçirilerek gerekli düzeltici ve önleyici faaliyetler yapılmalıdır.

4. Tehlikeli sınıfta sayılan işyerlerinde, her 15 çalışana kadar 1 ilk yardımcı, çok tehlikeli işyerlerinde, her 10 çalışana kadar 1 ilk yardımcı bulundurmalıdır.

1. Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Bu eğitim özellikle; işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanması hâlinde verilir. Eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir, gerektiğinde ve düzenli aralıklarla tekrarlanır

2. Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan iş- lerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz.

3. Çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta sayılan işyerlerinde mesleki yeterlilik gerektiren işlerde çalışacak personellerin yapacakları işle ilgili mesleki yeterlilik belge sahibi olması gerekir.

4. İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe başlamadan önce, söz konusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Ayrıca, herhangi bir sebeple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir.

5. Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde; yapılacak işlerde karşılaşılacak sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimatları içeren eğitimin alındığına dair belge olmaksızın, başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar işe başlatılamaz.

6. Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, iş sağlığı ve güvenliği risklerine karşı çalışana gerekli eğitimin verilmesini sağlar.

1. Çalışanların yapacakları işe uygun olduklarını belirten işe giriş ve periyodik sağlık muayenesi ile gerekli tetkikler mevzuatta belirtilen periyotlarda yapılmalıdır.

2. Bulaşıcı hastalıkların kontrolü için yayılmayı önleme ve bağışıklama çalışmalarının yanı sıra gerekli hijyen eğitimlerini vermek, gerekli muayene ve tetkiklerinin yapılmasını sağlanmalıdır.

3. İşyerinde ilk yardım ve acil müdahale hizmetlerinin organizasyonu ve personelin eğitiminin sağlanması çalışmalarını ilgili mevzuat doğrultusunda yürütmek gerekir.

4. Çalışanları işyerindeki riskler, sağlık gözetimi, yapılan işe giriş ve periyodik muayeneler konusunda bilgilendirmek gerekir.

5. İlk yardım için gerekli cihaz ve ekipmanlar tesis içerisinde yeterli sayıda bulundurulmalıdır.

6. Gıda işletmecisi/sorumlu yöneticisi tarafından hijyen kontrol programları yapılmalı, bütün alanların temizlenmesinin yanı sıra kritik alanlar, malzeme, alet ve ekipmanın temizlik ve dezenfeksiyon şekli ve sıklığı önceden belirlenmelidir.

1. Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar, en az sayıda çalışan ile yapılır.

2. Çalışanların maruz kalacakları madde miktarlarının ve maruziyet sürelerinin mümkün olan en az düzeyde olması sağlanır.

3. İşyerinde kullanılması gereken kimyasal madde miktarı en az düzeyde tutulur.

4. İşyeri bina ve eklentileri her zaman düzenli ve temiz tutulur.

5. Tehlikeli kimyasal maddelerin, atık ve artıkların işyerinde en uygun şekilde işlenmesi, kullanılması, taşınması ve depolanması için gerekli düzenlemeler yapılır.

6. Alınan önlemlerin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak üzere yeterli kontrol, denetim ve gözetim sağlanır.

7. İşveren, çalışanların sağlığı için risk oluşturabilecek kimyasal maddelerin düzenli olarak ölçümünün ve analizinin yapılmasını sağlar. İşyerinde çalışanların kimyasal maddelere maruziyetini etkileyebilecek koşullarda herhangi bir değişiklik olduğunda bu ölçümler tekrarlanır. Ölçüm sonuçları, bu Yönetmelik eklerinde belirtilen mesleki maruziyet sınır değerleri dikkate alınarak değerlendirilir.

8. Çalışanları kimyasal maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerinden kaynaklanan tehlikelerden korumak için, bu maddelerin işlenmesi, depolanması, taşınması ve birbirini etkileyebilecek kimyasal maddelerin birbirleriyle temasının önlenmesi de dâhil olmak üzere, yapılan işin özelliğine uygun teknik önlemler alınır ve idari düzenlemeleri yapılır.

