Enflasyonla Mücadelede Maliye Politikası

Fiyatlar genel düzeyi: Bir ekonomide alım satıma konu olan tüm mal ve hizmetlere ait fiyatların, ortalama bir ekonomik aktörce belirli bir dönemde yapılacak harcamalar içindeki payına göre ağırlıklandırılmış ortalamasıdır.

Fiyat istikrarı fiyatlar genel düzeyinin, ekonomik birimlerin karar alma süreçlerini etkilemekten uzak, öngörülebilir ve değişken olmayan bir yapıda olmasını ifade eder.

Bir istikrarsızlık çeşidi olarak ele alındığında enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin sürekli ve öngörülemeyen bir şekilde artışı olarak değerlendirilmektedir.

Ilımlı enflasyon genellikle gelişmiş ülkelerde görünmekte olup rahvan, sinsi ya da sürünen enflasyon isimleriyle de anılır.

Ilımlı enflasyon genellikle gelişmiş ülkelerde olup rahvan, sinsi ya da sürünen enflasyon isimleriyle de anılır. Bu enflasyon çeşidinde fiyat artış oranı %10’un altında ve kontrol edilebilir seviyededir.

Fiyat artış oranının çok kısa vadede aylık, haftalık hatta günlük olarak birkaç kat arttığı ve yıllık
olarak %1000’lerin üzerinde olduğu durumlarda ise hiper enflasyon problemiyle karşı karşıya kalınır.

Fiyat artış oranının iki ya da üç basamaklı hâle gelmesiyle aşırı enflasyon problemi başlamaktadır.

Cari fiyatlar seviyesinde herhangi bir nedenle toplam talebin toplam arzı aşması ile ortaya çıkan enflasyon, nedenlerine göre; i) talep enflasyonu, ii) maliyet enflasyonu ve iii) yapısal enflasyon olmak üzere üç alt başlıkta ele alınabilir.

Talep enflasyonu, bir ekonomide belirli zaman diliminde nihai mal ve hizmetlere yönelik bireysel taleplerin tamamını ifade eden toplam talebin herhangi bir nedenle artması ve bu artışın toplam arz tarafından karşılanamaması sonrasında oluşan fiyat istikrarsızlığıdır.

Toplam talep, belirli bir zaman diliminde bir ekonomideki nihai ürünler için gerçekleştirilen bireysel
taleplerin toplamıdır. Toplam arz ise belirli bir fiyat düzeyinde, tüm üreticiler tarafından arz edilecek
nihai ürün miktarını gösterir.

Talep enflasyonunun nedenleri:

• Toplam Talepte Meydana Gelecek Artış
  • Tüketim Çılgınlığı
  • Genişletici Maliye Politikası
  • Genişletici Para Politikası
  • Yeni ve Kolay Alışveriş Yöntemleri
  • Yoğun Dış Göçe Maruz Kalınması
  • İyimser Beklentiler

Maliyet enflasyonu: Bir ekonomide cari fiyatlar düzeyinde üretim maliyetlerinin artmasına bağlı olarak toplam arzın azalması ve toplam talebi karşılayamaması sonrasında fiyatlar genel seviyesindeki öngörülemeyen artışı ifade eder.

Aşırı sıcaklık, kuraklık, yoğun yağış gibi normal olmayan iklim koşullarının ortaya çıkması üretim sürecini olumsuz etkileyen ya da sekteye uğratan sebepler arasındadır. Yine dünyada yaşanan küresel ısınma veya iklim değişikliği ile mücadele sürecinde alınması gereken tedbirler yerel, ulusal ya da küresel bazdaki firmaların maliyet bileşenlerini etkilemektedir.
Ayrıca deprem, tsunami, yangın ve sel gibi doğal afetlerin alt yapı, üretim tesisleri, üst yapı ve tedarik zinciri üzerinde oluşturduğu tahribat üretim maliyetlerinde aşırı artış yaşanmasına ve sürecin maliyet enflasyonuna doğru evrilmesine sebebiyet verebilmektedir.

Farklı gelişmişlik seviyeleri itibariyle ele alındığında gelişmekte olan ülkelerin kendilerine özgü
çeşitli yapısal özellikleri olduğu görülür. Söz konusu yapısal özellikler; eksik istihdam, yetersiz ekonomik büyüme, hayat standartlarının bir türlü iyileştirilememesi, gelir dağılımında adil olmayan bir yapının varlığı ya da enflasyon gibi iktisadi, mali ve sosyal problemlerin de en önemli nedenleridir.

1970 yılında Arthur Okun tarafından toplumda yaşayan bireylerin ekonomik hayattaki memnuniyet düzeyini ölçebilmek amacıyla bir ölçek geliştirilmiştir. İktisadi hoşnutsuzluk endeksi olarak anılan bu ölçeğin iki temel bileşeni vardır: İşsizlik ve Enflasyon.

Yüksek enflasyon oranının olduğu bir ekonomide toplumda yaşayan bireylerin satın alma güçleri sürekli azalma eğilimindedir.

Enflasyon vergisi: fiyatlar genel seviyesindeki artışın ekonomik aktörlerin satın alma güçlerini düşürmesidir.

Mali sürüklenme: Enflasyonist süreçte ekonomik aktörlerin nominal gelirlerinin artmasına bağlı olarak daha yüksek ortalama vergi oranıyla karşı karşıya kalmaları ve vergi yüklerinin ağırlaşmasını ifade eder.

Olivera-Tanzi etkisi : Tarh edilme zamanları ile tahsil dönemleri arasındaki sürenin uzun olduğu
vergilerde enflasyon nedeniyle reel olarak hasılat kaybı yaşanmasıdır.

Kamu gelirleri içerisinde en büyük paya sahip olan vergiler, ekonomik aktörlerden karşılıksız,
cebri ve parasal bir değer olarak alınan mali kaynaklardır.

Mali anestezi: Kişi ve kurumların vergi veya benzeri bir yükümlülüğü tam olarak farkına varmadan yerine getirmesi durumudur.