Gelir Dağılımı ve Maliye Politikası

Millî gelirden az pay alanlar olduğu gibi çok yüksek paylara sahip olanlar da vardır. Bu farklara bağlı olarak da gelirin bir ülkede dengeli ya da adaletli dağıldığı veya dağılmadığı ileri sürülebilir. Başka bir anlatımla, oluşan hasıladan farklı paylara sahip olunduğunda gelir eşitsizliği ortaya çıkar. Dağılım sonucunda yüksek paylara sahip olanlar servet biriktirirken düşük pay alanlar yoksulluk sorunu ile karşı karşıya kalabilirler.

Birincil Gelir Dağılımı: Piyasa ekonomisinin kendi işleyişine bağlı olarak ve kamusal bir müdahale olmaksızın oluşan gelir dağılımına birincil gelir dağılımı adı verilir.

İkincil Gelir Dağılımı: Gelirin doğuşu ile kullanılışı arasında geçen yeniden dağılımını ifade etmektedir. Devletin vergi alarak sosyal yardımlarda bulunması örnek olarak verilebilir.

Gelir dağılımı, farklı amaçlar gözetilerek tanımlanabilir. Gelirden alınan payın faktörlere, kişilere, bölgelere ve sektörlere dağılımı esas alınarak tanımlanması mümkündür.

Fonksiyonel ya da faktörel gelir dağılımı, bir ülkede, belirli bir sürede, üretimde kullanılan üretim faktörlerinin üretilen millî gelirden aldıkları paylara göre oluşan dağılım olarak tanımlanabilir.

Bir ülkede millî gelirin fonksiyonel dağılımı ile o ülkedeki gelir paylaşımı hakkında önemli bilgilere ulaşılabilir. Özellikle emeğini kullanarak üretim sürecinde yer alanlar ile emek dışındaki diğer üretim faktörlerine sahip olanların millî gelirden aldıkları paylara bakılarak emek-sermaye mücadelesi hakkında fikir edinilebilir. Bu gelir paylaşımının zaman içindeki gelişimi ve diğer bazı ülkelerle karşılaştırılması da gelirin ne ölçüde hakkaniyete uygun dağıldığını göstermesi açısından önemlidir.

Kişisel gelir dağılımı, bireylerin ya da hane halkının millî gelirden aldıkları payları gösteren dağılım olarak tanımlanabilir.

Bölgesel gelir dağılımı, bir ülkenin tanımlı bölgeleri dikkate alınarak her bir bölgenin millî
gelirden aldığı payı gösteren dağılımdır. Başka bir anlatımla, bölgesel gelir dağılımı, millî gelirin tanımlı bölgelere göre dağılımını gösterir.

Sektörel gelir dağılımı, bir ülkede belirli bir dönemde, genellikle bir yılda, meydana gelen millî
gelirden sektörlerin aldıkları payları gösteren dağılımdır.

Sektörel gelir dağılımı kapsamındaki üç ana sektör; tarım, sanayi ve hizmet sektörleridir.

Ülkelerin gelişme süreçlerine bakıldığında, önce tarım sektörü ekonominin ana sektörü olarak yer almış, zaman içinde sanayi sektörü ve son olarak da hizmet sektörü gelişim göstermiştir.

Gelir dağılımını doğrudan etkileyen faktörlerin üretim faktörlerinin niteliği, değeri ve dağılımına bağlı olduğunu ileri sürmek mümkündür.

Bir toplumda, herkesin sahip olduğu temel üretim faktörü emektir.

Emeğin dağılımı, ailede, kırsal bölgelerde, kentlerde ve sektörlerde farklılık göstermektedir. Bu
farklılığa bağlı olarak her düzeydeki emek niteliğine ve emek talebine bağlı olarak piyasada farklı ücret düzeyleri ortaya çıkar. Oluşan bu ücret gelirlerindeki farklılık ta doğal olarak millî gelirin dağılımını etkiler.

Emeğin niteliği ücret düzeyini belirleyen en temel faktördür.

Faiz, kira ve kâr geliri elde edenlerin sermaye ya da servet sahipleri olduğu düşünüldüğünde, bu gelirlerin birinde veya birkaçında oluşan artış, servet lehinde ancak emek sahipleri aleyhinde olmak üzere millî gelirin dağılımını etkilemektedir.

Bir ülkede millî gelirin toplumun değişik kesimleri arasında nasıl dağıldığı pozitif, nasıl dağılması gerektiği ise normatif açıdan incelenmektedir.

Bir ülkede millî gelirin toplumun değişik kesimleri arasında nasıl dağıldığı pozitif, nasıl dağılması gerektiği ise normatif açıdan incelenmektedir. Pozitif açıdan yapılan değerlendirmede millî gelirin nasıl bir dağılım gösterdiğini, dağılımın eşit veya eşitsizliğinin durumu belirlenir.

Bir ülkede millî gelirin toplumun değişik kesimleri arasında nasıl dağıldığı pozitif, nasıl dağılması gerektiği ise normatif açıdan incelenmektedir. Normatif açıdan yapılan değerlendirmelerde millî gelirin nasıl bir dağılım göstermesi gerektiği, mevcut dağılımın hangi yönde ve hangi politikalar ile değiştirilmesi gerektiği üzerinde durulur.

Mali rant: Düşük vergi ödemeye rağmen fazla kamusal mal ve hizmet tüketme durumudur.

Mali sömürü: Yüksek vergi ödemeye rağmen düşük kamusal mal ve hizmet tüketme durumudur.