9. İşyerinde bulunan veya ortaya çıkabilecek tehlikeli kimyasal maddelerle ilgili bu maddelerin tanınması, sağlık ve güvenlik riskleri, meslek hastalıkları, mesleki maruziyet sınır değerleri ve diğer yasal düzenlemeler hakkında çalışanlar bilgilendirilir.

10. Kimyasalların kullanım, taşıma ya depolanması esnasında çalışanlara temas etmesi ve zarar vermesinin önlenmesi amacıyla uygun Kişisel Koruyucu Donanımlar kullandırılmalıdır.

11. Kimyasalların depolandığı alanlarda uygun yangın söndürücüler bulundurulmalıdır.

12. Kimyasalların depolandığı alanların ısı seviyesi kontrol altında tutulmalıdır.

1. Atıklar türlerine göre ayrıştırılmalıdır. Cam, plastik, kâğıt, metal ve kimyasal atıklar birbirlerinden ayrı olarak depolanmalı ya da işlem yapılmalıdır.

2. Kimyasal atıklarının belli kurallar çerçevesinde depolanması ve bertarafı; ilgili yönetmeliklere (“Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”, “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”, “Atık Esaslarına İlişkin Yönetmelik”, “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik”) uygun olarak yapılmalıdır.

3. Atık depolama alanında yangına karşı gerekli önlemler alınmalıdır.

Makinelerin açma/kapama düğmelerinin operatörün kolay ulaşabileceği yerde bulunması gerekir. Her makinenin tek bir operatörü olmalıdır fakat diğer çalışanlar da tehlike durumlarında kullanmak üzere, makinelerin nasıl kapatılacağını bilmelidir. Makineler çalışmadan önce çevrede el aletlerinin bulunmamasına dikkat edilmelidir. Gerekiyorsa, makinenin yanına bir raf düzeneği yapılmalıdır. Makinelerin kesme takımları güç kullanılmadan iş görebilecek keskinlikte olmalıdır.

Makineler durdurulmadan temizleme, ölçme veya makine ayarlarında düzenleme yapılmamalıdır. Kesici kısımlar elle tutulmamalı yerine vakum, fırça, tırmık gibi araçlar kullanılmalıdır. Eller, kesici kısımlardan ve hareketli parçalardan uzak tutulmalıdır. Çalışırken vücut ve el pozisyonunun düzgün olmasına dikkat edilmelidir. Aksi takdirde, bir kayma sonucu el kesici kısımlarla temas edebilir. Çalışma sırasında çıkarılan seyyar parçalar iş bittiğinde yerine takılmalıdır ve tüm parçalar temizlenmelidir. Makinenin bulunduğu alan yeterli büyüklükte, iyi aydınlatılmış ve tertipli olmalıdır. Olası kazalara müdahale edebilecek ilk yardım ekipmanı alanda bulundurulmalıdır. Tüm makineler için yangına karşı önlemler makinelerin özelliklerine uygun olarak alınmalıdır. Ortamda oluşma ihtimali olduğu takdirde metal tozu patlamalarına önlem almak için makinelerin tüm parçaları temizlenmelidir.

Üretimin ana unsurları arasında yer alan makine ve tezgahlar, çıkıntılar, dönen miller, merdaneler, kayış kasnaklar, dişliler, şaftlar, tamburlar, kesici kalemler, mafsallar gibi mekanik tehlikelere ayrıca kaynaklık etmektedir. Elektrik akımı, gürültü, titreşim, toz, duman, buhar, ısı gibi bir çok mekanik olmayan tehlikelere de neden olmaktadır.

Makine ve tezgahların neden olduğu bu tehlikeleri kaynağında yok etmek veya tehlike kaynağını kapatmak ve böylece iş kazalarının oluşmasını önlemek amacıyla makine koruyucuları yapılmaktadır. Koruyucu, makinede çalışan veya bulunan kişileri tehlikeden koruma için tasarlanmış bir muhafaza ya da düzendir. Makine ve tezgahların neden olduğu tehlikeleri koruyucuları ile etkisiz hâle getirmek olasıdır.

Makine koruyucusunun etkinliği oranında kazaların oluşması da önlenebilir. Gerekli koruyuculardan yoksun makinelerde bir süre iş kazası görülmeyişi makinenin bazı bölümlerinin tehlikeli olmadığı anlamına gelmez. İşçiler ile iyi bir iş birliği, eğitim ve sürekli dikkatin önemli bir rolü olmakla birlikte, bunlar etkili ve yeterli yöntem olmayabilir. Bu nedenle olabildiğince, başlangıç tasarımında tezgahların tehlikeli kısımları ya giderilmeli ya da etkili şekilde koruyucusu ile kapatılmalıdır. Makine ve tezgahlarla farklı işlemler yapılacağında koruyucu, her işe uygun koruma önlemleri öngörmelidir. Koruyucunun her mekanizması ve kumanda kısımları olabildiği ölçüde kullanımı güvenli olmalıdır. Hareket edebilen koruyucu, kapak vb. elemanların koruyucu olarak kullanılırken her durumda kilitlenmeli ve bakım işleri sırasında makineler güç kaynağından tam ayrılmalıdır. Yağlama ve olağan bakım işleri, olabildiğince tehlike alanının dışında yapılmalıdır. İşlem sırasında yeterli aydınlatma sağlanmalı, taşınabilir aydınlatma düzeni veya elle yapılan işlerde de gerilimde güvenli bir aydınlatma sistemi kurulmalıdır.

Operatörün (çalışanın) hareket eden makine parçaları, çalışma noktaları ve güç aktarma aksamı ile istenmeyen temasını önleyen makine koruyucularıdır. Makinelerin tehlikeli kısımlarına dokunmayı önleyecek şekilde tasarımlanan sabit koruyucular, işin ağırlığına ve çevre koşullarına dayanıklı olması için yeterli sağlamlıkta yapılırlar. Sabit koruyucu makine hareket hâlinde iken ya da hareket hâline geçerken sürekli olarak makine üzerine bağlanmış olmalıdır. Bu bağlantı ancak alet yardımı ile sökülebilmektedir. Sabit koruyucuların kullanılması kolay, etkinliği oldukça yüksektir.

Kayış-kasnak koruyucuları, dişli-zincir koruyucuları, kaplin-mil-volan koruyucuları, makine gövdesi, zımpara taşı koruyucuları, pervanelere yapılan koruyucular, korkuluklar, siperler, sabit veya seyyar paravanalar, sabit engeller, tel kafesler, emniyet şeritleri ve perdeleri sabit koruyuculara örnek verilebilir.

Makinelerdeki koruyucu çeşitleri;

Sabit koruyucular, kilitlemeli koruyucular, otomatik koruyucular, yaklaşma koruyucuları, ayarlanabilir koruyucular, durdurucu nitelikli koruyuculardır.

• Oksijen veya diğer oksidanları içeren tüplerin vanasında yağ ve gres bulunan tüpler kesinlikle kullanılmamalıdır. Bu malzemelerin oksijenle teması patlamaya neden olur.

• Uzun süreli kullanılmayan tüplerin bağlantıları sökülüp koruyucu başlıkları takılmalıdır.

• Taşıma esnasında tüpler, birbirine çarpmayacak ve devrilmeyecek şekilde sabitlenmelidir.

• Daima bir tüpün dahi taşınması için özel donatılmış ve zincir bağlamalı el arabası kullanılmalıdır.

• Bir tüp kendine bağlı durumdaki regülatörle birlikte taşınmamalıdır.

• Bir tüp valf koruyucu başlığı tam olarak bağlanmadıkça taşınmamalıdır.

• Tüpler, taşıma aracıyla birlikte depolanmamalıdır.